VÍG JÖRMUNREKS, SÖRLA OG
HAMÐIS.
(Sbr. Völsunga sögu, 42. kap.).
Knátti eðr við illan
Jörmunrekkr at vakna
með dreyrfáar dróttir
draum í sverða flaumi.
Rósta varð í ranni
Randvés höfuðniðja,
þás hrafnbláir hefndu
harma Erps of barmar.
Flaut of set, við sveita,
sóknar alfs í golfi
hræva dögg, þars höggnar
hendr sem fætr of kenndusk.
Fell í blóði blandinn
brunn ölskála, runna
þat's á Leifa landa
laufi fátt, at höfði.
Þar, svát gerðu gyrðan
golfhölkvis sá fylkis,
segls Naglfara siglur
saums andvanar standa.
Urðu snemmst ok Sörli
samráða þeir Hamðir
hörðum herðimýlum
Hergauts vinu barðir.
Mjök lét stála stökkvir
styðja Gjúka niðja
flaums, þás fjörvi næma
Foglhildar mun vildu,
ok bláserkjar birkis,
ball, fagrgötu allir,
ennihögg ok eggjar,
Jónakrs sonum launa.
Þat segik fall á fögrum
flotna randar botni;
Ræs göfumk reiðar mána
Ragnarr ok fjöld sagna.
(Úr Ragnarsdrápu Braga ins gamla Boddasonar).
(Sbr. Ragnars sögu loðbrókar).
1. Hjoggum vér með hjörvi.
Hitt vas æ fyr löngu,
es á Gautlandi gengum
at grafvitnis morði;
þá fengum vér Þóru,
þaðan hétu mik fyrðar,
es lyngölun lagðak,
Loðbrók at því vígi;
stakk á storðar lykkju
stáli bjartra mála.
2. Hjoggum vér með hjörvi.
Heidr vask ungr, es skífðum
austr í Eyrasundi
undarn frekum vargi,
ok fótgulum fugli
fengum vér, þars sungu
við háseymda hjálma
hörð járn, mikils verðar;
allr vas ægir sollinn,
óð hrafn í valblóði.
3. Hjoggum vér með hjörvi.
Hátt bárum þá geira,
es tvítugir töldumk,
ok tjör ruðum víða;
unnum átta jarla
austr fyr Dínu mynni;
gera fengum þá gnóga
gisting at því vígi;
sveiti fell í sollinn
sæ, týndi lið ævi.
4. Hjoggum vér með hjörvi.
Heðins kvánar varð auðit,
þás Helsingja heimtum
til heimsala Óðins;
lögðum upp í Ívu,
oddr náði þá bíta;
öll vas unda gjalfri
á sú roðin heitu;
grenjaði brandr við brynjur,
bensildr klufu skildi.
5. Hjoggum vér með hjörvi.
Hygg engan þá frýðu,
áðr á Heflis hestum
Herröðr í styr felli;
klýfrat ægis öndrum
annarr jarl in frægri
á langskipum síðan;
sá bar siklingr víða
snart fram í styr hjarta.
6. Hjoggum vér með hjörvi.
Herr kastaði skjöldum,
þás rægagarr renndi
ræstr at gumna brjóstum;
beit í Skarpaskerjum
skærubíldr at hjaldri;
roðinn vas randar máni
áðr Rafn konungr felli;
dreif ór hölda hausum
heitr á brynjur sveiti.
7. Hjoggum vér með hjörvi.
Hátt grenjuðu rottar,
áðr á Ullarakri
Eysteinn konungr felli;
gengum golli fáðir
grundar vals af bröndum,
rækyndill smó rauðar
rítr, at hjalma móti;
svíra virtr ór sárum
sveif of hjarna kleifar.
8. Hjoggum vér með hjörvi.
Hafa gátu þá rafnar
fyr Inndyriseyju
ærna bráð at slíta;
fengum Fálu hestum
fullan verð at sinni,
illt vas eins at gæta,
með uppruna sólar;
strenghömlur sák stíga,
stökk malmr á skör hjalmi.
9. Hjoggum vér með hjörvi.
Háðum rendr í dreyra,
þás benstara bræddum
fyr Borgundarhólmi;
hreggský slitusk hringa,
hratt almr af sér malmi;
Völnir fell at vígi,
vasat einn konungr meiri;
val rak vítt of strandir,
vargr fagnaði tafni.
10. Hjoggum vér með hjörvi.
Hildr vas sýnt í vexti,
áðr Freyr konungr felli
í Flæmingja veldi;
náði blár at bíta
blóði smeltr í gylltan
Högna kufl at hjaldri
harðr bengrefill forðum;
mær grét morginskæru
mörg, en tafn fekkst vörgum.
11. Hjoggum vér með hjörvi.
Hundruðum frák liggja
á Eynæfis öndrum,
þars Englanes heitir;
sigldum vér til snerru
sex dægr, áðr lið felli;
áttum odda messu
við uppruna sólar;
varð fyr várum sverðum
Valþjófr í styr hníga.
