VÍG JÖRMUNREKS, SÖRLA OG HAMÐIS.
(Sbr. Völsunga sögu, 42. kap.).
Knátti eðr við illan
Jörmunrekkr at vakna
með dreyrfáar dróttir
draum í sverða flaumi.
Rósta varð í ranni
Randvés höfuðniðja,
þás hrafnbláir hefndu
harma Erps of barmar.
Flaut of set, við sveita,
sóknar alfs í golfi
hræva dögg, þars höggnar
hendr sem fætr of kenndusk.
Fell í blóði blandinn
brunn ölskála, runna
þat's á Leifa landa
laufi fátt, at höfði.
Þar, svát gerðu gyrðan
golfhölkvis sá fylkis,
segls Naglfara siglur
saums andvanar standa.
Urðu snemmst ok Sörli
samráða þeir Hamðir
hörðum herðimýlum
Hergauts vinu barðir.
Mjök lét stála stökkvir
styðja Gjúka niðja
flaums, þás fjörvi næma
Foglhildar mun vildu,
ok bláserkjar birkis,
ball, fagrgötu allir,
ennihögg ok eggjar,
Jónakrs sonum launa.
Þat segik fall á fögrum
flotna randar botni;
Ræs göfumk reiðar mána
Ragnarr ok fjöld sagna.
(Úr Ragnarsdrápu Braga ins gamla Boddasonar).
KRÁKUMÁL.
(Sbr. Ragnars sögu loðbrókar).
1. Hjoggum vér með hjörvi.
Hitt vas æ fyr löngu,
es á Gautlandi gengum
at grafvitnis morði;
þá fengum vér Þóru,
þaðan hétu mik fyrðar,
es lyngölun lagðak,
Loðbrók at því vígi;
stakk á storðar lykkju
stáli bjartra mála.
2. Hjoggum vér með hjörvi.
Heidr vask ungr, es skífðum
austr í Eyrasundi
undarn frekum vargi,
ok fótgulum fugli
fengum vér, þars sungu
við háseymda hjálma
hörð járn, mikils verðar;
allr vas ægir sollinn,
óð hrafn í valblóði.
3. Hjoggum vér með hjörvi.
Hátt bárum þá geira,
es tvítugir töldumk,
ok tjör ruðum víða;
unnum átta jarla
austr fyr Dínu mynni;
gera fengum þá gnóga
gisting at því vígi;
sveiti fell í sollinn
sæ, týndi lið ævi.
4. Hjoggum vér með hjörvi.
Heðins kvánar varð auðit,
þás Helsingja heimtum
til heimsala Óðins;
lögðum upp í Ívu,
oddr náði þá bíta;
öll vas unda gjalfri
á sú roðin heitu;
grenjaði brandr við brynjur,
bensildr klufu skildi.
5. Hjoggum vér með hjörvi.
Hygg engan þá frýðu,
áðr á Heflis hestum
Herröðr í styr felli;
klýfrat ægis öndrum
annarr jarl in frægri
lunda völl til lægis
á langskipum síðan;
sá bar siklingr víða
snart fram í styr hjarta.
6. Hjoggum vér með hjörvi.
Herr kastaði skjöldum,
þás rægagarr renndi
ræstr at gumna brjóstum;
beit í Skarpaskerjum
skærubíldr at hjaldri;
roðinn vas randar máni
áðr Rafn konungr felli;
dreif ór hölda hausum
heitr á brynjur sveiti.
7. Hjoggum vér með hjörvi.
Hátt grenjuðu rottar,
áðr á Ullarakri
Eysteinn konungr felli;
gengum golli fáðir
grundar vals af bröndum,
rækyndill smó rauðar
rítr, at hjalma móti;
svíra virtr ór sárum
sveif of hjarna kleifar.
8. Hjoggum vér með hjörvi.
Hafa gátu þá rafnar
fyr Inndyriseyju
ærna bráð at slíta;
fengum Fálu hestum
fullan verð at sinni,
illt vas eins at gæta,
með uppruna sólar;
strenghömlur sák stíga,
stökk malmr á skör hjalmi.
9. Hjoggum vér með hjörvi.
Háðum rendr í dreyra,
þás benstara bræddum
fyr Borgundarhólmi;
hreggský slitusk hringa,
hratt almr af sér malmi;
Völnir fell at vígi,
vasat einn konungr meiri;
val rak vítt of strandir,
vargr fagnaði tafni.
10. Hjoggum vér með hjörvi.
Hildr vas sýnt í vexti,
áðr Freyr konungr felli
í Flæmingja veldi;
náði blár at bíta
blóði smeltr í gylltan
Högna kufl at hjaldri
harðr bengrefill forðum;
mær grét morginskæru
mörg, en tafn fekkst vörgum.
11. Hjoggum vér með hjörvi.
Hundruðum frák liggja
á Eynæfis öndrum,
þars Englanes heitir;
sigldum vér til snerru
sex dægr, áðr lið felli;
áttum odda messu
við uppruna sólar;
varð fyr várum sverðum
Valþjófr í styr hníga.
12. Hjoggum vér með hjörvi.
Hrundi dögg af sverðum
brún í Barðafirði
bleika ná fyr hauka,
umdi almr, þars oddar
allstrítt bitu skyrtur
at slíðrloga sennu,
Svölnis hamri þæfðar;
renndi ormr til unda,
eitrhvass, drifinn sveita.
13. Hjoggum vér með hjörvi.
Heldum Lakkar tjöldum
hátt at Hildar leiki
fyr Hjaðninga-vági;
sjá knáttu þá seggir,
es sundruðum skjöldu
at hræsíldar hjaldri,
hjalm slitnaðan gotna;
vasat sem bjarta brúði
í bing hjá sér leggja.
14. Hjoggum vér með hjörvi.
Hörð kom ríð á skjöldu,
nár fell niðr til jarðar
á Norðimbralandi;
vasat of eina óttu
öldum þörf at frýja
Hildar leiks, þars hvassir
hjalmstofn bitu skjómar;
vasat sem unga ekkju
í öndvegi kyssa.
15. Hjoggum vér með hjörvi.
Herþjófi varð auðit
í Suðreyjum sjálfum
sigrs á várum mönnum;
varð í randar regni
Rögnvaldr fyrir hníga,
sá kom hæstr of hölda
harmr at sverðr gusti;
hvasst kastaði hristir
hjalms strenglágar palmi.
16. Hjoggum vér með hjörvi.
Hverr lá þverr of annan;
glaðr varð geira hríðar
gaukr at sverða leiki;
léta örn né ygli,
sás Írlandi stýrði,
mót varð malms ok rítar,
Marstan konungr fasta;
varð í Veðrarfirði
valtafn gefit hrafni.
17. Hjoggum vér með hjörvi.
Hundmargan sák falla
morginstund fyr mæki
mann í odda sennu;
syni mínum hneit snimma
slíðra þorn við hjarta;
Egill lét Agnar ræntan
óblauðan hal lífi;
glumdi geirr við Hamðis
gránserk, bliku merki.
18. Hjoggum vér með hjörvi.
Haldorða sák brytja
ekki smátt fyr ulfa
Endils niðja bröndum;
vasat á Víkaskeiði
sem vín konur bæri;
hroðinn vas ægis asni
ófár í dyn geira;
skorin vas Sköglar kápa
at skjöldunga hjaldri.
19. Hjoggum vér með hjörvi.
Háðum sverðs at morgni
leik fyr Lindiseyri
við lofðunga þrenna;
fár átti því fagna,
fell margr í gin vargi,
haukr sleit hold með ulfi,
at heill þaðan kæmi;
Íra blóð í ægi
ærit fell of skæru.
20. Hjoggum vér með hjörvi.
Hárfagran sák rökkva
meyjar dreng of morgin
ok málvini ekkju;
vasat sem varmar laugar
vínkers Njörun bæri
oss í Álasundi,
áðr Örn konungr felli;
böðmána sák bresta,
brá því fira lífi.
21. Hjoggum vér með hjörvi.
Há sverð bitu skjöldu,
þás gullhroðinn glumdi
geirr við Hildar næfri;
sjá mun í Öngulseyju
of aldr mega síðan,
hversu at lögðis leiki
lofðungar fram gengu;
roðin vas út fyr eyri
ár flugdreki sára.
22. Hjoggum vér með hjörvi.
Hví sé drengr at feigri,
at hann í odda éli
öndurðr látinn verði?
Opt sýtir sá ævi,
es aldrigi nistir,
illt kveða argan eggja,
örn at sverða leiki;
hugblauðum kemr hvergi
hjarta sitt at gagni.
23. Hjoggum vér með hjörvi.
Hitt telk jafnt, at gangi
at samtogi sverða
sveinn í móti einum;
hrökkvit þegn fyr þegni,
þat vas drengs aðal lengi;
æ skal ástvinr meyja
einarðr í dyn sverða.
24. Hjoggum vér með hjörvi.
Hitt sýnisk mér raunar,
at forlögum fylgjum,
fár gengr of sköp norna;
eigi hugðak Ellu
at aldrlagi mínu,
þás blóðvali bræddak
ok borð á lög keyrðak;
vítt fengum þá vargi
verð í Skotlands fjörðum.
25. Hjoggum vér með hjörvi.
Hitt lægir mik, jafnan
at Baldrs föður bekki
búna veitk at sumblum;
drekkum bjór af bragði
ór bjúgviðum hausa;
sýtira drengr við dauða
dýrs at Fjölnis húsum;
eigi kemk með æðru
orð til Viðris hallar.
26. Hjoggum vér með hjörvi.
Hér vildi nú allir
burir Áslaugr bröndum
bitrum Hildi vekja,
ef vandliga vissi
of viðfarar ossar,
hvé ófáir ormar
eitrfullir mik slíta;
móðernis fekk mínum
mögum, svát hjörtu dugðu.