Hrundi dögg af sverðum
brún í Barðafirði
bleika ná fyr hauka,
umdi almr, þars oddar
allstrítt bitu skyrtur
at slíðrloga sennu,
Svölnis hamri þæfðar;
renndi ormr til unda,
eitrhvass, drifinn sveita.
13. Hjoggum vér með hjörvi.
Heldum Lakkar tjöldum
hátt at Hildar leiki
fyr Hjaðninga-vági;
sjá knáttu þá seggir,
es sundruðum skjöldu
at hræsíldar hjaldri,
hjalm slitnaðan gotna;
vasat sem bjarta brúði
í bing hjá sér leggja.
14. Hjoggum vér með hjörvi.
Hörð kom ríð á skjöldu,
nár fell niðr til jarðar
á Norðimbralandi;
vasat of eina óttu
öldum þörf at frýja
Hildar leiks, þars hvassir
hjalmstofn bitu skjómar;
vasat sem unga ekkju
í öndvegi kyssa.
15. Hjoggum vér með hjörvi.
Herþjófi varð auðit
í Suðreyjum sjálfum
sigrs á várum mönnum;
varð í randar regni
Rögnvaldr fyrir hníga,
sá kom hæstr of hölda
harmr at sverðr gusti;
hvasst kastaði hristir
hjalms strenglágar palmi.
16. Hjoggum vér með hjörvi.
Hverr lá þverr of annan;
glaðr varð geira hríðar
gaukr at sverða leiki;
léta örn né ygli,
sás Írlandi stýrði,
mót varð malms ok rítar,
Marstan konungr fasta;
varð í Veðrarfirði
valtafn gefit hrafni.
17. Hjoggum vér með hjörvi.
Hundmargan sák falla
morginstund fyr mæki
mann í odda sennu;
syni mínum hneit snimma
slíðra þorn við hjarta;
Egill lét Agnar ræntan
óblauðan hal lífi;
glumdi geirr við Hamðis
gránserk, bliku merki.
18. Hjoggum vér með hjörvi.
Haldorða sák brytja
ekki smátt fyr ulfa
Endils niðja bröndum;
sem vín konur bæri;
hroðinn vas ægis asni
ófár í dyn geira;
skorin vas Sköglar kápa
at skjöldunga hjaldri.
19. Hjoggum vér með hjörvi.
Háðum sverðs at morgni
leik fyr Lindiseyri
við lofðunga þrenna;
fár átti því fagna,
fell margr í gin vargi,
haukr sleit hold með ulfi,
at heill þaðan kæmi;
Íra blóð í ægi
ærit fell of skæru.
20. Hjoggum vér með hjörvi.
Hárfagran sák rökkva
meyjar dreng of morgin
ok málvini ekkju;
vasat sem varmar laugar
vínkers Njörun bæri
oss í Álasundi,
áðr Örn konungr felli;
böðmána sák bresta,
brá því fira lífi.
21. Hjoggum vér með hjörvi.
Há sverð bitu skjöldu,
þás gullhroðinn glumdi
geirr við Hildar næfri;
sjá mun í Öngulseyju
of aldr mega síðan,
hversu at lögðis leiki
lofðungar fram gengu;
roðin vas út fyr eyri
ár flugdreki sára.
22. Hjoggum vér með hjörvi.
Hví sé drengr at feigri,
at hann í odda éli
öndurðr látinn verði?
Opt sýtir sá ævi,
es aldrigi nistir,
illt kveða argan eggja,
örn at sverða leiki;
hugblauðum kemr hvergi
hjarta sitt at gagni.
23. Hjoggum vér með hjörvi.
Hitt telk jafnt, at gangi
at samtogi sverða
sveinn í móti einum;
hrökkvit þegn fyr þegni,
þat vas drengs aðal lengi;
æ skal ástvinr meyja
einarðr í dyn sverða.
24. Hjoggum vér með hjörvi.
Hitt sýnisk mér raunar,
at forlögum fylgjum,
fár gengr of sköp norna;
eigi hugðak Ellu
at aldrlagi mínu,
þás blóðvali bræddak
ok borð á lög keyrðak;
vítt fengum þá vargi
verð í Skotlands fjörðum.
Hitt lægir mik, jafnan
at Baldrs föður bekki
búna veitk at sumblum;
drekkum bjór af bragði
ór bjúgviðum hausa;
sýtira drengr við dauða
dýrs at Fjölnis húsum;
eigi kemk með æðru
orð til Viðris hallar.
26. Hjoggum vér með hjörvi.
Hér vildi nú allir
burir Áslaugr bröndum
bitrum Hildi vekja,
ef vandliga vissi
of viðfarar ossar,
hvé ófáir ormar
eitrfullir mik slíta;
móðernis fekk mínum
mögum, svát hjörtu dugðu.
27. Hjoggum vér með hjörvi.
Harðla líðr at ævi,
grimmt stendr grand af naðri,
góinn byggvir sal hjarta;
væntum hins, at Viðris
vöndr í Ellu standi;
sonum mínum mun svella
sinn föður ráðinn verða;
munut snarpir sveinar
sitt kyrrt vesa láta.