27. Hjoggum vér með hjörvi.
Harðla líðr at ævi,
grimmt stendr grand af naðri,
góinn byggvir sal hjarta;
væntum hins, at Viðris
vöndr í Ellu standi;
sonum mínum mun svella
sinn föður ráðinn verða;
munut snarpir sveinar
sitt kyrrt vesa láta.
28. Hjoggum vér með hjörvi.
Hefir fimm tigum sinna
fólkorrostur framdar
fleinþings boði ok eina;
minnst hugða ek manna,
at mér vesa skyldi,
ungr namk odd at rjóða,
annarr konungr fremri;
oss munu Æsir bjóða,
esat sýtandi dauði.
29. Fýsumk hins at hætta,
heim bjóða mér dísir,
þærs frá Herjans höllu
hefir Óðinn mér sendar;
glaðr skalk öl með Ásum
í öndvegi drekka;
lífs eru liðnar vánir,
læjandi skalk deyja.
VIÐBÓT VIÐ HEIÐREKS GÁTUR
(Sbr. Hervarar sögu ok Heiðreks, 10. kap.).
"Hverr byggir háfjöll,
hverr fellr í djúpa dali,
hverr andalauss lifir,
hverr æva þegir?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
"Góð er gáta þín, Gestumblindi. Hrafn byggir jafnan á hám
fjöllum, en dögg fellr jafnan í djúpa dali, fiskr lifir andalauss,
en þjótandi foss þegir aldrigi."
Gestumblindi mælti:
"Hvat er þat undra,
er ek úti sá
fyr döglings durum;
hvítir fljúgendr
hellu ljósta,
en svartir í sand grafast?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
"Góð er gáta þín, Gestumblindi. Smækkast nú gáturnar, en
þat er hagl ok regn, því at hagli lýstr á stræti, en regns dropar
sökkva í sand ok sækja í jörð."
Gestumblindi mælti:
"Svartan gölt
ek sá í sauri vaða
ok reis honum eigi burst á baki.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
"Góð er gáta þín. Þat er tordýfill, ok er nú margt til týnt,
er tordýflar eru ríkra manna spurningar."
Gestumblindi mælti:
"Hvat er þat undra,
er ofarliga flýgr,
armlöð gellr,
harðar eru, hilmir?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
"Góð er gáta þín. Ör er þat," segir konungr.
Gestumblindi mælti:
"Hvat er þat, er lýðum lýsir,
en logi gleypir
ok keppast of þat vargar ávallt?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
"Góð er gáta þín. Þat er sól. Hún lýsir lönd öll ok skínn
yfir alla menn, en Skalli ok Hatti heita vargar; þat eru úlfar,
er annarr þeira ferr fyrir, en annarr eptir sólu."
Gestumblindi mælti:
"Hest sá ek standa,
hýddi meri,
dúði dindil,
drap hlaun und kvið,
ór skal draga
ok gjöfta at góða stund.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
Þá svarar konungr: "Þessa gátu skulu ráða hirðmenn mínir."
Þeir gátu margs til ok eigi fagrs mjök. Þá mælti konungr, sem
hann sá, at þeir gerðu ekki at: "Hest þann kallar þú línvef,
en skeið meri hans, er upp ok ofan skal hrista vefinn."
Gestumblindi mælti:
"Meyjar ek sá
moldu líkar,
váru þeim at beðjum björg,
svartar ok sámar
í sólviðri,
en þess at fegri,
er færa of sér.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
"Góð er gáta þín. Þat eru glæður fölnaðar á arni."
Gestumblindi mælti:
"Hvat mælti Óðinn
í eyra Baldri,
áðr hann var á bál hafðr?"
Konungr svarar:
"Undr ok argskap
ok alla bleyði,
en engi vissi þín þau orð
utan þú einn,
ill vættr ok örm."
Konungr brá þá Tyrfingi ok hjó til Gestumblinda, en hann
brást í valslíki ok fló út gegnum hallarglugg einn. En sverðit
kom á vélit valsins, ok er hann því vélstuttr jafnan síðan, svá
sem heiðnir menn trúa. Ok var nú Óðinn honum reiðr orðinn,
síðan hann hjó til hans, ok á þeiri nótt var konungr drepinn.
(Hauksbók).
BJARKAMÁL IN FORNU
(Sbr. Hrólfs sögu kraka).
Dagr es upp kominn,
dynja hana fjaðrar,
mál es vílmögum
at vinna erfiði;
vaki ok æ vaki
vina höfuð,
allir inir æztu
Aðils ofsinnar.
Hár inn harðgreipi,
Hrólfr skjótandi,
ættum góðir menn,
þeir es ekki flýja;
vekka yðr at víni,
né at vífs rúnum,
heldr vekk yðr at hörðum
Hildar leiki.
Hniginn es í hadd jarðar
Hrólfr inn stórláti.
Gramr inn gjöflasti
gæddi hirð sína
Fenju forverki,
Fáfnis miðgarði,
Glasis glóbarri,
Grana fagrbyrði,
Draupnis dýrsveita,
dúni Grafvitnis.
Ýtti örr hilmir,
aldir við tóku,
Sifjar svarðfestum,
svelli dalnauðar,
tregum Otrs gjöldum,
tárum Mardallar,
eldi Órunar,
Iðja glysmálum.
Gladdi gunnveitir,
gengum fagrbúnir,
Þjaza þingskilum
þjóðir hermargar,
Rínar rauðmalmi,
rógi Niflunga,
vísi inn vígdjarfi,
varði hann Baldr þeygi.
Svá skalk hann kyrkja
sem inn kámleita
véli viðbjarnar
veggja aldinna.
HJAÐNINGAVÍG.
(Sbr. Sörla þátt eða Heðins sögu ok Högna).
Ok ofþerris æða
ósk-Rán at þat sínum
til fárhuga færa
feðr veðr boga hugði,
þás hristi-Sif hringa
hals, in böls of fyllda,
bar til byrjar drösla
baug örlygis draugi.
Bauða sú til bleyði
bæti-Þrúðr at móti
malma mætum hilmi
men dreyrugra benja;
svá lét ey, þótt etti,
sem orrostu letti,
jöfrum ulfs at sinna
með algífris lifru.
Letrat lýða stillir
landa vanr á sandi,
þá svall heipt í Högna,
hönd glamma mun stöðva,
es þrimregin þremja
þróttig Heðin sóttu,
heldr an Hildar svíra
hringa þeir of fingi.
Ok fyr hönd í holmi
hveðru brynju Viðris
fengeyðandi fljóða
fordæða nam ráða;
allr gekk herr und hurðir
Hjarranda fram kyrrar
reiðr af Reifnis skeiði
raðaralfs mari bráðum.
Þá má sókn á Svölnis
salpenningi kenna;
Ræs göfumk reiðar mána
Ragnarr ok fjöld sagna.
(Úr Ragnarsdrápu Braga ins gamla Boddasonar.)
EIREKS SAGA VÍÐFÖRLA
ÞRÁNDR er nefndr konungr sá, er fyrstr réð fyrir Þrándheimi.
Hann átti son þann, er Eirekr hét. Hann var vinsæll
maðr þegar á unga aldri. Hann var rammr at afli, frækn
ok framr at öllu, drengiligr í vexti.
Þess er getit eitt jólakveld, þá strengdi Eirekr þess heit at
fara um allan heim at leita, ef hann fyndi stað þann, er
heiðnir menn kalla Ódáinsakr, en kristnir menn jörð lifandi
manna eða Paradísum. Þessi heitstrenging verðr fræg um allan
Noreg.
Á næsta sumri eptir býr Eirekr skip eitt skrautligt af Noregi
ok helt til Danmerkr. Þeir váru tólf á skipi. Danakonungr átti
sér son. Sá hét ok Eirekr. Þeir feðgar buðu Eireki Þrándarsyni
með sér at vera þann vetr, ok þá hann þat. Þeir nafnar
lögðu lag sitt saman, ok var með þeim vel, ok at mörgu váru
þeir líkir. Ok um várit eptir réðst Eirekr danski í ferð með
nafna sínum. Váru þeir ok tólf saman. Sigldu nú ok ætla til
Miklagarðs, ok þar koma þeir í þann tíma, sem Grikkja konungr
bauð út her í móti víkingum, er gengu mjök á ríki hans.
Ok er Grikkja konungr frétti kvámu Norðmanna, býðr hann
þeim til sín ok tók við þeim vegliga, frétti þá eptir, hverir þeir
sé eða hvaðan þeir væri komnir eða hvert þeir ætlaði at fara.
Eirekr segir, at þeir væri Norðmenn ok konunga synir ok ætlaði
at kanna víða heim. Þá tígnaði Grikkja konungr þá forkunnar
vel í öllum hlutum. En er þeir höfðu þar verit nokkura
hríð, þá unnu þeir mörg stórvirki með vitrlgum ráðum ok
miklum röskleika ok studdu stórliga vel ríki Grikkja konungs.
En er konungr sá, at þeir váru sterkari en vel flestir aðrir landsmenn,
þá virðir hann þá í öllu framar ok lagði á þá mikla virðing
ok gerði þá sína þjónustumenn ok gaf þeim mestan mála
allra sinna manna. Svá er sagt, at þar af gerðist fyrst Norðmanna
sómi út í Miklagarði.
Þat var sagt, at einn dag spurði Eirekr norræni konung, hverr
gert hefði himin eða jörð. Konungr segir: "Einn gerði hvárttveggja."
Eirekr spurði: "Hverr er sá?" Konungr svarar: "Guð
almáttigr, sá er einn í guðdómi, en þrennr í greiningu."
Eirekr mælti: "Hverjar eru þær þrjár greiningar?" Konungr
segir: "Líttu í sólina. Í henni eru þrjár greinir, eldr, birti ok
vermir, ok er þó ein sól. Svá er ok í guði faðir ok sonr ok
heilagr andi, ok er hann þó einn í sínum almætti." Eirekr
mælti: "Þó er mikill guð sjá, er gerði himin ok jörð. Seg mér
nú nokkut af mikilleik hans." Konungr mælti: "Guð er einn
óumbræðiligr ok óyfirstíganligr. Hann er yfir öllum hlutum ok
þolir alla hluti, ok hann heldr öll endimörk jarðar með sinni
hendi." Eirekr mælti: "Hvárt veit guð alla hluti?" Konungr
segir: "Einn veit hann allt, sem í hans augliti sé." En er konungr
hafði þetta mælt, þá undraðist Eirekr mikilleik guðs.