28. Hjoggum vér með hjörvi.
Hefir fimm tigum sinna
fólkorrostur framdar
fleinþings boði ok eina;
minnst hugða ek manna,
at mér vesa skyldi,
ungr namk odd at rjóða,
annarr konungr fremri;
oss munu Æsir bjóða,
esat sýtandi dauði.
29. Fýsumk hins at hætta,
heim bjóða mér dísir,
þærs frá Herjans höllu
hefir Óðinn mér sendar;
glaðr skalk öl með Ásum
í öndvegi drekka;
lífs eru liðnar vánir,
læjandi skalk deyja.
(Sbr. Hervarar sögu ok Heiðreks, 10. kap.).
"Hverr byggir háfjöll,
hverr fellr í djúpa dali,
hverr andalauss lifir,
hverr æva þegir?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
"Góð er gáta þín, Gestumblindi. Hrafn byggir
jafnan á hám
fjöllum, en dögg fellr jafnan í djúpa dali, fiskr
lifir andalauss,
en þjótandi foss þegir aldrigi."
Gestumblindi mælti:
"Hvat er þat undra,
er ek úti sá
fyr döglings durum;
hvítir fljúgendr
hellu ljósta,
en svartir í sand grafast?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
"Góð er gáta þín, Gestumblindi. Smækkast nú
gáturnar, en
þat er hagl ok regn, því at hagli lýstr á stræti,
en regns dropar
sökkva í sand ok sækja í jörð."
Gestumblindi mælti:
ek sá í sauri vaða
ok reis honum eigi burst á baki.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
"Góð er gáta þín. Þat er tordýfill, ok er nú
margt til týnt,
er tordýflar eru ríkra manna spurningar."
Gestumblindi mælti:
"Hvat er þat undra,
er ofarliga flýgr,
armlöð gellr,
harðar eru, hilmir?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
"Góð er gáta þín. Ör er þat," segir konungr.
Gestumblindi mælti:
"Hvat er þat, er lýðum lýsir,
en logi gleypir
ok keppast of þat vargar ávallt?
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
"Góð er gáta þín. Þat er sól. Hún lýsir lönd öll
ok skínn
yfir alla menn, en Skalli ok Hatti heita vargar;
þat eru úlfar,
er annarr þeira ferr fyrir, en annarr eptir
sólu."
Gestumblindi mælti:
"Hest sá ek standa,
hýddi meri,
dúði dindil,
drap hlaun und kvið,
ór skal draga
ok gjöfta at góða stund.
hygg þú at gátu."
Þá svarar konungr: "Þessa gátu skulu ráða
hirðmenn mínir."
Þeir gátu margs til ok eigi fagrs mjök. Þá
mælti konungr, sem
hann sá, at þeir gerðu ekki at: "Hest þann
kallar þú línvef,
en skeið meri hans, er upp ok ofan skal hrista
vefinn."
Gestumblindi mælti:
"Meyjar ek sá
moldu líkar,
váru þeim at beðjum björg,
svartar ok sámar
í sólviðri,
en þess at fegri,
er færa of sér.
Heiðrekr konungr,
hygg þú at gátu."
"Góð er gáta þín. Þat eru glæður fölnaðar á
arni."
Gestumblindi mælti:
"Hvat mælti Óðinn
í eyra Baldri,
áðr hann var á bál hafðr?"
Konungr svarar:
"Undr ok argskap
ok alla bleyði,
en engi vissi þín þau orð
utan þú einn,
ill vættr ok örm."
Konungr brá þá Tyrfingi ok hjó til
Gestumblinda, en hann
brást í valslíki ok fló út gegnum hallarglugg
einn. En sverðit
kom á vélit valsins, ok er hann því vélstuttr
jafnan síðan, svá
sem heiðnir menn trúa. Ok var nú Óðinn honum
reiðr orðinn,
síðan hann hjó til hans, ok á þeiri nótt var
konungr drepinn.
(Hauksbók).
(Sbr. Hrólfs sögu kraka).
Dagr es upp kominn,
dynja hana fjaðrar,
mál es vílmögum
at vinna erfiði;
vaki ok æ vaki
vina höfuð,
allir inir æztu
Aðils ofsinnar.
Hár inn harðgreipi,
Hrólfr skjótandi,
ættum góðir menn,
þeir es ekki flýja;
vekka yðr at víni,
né at vífs rúnum,
heldr vekk yðr at hörðum
Hildar leiki.
Hniginn es í hadd jarðar
Hrólfr inn stórláti.
Gramr inn gjöflasti
gæddi hirð sína
Fenju forverki,
Fáfnis miðgarði,
Glasis glóbarri,
Grana fagrbyrði,
Draupnis dýrsveita,
dúni Grafvitnis.
Ýtti örr hilmir,
aldir við tóku,
Sifjar svarðfestum,
svelli dalnauðar,
tregum Otrs gjöldum,
tárum Mardallar,
eldi Órunar,
Iðja glysmálum.
Gladdi gunnveitir,
gengum fagrbúnir,
Þjaza þingskilum
þjóðir hermargar,
Rínar rauðmalmi,
rógi Niflunga,
vísi inn vígdjarfi,
varði hann Baldr þeygi.
Svá skalk hann kyrkja
sem inn kámleita
véli viðbjarnar
veggja aldinna.
(Sbr. Sörla þátt eða Heðins sögu ok
Högna).
Ok ofþerris æða
ósk-Rán at þat sínum
til fárhuga færa
feðr veðr boga hugði,
þás hristi-Sif hringa
hals, in böls of fyllda,
bar til byrjar drösla
baug örlygis draugi.
Bauða sú til bleyði
bæti-Þrúðr at móti
malma mætum hilmi
men dreyrugra benja;
svá lét ey, þótt etti,
sem orrostu letti,
jöfrum ulfs at sinna
með algífris lifru.
Letrat lýða stillir
landa vanr á sandi,
þá svall heipt í Högna,
hönd glamma mun stöðva,
es þrimregin þremja
þróttig Heðin sóttu,
heldr an Hildar svíra
hringa þeir of fingi.
Ok fyr hönd í holmi
hveðru brynju Viðris
fengeyðandi fljóða
fordæða nam ráða;
allr gekk herr und hurðir
Hjarranda fram kyrrar
reiðr af Reifnis skeiði
raðaralfs mari bráðum.
Þá má sókn á Svölnis
salpenningi kenna;
Ræs göfumk reiðar mána
Ragnarr ok fjöld sagna.
(Úr Ragnarsdrápu Braga ins gamla
Boddasonar.)
maðr þegar á unga aldri. Hann var rammr at
afli, frækn
ok framr at öllu, drengiligr í vexti.
Þess er getit eitt jólakveld, þá strengdi
Eirekr þess heit at
fara um allan heim at leita, ef hann fyndi
stað þann, er
heiðnir menn kalla Ódáinsakr, en kristnir
menn jörð lifandi
manna eða Paradísum. Þessi heitstrenging
verðr fræg um allan
Noreg.
Á næsta sumri eptir býr Eirekr skip eitt
skrautligt af Noregi
ok helt til Danmerkr. Þeir váru tólf á
skipi. Danakonungr átti
sér son. Sá hét ok Eirekr. Þeir feðgar buðu
Eireki Þrándarsyni
með sér at vera þann vetr, ok þá hann þat.
Þeir nafnar
lögðu lag sitt saman, ok var með þeim vel,
ok at mörgu váru
þeir líkir. Ok um várit eptir réðst Eirekr
danski í ferð með
nafna sínum. Váru þeir ok tólf saman. Sigldu
nú ok ætla til
Miklagarðs, ok þar koma þeir í þann tíma,
sem Grikkja konungr
bauð út her í móti víkingum, er gengu mjök á
ríki hans.
Ok er Grikkja konungr frétti kvámu
Norðmanna, býðr hann
þeim til sín ok tók við þeim vegliga, frétti
þá eptir, hverir þeir
sé eða hvaðan þeir væri komnir eða hvert
þeir ætlaði at fara.
Eirekr segir, at þeir væri Norðmenn ok
konunga synir ok ætlaði
at kanna víða heim. Þá tígnaði Grikkja
konungr þá forkunnar
vel í öllum hlutum. En er þeir höfðu þar
verit nokkura
hríð, þá unnu þeir mörg stórvirki með
vitrlgum ráðum ok
En er konungr sá, at þeir váru sterkari en
vel flestir aðrir landsmenn,
þá virðir hann þá í öllu framar ok lagði á
þá mikla virðing
ok gerði þá sína þjónustumenn ok gaf þeim
mestan mála
allra sinna manna. Svá er sagt, at þar af
gerðist fyrst Norðmanna
sómi út í Miklagarði.
gert hefði himin eða jörð. Konungr
segir: "Einn gerði hvárttveggja."
Eirekr spurði: "Hverr er sá?" Konungr
svarar: "Guð
almáttigr, sá er einn í guðdómi, en
þrennr í greiningu."
Eirekr mælti: "Hverjar eru þær þrjár
greiningar?" Konungr
segir: "Líttu í sólina. Í henni eru
þrjár greinir, eldr, birti ok
vermir, ok er þó ein sól. Svá er ok í
guði faðir ok sonr ok
heilagr andi, ok er hann þó einn í sínum
almætti." Eirekr
mælti: "Þó er mikill guð sjá, er gerði
himin ok jörð. Seg mér
nú nokkut af mikilleik hans." Konungr
mælti: "Guð er einn
óumbræðiligr ok óyfirstíganligr. Hann er
yfir öllum hlutum ok
þolir alla hluti, ok hann heldr öll
endimörk jarðar með sinni
hendi." Eirekr mælti: "Hvárt veit guð
alla hluti?" Konungr
segir: "Einn veit hann allt, sem í hans
augliti sé." En er konungr
hafði þetta mælt, þá undraðist Eirekr
mikilleik guðs.