Eirekr mælti: "Hvárt býr guð á himni eða jörðu?" Konungr
segir: "Á himnum ríkir hann, ok þar er hans veldi. Þar er
eigi sótt né þytr, eigi dauði, eigi hryggleikr ok eigi vesöld. Þar
er jafnan fagnaðr ok eilíf sæla ok gleði með himneskum krásum
án enda." Eirekr mælti: "Hverir eru þar með guði?" Konungr
segir: "Helgir englar eru þar. Þá skapaði guð sér til þjónustu
í fyrstu. Guð almáttigr gerði sér bjarta höll; þá höll kallaði
hann himnaríki. Síðan gerði hann myrkvastofu; þat er þessi
heimr, er vér byggjum. Í honum setti guð djúpa gröf; þat er
helvíti. Í þeim stað er hvers kyns vesöld með eldi, ok þar kveljast
andir ranglátra manna. Fyrir þeiri gröf ræðr Satan, óvinr
alls mannkyns, en guð almáttigr batt hann rammliga eptir písl
sína. Síðan reis hann upp á þriðja degi eptir sinn líkams dauða.
En á fertuganda degi steig hann upp til himnaríkis, er öllum
völdum guðs er fyrir búit, riddarum ok hirðsveitum, ok þar
er öllum skylt til at stunda ok fylla þat skarð, er þá varð, er
englarnir spilltust, en guð mun þá tölu fylla með hreinlífismönnum."
Eirekr mælti: "Hver er gröf sú, er þú mæltir, at í
jörðu væri?" Konungr segir: "Þat er jörð dauðans, er fyrir er
búin syndugum mönnum, ok kallast þat helviti. Í þeim stað er
hvers kyns vesöld með eldi eilífum. Þar kveljast vándir menn."
Eirekr mælti: "Hverir eru þeir?" Konungr segir: "Heiðnir
menn allir ok guðníðingar." Eirekr mælti: "Hví eru allir
heiðnir menn illir?" Konungr segir: "Því, at þeir vilja eigi
göfga guð, skapara sinn." Eirekr mælti: "Er eigi þat guð, er
vér göfgum?" Konungr segir: "Eigi er þat guð, því at frá þeim
er sagt vesölum, hve illa þeir dó eða hversu glæpafullt líf þeir
fram leiddu, meðan þeir lifðu. Þeira andir eru nú í eilífum eldi
ok óslökkvanligum kvölum." Eirekr mælti þá: "Aldri heyrða
ek slíka hluti fyrr frá þeim sagða." Konungr segir: "Villr ertu
í trúnni, at þú heyrðir eigi slíkt sagt, en ef þú vill á eilífan guð
trúa, þann er í þrenningu er, þá muntu eptir dauðann með
honum fara í eilífa sælu." Eirekr mælti: "Þess æski ek, at ek
öðlist eilíft líf eptir dauðann." Konungr mælti: "Þessi ósk veitist
þér, ef þú trúir á eilífan guð í þrenningu ok takir þá heilaga
skírn, ok verðr þú þá lífgaðr af holdi hans ok blóði ok gerist
þú vinr guðs. Tak við kristni ok heiðra hann í öllum hlutum
réttiliga." Eirekr mælti: "Þat samir at gera, sem þú eggjar. Seg
þú mér þat, er ek spyr þik: Hvar er helvíti?" Konungr segir:
"Undir jörðu." Eirekr mælti: "Hvat er yfir jörðu." Konungr
segir: "Lopt." Eirekr mælti: "Hvat er yfir lopti?" Konungr
segir: "Festingarhiminn. Í þeim himni eru öll himintungl svá
sem brennandi eldr." Eirekr mælti: "Hvat er yfir festingarhimni?"
Konungr mælti: "Vötn eru þar fest sem ský." Eirekr
mælti: "Hvat er yfir þeim vötnum?" Konungr segir: "Andligr
himinn, ok því trúa menn, at englar búi þar." Eirekr mælti:
"Hvat er yfir þeim himni?" Konungr svarar: "Skilningarhiminn.
Í þeim himni má líta sjálfan guð ok hans veldi, þeir sem
þess eru makligir." Þá undrast Eirekr, hversu vitr konungr
var ok mælti: "Þó er mikil ok háleit ok óyfirstíganlig þín spekt.