Eirekr mælti: "Hvárt býr guð á himni eða
jörðu?" Konungr
segir: "Á himnum ríkir hann, ok þar er
hans veldi. Þar er
eigi sótt né þytr, eigi dauði, eigi
hryggleikr ok eigi vesöld. Þar
er jafnan fagnaðr ok eilíf sæla ok gleði
með himneskum krásum
án enda." Eirekr mælti: "Hverir eru þar
með guði?" Konungr
segir: "Helgir englar eru þar. Þá
skapaði guð sér til þjónustu
í fyrstu. Guð almáttigr gerði sér bjarta
höll; þá höll kallaði
hann himnaríki. Síðan gerði hann
myrkvastofu; þat er þessi
heimr, er vér byggjum. Í honum setti guð
djúpa gröf; þat er
helvíti. Í þeim stað er hvers kyns
vesöld með eldi, ok þar kveljast
andir ranglátra manna. Fyrir þeiri gröf
ræðr Satan, óvinr
sína. Síðan reis hann upp á þriðja
degi eptir sinn líkams dauða.
En á fertuganda degi steig hann upp
til himnaríkis, er öllum
völdum guðs er fyrir búit, riddarum ok
hirðsveitum, ok þar
er öllum skylt til at stunda ok fylla
þat skarð, er þá varð, er
englarnir spilltust, en guð mun þá
tölu fylla með hreinlífismönnum."
Eirekr mælti: "Hver er gröf sú, er þú
mæltir, at í
jörðu væri?" Konungr segir: "Þat er
jörð dauðans, er fyrir er
búin syndugum mönnum, ok kallast þat
helviti. Í þeim stað er
hvers kyns vesöld með eldi eilífum.
Þar kveljast vándir menn."
Eirekr mælti: "Hverir eru þeir?"
Konungr segir: "Heiðnir
menn allir ok guðníðingar." Eirekr
mælti: "Hví eru allir
heiðnir menn illir?" Konungr segir:
"Því, at þeir vilja eigi
göfga guð, skapara sinn." Eirekr
mælti: "Er eigi þat guð, er
vér göfgum?" Konungr segir: "Eigi er
þat guð, því at frá þeim
er sagt vesölum, hve illa þeir dó eða
hversu glæpafullt líf þeir
fram leiddu, meðan þeir lifðu. Þeira
andir eru nú í eilífum eldi
ok óslökkvanligum kvölum." Eirekr
mælti þá: "Aldri heyrða
ek slíka hluti fyrr frá þeim sagða."
Konungr segir: "Villr ertu
í trúnni, at þú heyrðir eigi slíkt
sagt, en ef þú vill á eilífan guð
trúa, þann er í þrenningu er, þá muntu
eptir dauðann með
honum fara í eilífa sælu." Eirekr
mælti: "Þess æski ek, at ek
öðlist eilíft líf eptir dauðann."
Konungr mælti: "Þessi ósk veitist
þér, ef þú trúir á eilífan guð í
þrenningu ok takir þá heilaga
skírn, ok verðr þú þá lífgaðr af holdi
hans ok blóði ok gerist
þú vinr guðs. Tak við kristni ok
heiðra hann í öllum hlutum
réttiliga." Eirekr mælti: "Þat samir
at gera, sem þú eggjar. Seg
þú mér þat, er ek spyr þik: Hvar er
helvíti?" Konungr segir:
"Undir jörðu." Eirekr mælti: "Hvat er
yfir jörðu." Konungr
segir: "Lopt." Eirekr mælti: "Hvat er
yfir lopti?" Konungr
segir: "Festingarhiminn. Í þeim himni
eru öll himintungl svá
sem brennandi eldr." Eirekr mælti:
"Hvat er yfir festingarhimni?"
Konungr mælti: "Vötn eru þar fest sem
ský." Eirekr
mælti: "Hvat er yfir þeim vötnum?"
Konungr segir: "Andligr
himinn, ok því trúa menn, at englar
búi þar." Eirekr mælti:
"Hvat er yfir þeim himni?" Konungr
svarar: "Skilningarhiminn.
þess eru makligir." Þá undrast
Eirekr, hversu vitr konungr
var ok mælti: "Þó er mikil ok háleit
ok óyfirstíganlig þín spekt.
Seg þú, ef þú veizt, hversu mikil er
breidd jarðarinnar." Konungr
segir: "Forvitinn ertu, Eirekr, ok
margra hluta viltu víss
verða, þeira sem ónauðsynligir eru
ok fáheyrðir ok mjök
ókunnir. En til þess at ek fylli
spurning þína, þá heyr þú, hvat
er ek segi þér, ok nem eptir.
Umhverfis jörðina telja fróðir
menn hundrað þúsunda rasta ok átta
tigi þúsunda, ok halda
henni engir stólpar upp, heldr
guðligr almáttr." Eirekr mælti:
"Hversu langt er milli himins ok
jarðar?" Konungr svarar: "Forvitinn
ertu. Þat er kallat, at af jörðu sé
allt til ins efsta himins
hundrað þúsunda mílna ok þrjú
hundruð ok hálfr níundi tögr
mílna." Eirekr mælti: "Hvat er utan
um jörðina?" Konungr
segir: "Mikill sjór, er oceanum
heitir." Eirekr mælti: "Hvert
er yzt land í suðrhálfu heimsins?"
Konungr svarar: "Indíaland
segjum vér enda á löndum í þá hálfu
heims." Eirekr mælti:
"Hvar er sá staðr, er Ódáinsakr
heitir?" Konungr segir: "Paradisum
köllum vér svá eða jörð lifandi."
Eirekr mælti: "Hvar
er sá staðr?" Konungr segir: "Í
austr er land frá Indíalandi
inu yzta." Eirekr mælti: "Má komast
þangat?" "Víst eigi,"
segir konungr, "því at eldligr veggr
stendr fyrir, sá tekr allt
til himins upp."
En er þetta ok margt annat hafði
konungr sagt Eireki, þá
lét hann fallast til fóta konungi ok
mælti: "Ek bið þik, inn
bezti konungr, at fyrir fullting
yðvart greiðist ferð mín, því
at mér er nauðsyn á hendi at efna
heitstrenging mína, því at
ek strengdi þess heit at fara suðr í
heima at leita Ódáinsakrs,
en ek veit, at ek má at engum kosti
komast þangat, utan ek
njóti yðvars fulltings við." Konungr
segir: "Vertu hér þrjá
vetr með oss ina næstu ok far síðan,
því at nauðsyn er, at þér
verði hjálp at mínum ráðum, ok hlýð
þú mínum fortölum í
öllu. Tak við skírn, ok mun ek þá
fulltingja þér." Eirekr
spurði konung vandliga at ömbun
réttlætis eða píslum helvítis.
Hann spurði ok at yfirbragði þjóða
ok grein landa, frá höfum
ok útlöndum ok frá allri austrálfu
heimsins ok suðrálfu, frá
frá þeim stöðum, er þeir áttu ferð
yfir, frá mönnum undarligum
ok búningi þeira ok siðum margra
þjóða, frá höggormum
ok flugdrekum ok alls kyns dýrum
ok fuglum, frá
gnótt gulls ok gimsteina. Þessar
spurningar ok margar aðrar
leysti konungr vel ok fróðliga.
Eptir þetta váru þeir skírðir
Eirekr ok hans menn.
fróðleik ok margan annan, þá
fóru þeir með lið sitt til
Sýrlands
ok höfðu innsigli Grikkja
konungs, en eptir þat fara
þeir ýmist á skipum eða hestum,
en gengu þó optast, fara svá
nokkura vetr til þess, at þeir
koma til ins yzta Indíalands. En
hvar sem þeir koma á ókunnig
lönd, þá var við þeim vel tekit,
ok allr lýðr greiddi ferð þeira,
því at þeir höfðu með sér bréf
ok innsigli Grikkja konungs ok
patriarche ór Miklagarði, ritat
á allar tungur þeira þjóða, sem
ván var, at þeir mundi koma
til. Þat var ok sagt, hverir
þeir váru eða hvert þeir ætlaði
at
fara, ok sýndist í því, hversu
mikil guðs gifta þeim fylgdi ok
hverr guðs vinr Grikkja konungr
var, at hvar sem hans bréf
sást, þá skyldi þeim sæmdir
veita, en hvergi grand gera, því
at guðs miskunn hlífði þeim
Eireki ok hans förunautum, ok
gæfa Grikkja konungs skýldi þeim
mjök af spakligum ráðum
hans við erfiði leiðarinnar.
En er þeir höfðu svá lengi farit
um heruð Indíalands fjórar
mílur ins fimmta tigar, þá koma
þeir um síðir til myrkva
heraða, þeira sem jafnglöggt sá
stjörnu um daga sem nætr.
Víða þar á landi fundu þeir
gullstaup mikil. Þar litu þeir
ok
mörg undr á því landi, en er
þeir höfðu lengi gengit þykkva
skóga ok undarliga háva, þá koma
þeir um síðir fram ór
mörkinni. Þá tók at lýsa ok
ljóst at gera ok litu fyrir sér
á
mikla. Á henni var steinbogi.
Öðrum megin árinnar sá þeir
land fagrt með miklum blóma ok
gnótt hunangs ok kenndu
né hól né fjall á því landi.