Seg þú, ef þú veizt, hversu mikil er breidd jarðarinnar." Konungr
segir: "Forvitinn ertu, Eirekr, ok margra hluta viltu víss
verða, þeira sem ónauðsynligir eru ok fáheyrðir ok mjök
ókunnir. En til þess at ek fylli spurning þína, þá heyr þú, hvat
er ek segi þér, ok nem eptir. Umhverfis jörðina telja fróðir
menn hundrað þúsunda rasta ok átta tigi þúsunda, ok halda
henni engir stólpar upp, heldr guðligr almáttr." Eirekr mælti:
"Hversu langt er milli himins ok jarðar?" Konungr svarar: "Forvitinn
ertu. Þat er kallat, at af jörðu sé allt til ins efsta himins
hundrað þúsunda mílna ok þrjú hundruð ok hálfr níundi tögr
mílna." Eirekr mælti: "Hvat er utan um jörðina?" Konungr
segir: "Mikill sjór, er oceanum heitir." Eirekr mælti: "Hvert
er yzt land í suðrhálfu heimsins?" Konungr svarar: "Indíaland
segjum vér enda á löndum í þá hálfu heims." Eirekr mælti:
"Hvar er sá staðr, er Ódáinsakr heitir?" Konungr segir: "Paradisum
köllum vér svá eða jörð lifandi." Eirekr mælti: "Hvar
er sá staðr?" Konungr segir: "Í austr er land frá Indíalandi
inu yzta." Eirekr mælti: "Má komast þangat?" "Víst eigi,"
segir konungr, "því at eldligr veggr stendr fyrir, sá tekr allt
til himins upp."
En er þetta ok margt annat hafði konungr sagt Eireki, þá
lét hann fallast til fóta konungi ok mælti: "Ek bið þik, inn
bezti konungr, at fyrir fullting yðvart greiðist ferð mín, því
at mér er nauðsyn á hendi at efna heitstrenging mína, því at
ek strengdi þess heit at fara suðr í heima at leita Ódáinsakrs,
en ek veit, at ek má at engum kosti komast þangat, utan ek
njóti yðvars fulltings við." Konungr segir: "Vertu hér þrjá
vetr með oss ina næstu ok far síðan, því at nauðsyn er, at þér
verði hjálp at mínum ráðum, ok hlýð þú mínum fortölum í
öllu. Tak við skírn, ok mun ek þá fulltingja þér." Eirekr
spurði konung vandliga at ömbun réttlætis eða píslum helvítis.
Hann spurði ok at yfirbragði þjóða ok grein landa, frá höfum
ok útlöndum ok frá allri austrálfu heimsins ok suðrálfu, frá
konungum stórum ok frá ýmissum eyjum, frá auðn landa ok
frá þeim stöðum, er þeir áttu ferð yfir, frá mönnum undarligum
ok búningi þeira ok siðum margra þjóða, frá höggormum
ok flugdrekum ok alls kyns dýrum ok fuglum, frá
gnótt gulls ok gimsteina. Þessar spurningar ok margar aðrar
leysti konungr vel ok fróðliga. Eptir þetta váru þeir skírðir
Eirekr ok hans menn.
At liðnum þrem vetrum, þá er Eirekr hafði numit slíkan
fróðleik ok margan annan, þá fóru þeir með lið sitt til Sýrlands
ok höfðu innsigli Grikkja konungs, en eptir þat fara
þeir ýmist á skipum eða hestum, en gengu þó optast, fara svá
nokkura vetr til þess, at þeir koma til ins yzta Indíalands. En
hvar sem þeir koma á ókunnig lönd, þá var við þeim vel tekit,
ok allr lýðr greiddi ferð þeira, því at þeir höfðu með sér bréf
ok innsigli Grikkja konungs ok patriarche ór Miklagarði, ritat
á allar tungur þeira þjóða, sem ván var, at þeir mundi koma
til. Þat var ok sagt, hverir þeir váru eða hvert þeir ætlaði at
fara, ok sýndist í því, hversu mikil guðs gifta þeim fylgdi ok
hverr guðs vinr Grikkja konungr var, at hvar sem hans bréf
sást, þá skyldi þeim sæmdir veita, en hvergi grand gera, því
at guðs miskunn hlífði þeim Eireki ok hans förunautum, ok
gæfa Grikkja konungs skýldi þeim mjök af spakligum ráðum
hans við erfiði leiðarinnar.
En er þeir höfðu svá lengi farit um heruð Indíalands fjórar
mílur ins fimmta tigar, þá koma þeir um síðir til myrkva
heraða, þeira sem jafnglöggt sá stjörnu um daga sem nætr.