Þat skilr Eirekr, at á sú mun
skilja
þessi lönd at frásögn Grikkja
konungs. Þat kom honum í
hug, at á sú mundi falla ór
Paradiso ok heita Phison. En
er
þeir drógust at steinboganum,
þá sá þeir, at dreki ógurligr
lá á honum ok gapti munninum,
ok þótti þeim hann gífrliga
láta. Þá sneri Eirekr þar til
ok ætlaði nokkurs konar yfir
ána
at komast. En er Eirekr danski
sá þetta, þá bannaði hann
nafna sínum at fara ok kvað
drekann mundu svelgja hann
þegar. Eirekr inn norræni
sagðist eigi óttast mundu
drekann,
"ok eigi skal hann hefta ferð
mína." Eirekr danski mælti:
"Ek bið þik, inn bezti vin, at
þú sel þik eigi til dauða,
heldr
far þú aptr með oss, því at þú
munt þegar deyja, at þú stígr
fram." Eirekr kveðst eigi
mundu aptr hverfa, ok mæltu
hvárir
þá vel fyrir öðrum. Nú bregðr
Eirekr norræni sverði ok heldr
á því inni hægri hendi, en
tekr inni vinstri í hönd
förunaut
sínum einum. Þeir ráða til ok
hlaupa í munn drekanum, ok
sýndist Eireki danska sem
drekinn sylgi þá báða. Snýr
hann
nú aptr með sínum förunautum
ina sömu leið, ok eptir marga
vetr liðna kemr hann til sinna
áttjarða. Sagði síðan, hvat
hann
lézt síðast sét hafa til
Eireks norræna. Nú verðr þessi
maðr
frægr af ferð sinni, ok þótti
inn mesti rausnarmaðr, ok lýkr
þar frá honum at segja.
munn drekanum, þá þótti þeim
sem þeir væði reyk, ok er
þeir
liðu ór þeim reyk, þá sá
þeir fagrt land, grösin hvít
sem purpuri
við sætum ilm ok miklum
blóma, ok flutu hunangslækir
um
alla vegu landsins. Þetta
land var langt ok slétt.
Sólskin var
þar, svá at aldri var þar
myrkt ok aldri bar skugga á.
Logn
var þar í lopti, en lítill
vindr á jörðu, til þess at
þá kenndi
inn sæta ilm heldr en áðr.
Þeir gengu mjök lengi ok
hugðu
at, ef þeir sæi þar nokkurar
byggðir eða heruð eða mætti
þeir
stöpull væri ok hengi í
loptinu ok engir stólpar
undir. Þeir
nálgast þangat. Þar sá
þeir, at hekk á turn í
loptinu á engum
stólpum. Sunnan við
turninn stóð stigi. Þeir
undruðust mjök
þenna krapt ok þótti þetta
kynligt. Gengu síðan upp í
stigann
ok kómu í turninn. Þeir sá
hann inum fegrstum
guðvefjar
pellum búinn. Þar stóð
borð búit fagrt, ok stóð á
silfrdiskr.
Á honum váru alls konar
krásir, ok hann var
hlaðinn af hvítu
brauði með sætum ilm.
Kanna var þar sett með
gulli ok gimsteinum.
Kaleikr var þar fullr af
víni. Rekkjur váru þar vel
búnar ok breiddar
gullofnum klæðum ok
guðvefjar pellum.
Þá mælti Eirekr: "Sé hér
Ódáinsakr, er vér leitaðum
með
miklu erfiði margan veg."
Þeir lofuðu guð ok mæltu:
"Mikill
er guð ok góðr, er hann
lætr okkr slíkt sjá." En
eptir þat neyttu
þeir fæðslu ok fóru til
svefns síðan.
En er Eirekr sofnaði, þá
vitraðist honum ungr
drengr, vænn
ok bjartr. Sá mælti við
hann: "Mikil er staðfesti
trúar þinnar,
Eirekr. Seg þú mér, hversu
þér lízt land þetta."
Eirekr segir:
"Óskavel, ok hverju landi
líkar mér þetta betr, en
hverr er
þú, er við mik mælir? Ok
skilr mikit okkra vizku,
er þú kennir
mik ok nefnir mik á nafn,
en ek veit eigi, hverr þú
ert." Þá
lét inn ungi maðr við hann
blíðliga ok mælti: "Ek er
engill
guðs ok einn af þeim, er
varðveita Paradísar hlið.
Ek var
nær staddr, þá er þú
strengdir heit at fara
suðr í heim at leita
Ódáinsakrs. Eggjaða ek þik
at sigla til Miklagarðs,
ok at guðs
forsjá ok mínum vilja tók
þú skírn, ok fyrir því tel
ek þik
sælan, at þú hlýddir
þrifsamligum áminningum
Grikkja konungs
ok ráðum ok tókt innsigli
af honum ok þótt þik í
inni
helgu Jórdan. En drottinn
sendi mik til þín. Ek er
varðhaldsengill
þinn, ok ek hefi þér hlíft
á sjó ok á landi ok við
allri
háskasamligri ferð ok
varðveitt þik við öllum
illum hlutum.
En vér erum eigi menn,
heldr andar byggjandi á
himneskri
fóstrjörðu. En sá staðr,
er þú sér hér, er sem
eyðimörk til at
jafna við Paradisum, en
skammt heðan er sá staðr,
ok fellr
þaðan á sú, er þú sátt.