Víða þar á landi fundu þeir gullstaup mikil. Þar litu þeir ok
mörg undr á því landi, en er þeir höfðu lengi gengit þykkva
skóga ok undarliga háva, þá koma þeir um síðir fram ór
mörkinni. Þá tók at lýsa ok ljóst at gera ok litu fyrir sér á
mikla. Á henni var steinbogi. Öðrum megin árinnar sá þeir
land fagrt með miklum blóma ok gnótt hunangs ok kenndu
þaðan sætan ilm. Þangat var bjart at líta. Enga sá þeir þar hæð
né hól né fjall á því landi. Þat skilr Eirekr, at á sú mun skilja
þessi lönd at frásögn Grikkja konungs. Þat kom honum í
hug, at á sú mundi falla ór Paradiso ok heita Phison. En er
þeir drógust at steinboganum, þá sá þeir, at dreki ógurligr
lá á honum ok gapti munninum, ok þótti þeim hann gífrliga
láta. Þá sneri Eirekr þar til ok ætlaði nokkurs konar yfir ána
at komast. En er Eirekr danski sá þetta, þá bannaði hann
nafna sínum at fara ok kvað drekann mundu svelgja hann
þegar. Eirekr inn norræni sagðist eigi óttast mundu drekann,
"ok eigi skal hann hefta ferð mína." Eirekr danski mælti:
"Ek bið þik, inn bezti vin, at þú sel þik eigi til dauða, heldr
far þú aptr með oss, því at þú munt þegar deyja, at þú stígr
fram." Eirekr kveðst eigi mundu aptr hverfa, ok mæltu hvárir
þá vel fyrir öðrum. Nú bregðr Eirekr norræni sverði ok heldr
á því inni hægri hendi, en tekr inni vinstri í hönd förunaut
sínum einum. Þeir ráða til ok hlaupa í munn drekanum, ok
sýndist Eireki danska sem drekinn sylgi þá báða. Snýr hann
nú aptr með sínum förunautum ina sömu leið, ok eptir marga
vetr liðna kemr hann til sinna áttjarða. Sagði síðan, hvat hann
lézt síðast sét hafa til Eireks norræna. Nú verðr þessi maðr
frægr af ferð sinni, ok þótti inn mesti rausnarmaðr, ok lýkr
þar frá honum at segja.
En er Eirekr norræni ok hans förunautr höfðu hlaupit í
munn drekanum, þá þótti þeim sem þeir væði reyk, ok er þeir
liðu ór þeim reyk, þá sá þeir fagrt land, grösin hvít sem purpuri
við sætum ilm ok miklum blóma, ok flutu hunangslækir um
alla vegu landsins. Þetta land var langt ok slétt. Sólskin var
þar, svá at aldri var þar myrkt ok aldri bar skugga á. Logn
var þar í lopti, en lítill vindr á jörðu, til þess at þá kenndi
inn sæta ilm heldr en áðr. Þeir gengu mjök lengi ok hugðu
at, ef þeir sæi þar nokkurar byggðir eða heruð eða mætti þeir
vita, hversu vítt at væri land þetta. Sá þeir þá því líkast sem
stöpull væri ok hengi í loptinu ok engir stólpar undir. Þeir
nálgast þangat. Þar sá þeir, at hekk á turn í loptinu á engum
stólpum. Sunnan við turninn stóð stigi. Þeir undruðust mjök
þenna krapt ok þótti þetta kynligt. Gengu síðan upp í stigann
ok kómu í turninn. Þeir sá hann inum fegrstum guðvefjar
pellum búinn. Þar stóð borð búit fagrt, ok stóð á silfrdiskr.
Á honum váru alls konar krásir, ok hann var hlaðinn af hvítu
brauði með sætum ilm. Kanna var þar sett með gulli ok gimsteinum.
Kaleikr var þar fullr af víni. Rekkjur váru þar vel
búnar ok breiddar gullofnum klæðum ok guðvefjar pellum.
Þá mælti Eirekr: "Sé hér Ódáinsakr, er vér leitaðum með
miklu erfiði margan veg." Þeir lofuðu guð ok mæltu: "Mikill
er guð ok góðr, er hann lætr okkr slíkt sjá." En eptir þat neyttu
þeir fæðslu ok fóru til svefns síðan.
En er Eirekr sofnaði, þá vitraðist honum ungr drengr, vænn
ok bjartr. Sá mælti við hann: "Mikil er staðfesti trúar þinnar,
Eirekr. Seg þú mér, hversu þér lízt land þetta." Eirekr segir:
"Óskavel, ok hverju landi líkar mér þetta betr, en hverr er
þú, er við mik mælir? Ok skilr mikit okkra vizku, er þú kennir
mik ok nefnir mik á nafn, en ek veit eigi, hverr þú ert." Þá
lét inn ungi maðr við hann blíðliga ok mælti: "Ek er engill
guðs ok einn af þeim, er varðveita Paradísar hlið. Ek var
nær staddr, þá er þú strengdir heit at fara suðr í heim at leita
Ódáinsakrs. Eggjaða ek þik at sigla til Miklagarðs, ok at guðs
forsjá ok mínum vilja tók þú skírn, ok fyrir því tel ek þik
sælan, at þú hlýddir þrifsamligum áminningum Grikkja konungs
ok ráðum ok tókt innsigli af honum ok þótt þik í inni
helgu Jórdan. En drottinn sendi mik til þín. Ek er varðhaldsengill
þinn, ok ek hefi þér hlíft á sjó ok á landi ok við allri
háskasamligri ferð ok varðveitt þik við öllum illum hlutum.
En vér erum eigi menn, heldr andar byggjandi á himneskri
fóstrjörðu. En sá staðr, er þú sér hér, er sem eyðimörk til at
jafna við Paradisum, en skammt heðan er sá staðr, ok fellr
þaðan á sú, er þú sátt. Þangat skulu engir lífs koma, ok skulu
þar byggja andir réttlátra manna. En sá staðr, er þú hefir
hittan, heitir jörð lifandi manna. En áðr þú komt hingat,
bauð guð oss at vakta þenna stað ok sýna þér jörð lifandi
manna með nokkurri mynd ok gera þér veizlu ok launa þér
erfiði þitt." Þá spurði Eirekr engilinn: "Hvar býr þú?" Engillinn
segir: "Vér búum á himni, þar sem vér sjám andligan guð,
en fyrir nauðsynja sakir eru vér sendir í heiminn at veita
mönnum vára þjónustu, sem þú skalt eigi gruna. Eirekr mælti:
"Hvat heldr upp þessum stöpli, er mér sýnist hanga í lopti?"
Engillinn segir: "Einn saman guðs kraptr heldr honum upp. Af
slíkum táknum skaltu eigi gruna, at guð skapaði alla hluti af
engu." Eirekr mælti: "Eigi skal ek þat gruna." Engillin spurði
Eirek: "Hvárt viltu hér vera eptir eða viltu aptr hverfa til
þinna áttjarða?" Eirekr svarar: "Aptr vil ek hverfa." Engillinn
mælti: "Hví viltu þat?" Eirekr segir: "Því, at ek vil segja
kunningjum mínum frá slíkum dýrðarverkum drottinsligs máttar,
en ef ek kem eigi aptr, þá munu þeir því trúa, at ek hafi
illum dauða dáit." Engillinn mælti: "Þó at nú sé goðablót á
Norðrlöndum, þá mun þó koma sú tíð, at þat fólk mun leysast
frá villu, ok mun guð kalla þat til sinnar trúar. Nú gef ek
þér leyfi til aptr at fara til þinna ættjarða ok at segja þínum
vinum frá guðs miskunn, þeiri sem þú sátt ok heyrðir, því at
skjótara munu þeir trúa guðs erendi ok öllum hans boðorðum,
er þeir heyra þvílíkar sögur. Vertu opt á bænum. Mun ek þá
koma eptir þér nokkurum vetrum síðar ok bera önd þína í
fagnað ok varðveita bein þín í þeim stað, sem þau skulu dóms
bíða. Vertu hér sex daga ok hvílið ykkr ok takið síðan leiðarnest
ok farið norðr aptr síðan." Nú þótti honum engillinn
hverfa sér at sýn. Eirekr gerði alla hluti sem engillinn hafði
boðit honum um þarvist sína ok brottferð.
Eptir ákveðna tíð stigu þeir ór turninum ok fara, unz þeir
koma til árinnar. Þá slær yfir þá myrkva miklum. Þeir koma
fram ór munni drekanum ok hefja síðan upp ferð sína ok sjá
mörg undr, ok þó er þeim at öngum mein ok verða vísir margs
fróðleiks ok koma eptir fjóra vetr liðna til Miklagarðs, ok segir
Eirekr konungi sína ferð ok þótti harðla vænt um, er hann var
aptr kominn, ok lætr konungr Eirek þar vera þrjá vetr. Eptir
þat býr Eirekr ferð sína ór Miklagarði ok ferr norðr í Noreg,
ok verðr allr lýðr honum feginn. Hann var þar tíu vetr, ok á
inum ellifta vetri einnhvern dag snemma fór hann til bænar.
Þá greip hann guðs andi, ok var hans leitat, ok fannst hann eigi.
Eirekr hafði sagt förunaut sínum draum sinn, þann er hann
hafði dreymt í turninum, ok þetta sagði sá maðr, ok trúði sá
maðr, at engill guðs mundi tekit hafa Eirek ok varðveitt hann.
Þessi Eirekr var kallaðr Eirekr inn víðförli. Þessa sögu hafa
margir sannfróðliga eptir orðum hans sjálfs. Nú lúkum vér
þar sögu þessi.

En því setti sá þetta ævintýr fyrst í þessa bók, er hana skrifaði,
at hann vill, at hverr maðr viti þat, at ekki er traust trútt
nema af guði, því at þó at heiðnir menn fái frægð mikla af sínum
afreksverkum, þá er þat mikill munr, þá er þeir enda þetta
it stundliga líf, at þeir hafa þá tekit sitt verðkaup af orðlofi
manna fyrir sinn frama, en eigu þá ván hegningar fyrir sín
brot ok trúleysi, er þeir kunnu eigi skapara sinn, en hinir, sem
guði hafa unnat ok þar allt traust haft ok barizt fyrir frelsi
heilagrar kristni, hafa þó af inum vitrastum mönnum fengit
meira lof, en þat at auk, at mest er, at þá er þeir hafa fram
gengit um almenniligar dyrr dauðans, sem ekki hold má forðast,
hafa þeir tekit sitt verðkaup, þat er at skilja, eilíft ríki með
allsvaldanda guði utan enda sem þessi Eirekr, sem nú var
frá sagt.