Þangat skulu engir lífs
koma, ok skulu
þar byggja andir réttlátra
manna. En sá staðr, er þú
hefir
bauð guð oss at vakta
þenna stað ok sýna þér
jörð lifandi
manna með nokkurri mynd
ok gera þér veizlu ok
launa þér
erfiði þitt." Þá spurði
Eirekr engilinn: "Hvar
býr þú?" Engillinn
segir: "Vér búum á
himni, þar sem vér sjám
andligan guð,
en fyrir nauðsynja sakir
eru vér sendir í heiminn
at veita
mönnum vára þjónustu,
sem þú skalt eigi gruna.
Eirekr mælti:
"Hvat heldr upp þessum
stöpli, er mér sýnist
hanga í lopti?"
Engillinn segir: "Einn
saman guðs kraptr heldr
honum upp. Af
slíkum táknum skaltu
eigi gruna, at guð
skapaði alla hluti af
engu." Eirekr mælti:
"Eigi skal ek þat
gruna." Engillin spurði
Eirek: "Hvárt viltu hér
vera eptir eða viltu
aptr hverfa til
þinna áttjarða?" Eirekr
svarar: "Aptr vil ek
hverfa." Engillinn
mælti: "Hví viltu þat?"
Eirekr segir: "Því, at
ek vil segja
kunningjum mínum frá
slíkum dýrðarverkum
drottinsligs máttar,
en ef ek kem eigi aptr,
þá munu þeir því trúa,
at ek hafi
illum dauða dáit."
Engillinn mælti: "Þó at
nú sé goðablót á
Norðrlöndum, þá mun þó
koma sú tíð, at þat fólk
mun leysast
frá villu, ok mun guð
kalla þat til sinnar
trúar. Nú gef ek
þér leyfi til aptr at
fara til þinna ættjarða
ok at segja þínum
vinum frá guðs miskunn,
þeiri sem þú sátt ok
heyrðir, því at
skjótara munu þeir trúa
guðs erendi ok öllum
hans boðorðum,
er þeir heyra þvílíkar
sögur. Vertu opt á
bænum. Mun ek þá
koma eptir þér nokkurum
vetrum síðar ok bera önd
þína í
fagnað ok varðveita bein
þín í þeim stað, sem þau
skulu dóms
bíða. Vertu hér sex daga
ok hvílið ykkr ok takið
síðan leiðarnest
ok farið norðr aptr
síðan." Nú þótti honum
engillinn
hverfa sér at sýn.
Eirekr gerði alla hluti
sem engillinn hafði
boðit honum um þarvist
sína ok brottferð.
koma til árinnar. Þá
slær yfir þá myrkva
miklum. Þeir koma
fram ór munni drekanum
ok hefja síðan upp
ferð sína ok sjá
fróðleiks ok koma
eptir fjóra vetr
liðna til
Miklagarðs, ok segir
Eirekr konungi sína
ferð ok þótti harðla
vænt um, er hann var
aptr kominn, ok lætr
konungr Eirek þar
vera þrjá vetr.
Eptir
þat býr Eirekr ferð
sína ór Miklagarði
ok ferr norðr í
Noreg,
ok verðr allr lýðr
honum feginn. Hann
var þar tíu vetr, ok
á
inum ellifta vetri
einnhvern dag snemma
fór hann til bænar.
Þá greip hann guðs
andi, ok var hans
leitat, ok fannst
hann eigi.
Eirekr hafði sagt
förunaut sínum draum
sinn, þann er hann
hafði dreymt í
turninum, ok þetta
sagði sá maðr, ok
trúði sá
maðr, at engill guðs
mundi tekit hafa
Eirek ok varðveitt
hann.
Þessi Eirekr var
kallaðr Eirekr inn
víðförli. Þessa sögu
hafa
margir sannfróðliga
eptir orðum hans
sjálfs. Nú lúkum vér
þar sögu þessi.
En því setti sá
þetta ævintýr fyrst
í þessa bók, er hana
skrifaði,
at hann vill, at
hverr maðr viti þat,
at ekki er traust
trútt
nema af guði, því at
þó at heiðnir menn
fái frægð mikla af
sínum
afreksverkum, þá er
þat mikill munr, þá
er þeir enda þetta
it stundliga líf, at
þeir hafa þá tekit
sitt verðkaup af
orðlofi
manna fyrir sinn
frama, en eigu þá
ván hegningar fyrir
sín
brot ok trúleysi, er
þeir kunnu eigi
skapara sinn, en
hinir, sem
guði hafa unnat ok
þar allt traust haft
ok barizt fyrir
frelsi
heilagrar kristni,
hafa þó af inum
vitrastum mönnum
fengit
meira lof, en þat at
auk, at mest er, at
þá er þeir hafa fram
gengit um
almenniligar dyrr
dauðans, sem ekki
hold má forðast,
hafa þeir tekit sitt
verðkaup, þat er at
skilja, eilíft ríki
með
allsvaldanda guði
utan enda sem þessi
Eirekr, sem nú var
frá sagt.