Hrólfs saga
Gautrekssonar.
I.
KAPÍTULI.
Þar
hefjum vér þessa sögu, er Gautrekr konungr, sonr Gauta
konungs, réð fyrir Gautlandi. Hann var ágætr konungr fyrir
margra hluta sakir, vinsæll ok stórgjöfull, svá at hans mildi
er jafnan við brugðit, þá er fornkonunga er getit. Hann átti
eina dóttur barna, ok gifti hann hana Gjafa-Ref Rennissyni með
ráði Nera jarls.
Í þann tíma hafði andazt drottning Gautreks konungs. Hann var
þá hniginn á inn efra aldr ok var þó inn hraustasti. Konungr
sat jafnan á haugi drottningar, því at honum þótti mikit
fráfall hennar. Þá fór ríki hans mjök stjórnarlaust, meðan
konung angraði mest fráfall drottningar. Eptir þat beiddust
vinir konungs, at hann mundi kvænast, kváðust helzt vilja hans
afkvæmi til ríkisstjórnar yfir sér, létu þat líkligt, ef hann
fengi sæmiligt ráð, at þat mundi þeim öllum til sæmdar ok
langæðligra náða. Gautrekr konungr tók þessu vel ok kvað þá
jafnan sýna ok sýnt hafa mikinn góðvilja við sik bæði í ráðum
ok hraustligri fylgd. Ok litlu síðar býr Gautrekr konungr
heiman ferð sína með átta tigu manna, vel búna at vápnum ok
klæðum ok inu fríðasta liði. Vildi hann þessa ferð mjök vanda
eptir því, sem virðing hans sómdi.
Þórir er nefndr hersir einn ríkr í Noregi. Hann hafði atsetu í
Sogni. Hann var virðingamaðr mikill, ágætr ok it mesta
mikilmenni. Hann var kvángaðr maðr. Hann átti eina dóttur
barna, er Ingibjörg hét. Hún var bæði vitr ok væn ok þótti
vera inn bezti kostr; höfðu margir ríkir menn hennar beðit, ok
hafði hún öllum af vísat, því at henni þótti sér hvergi
fullkosta. Nú berr svá til, at þar kemr Gautrekr konungr með
þessu sínu liði. Var við honum þar tekit harðla vel. Gekk
Þórir i móti honum ok bauð honum með sínu föruneyti, svá langa
dvöl sem honum vel líkaði. Gautrekr konungr þiggr þar veizlu
fagra með inum beztu föngum ok viðtektum. Þar var kominn
konungsson einn utan ór löndum, sá hét Óláfr. Hann hafði við
sér hundrað manna. Þessi konungsson hafði beðit Ingibjargar
Þórisdóttur, en hún hafði því máli vel svarat. Var þessi maðr
ungr ok vænligr. Ok er Gautrekr spyrr þetta, gefr hann at því
engan gaum. Þá er hann hefir þar litla hríð dvalizt, kallar
hann Þóri á tal við sik. Konungr mælti: "Ek vil yðr kunnigt
gera mitt eyrendi: Mér er svá flutt, at þú eigir, Þórir,
dóttur væna ok vitra, er Ingibjörg heitir, ok þat hefi ek með
mér staðfest, at ek vil biðja hennar mér til eiginkonu ok
staðfesta svá við yðr venzl með vináttu". Þórir mælti:
"Glöggva frétt hefi ek af því, at þú ert mikils háttar
höfðingi, ok því vil ek þínum eyrendum vel svara. Þykki mér
líkligt, at mín dóttir sé vel gift, þótt hún kæmi í yðra
forsjá, en svá er mál með grenni., at hér er kominn einn
konungsson, ungr ok vænligr, sá er Óláfr heitr. Hann hefir áðr
vakit bónorð við dóttur mína, ok vita höfum þar nokkurar
stefnur at átt. Nú mun ek þessum vanda víkja af mér ok látá
hana sjálfa kjósa sér mann til handa, hefir hún þess beðit mik
áðr." Báðum konungum líkuðu vel þessi andsvör. Litlu síðar
gengu þeir allir saman með vinum sínum til skemmu Ingibjargar.
Ok er hún sá föður sinn með þessum tveimr höfðingjum þar
kominn, heilsaði hún þeim öllum með blíðu ok bað þá at sitja.
Þórir tók þá til orða: "Svá er mál með vexti, dóttir, at hér
eru komnir með mér á þinn fund þessir tveir konungar, sem mátt
þú líta. Er ok eitt eyrendi beggja þeira, at báðir vilja biðja
þín. Nú með því, at hér mun sannast it fornkveðna, at eigi má
gera tvá mága at einni dóttur, þá vil ek nú, at þú kjósir þér
hlut til handa, hvárn þeira at þú vilt eigá. Bið ek, at þú
veitir þeim skýr andsvör ok þánn órskurð, at þér sé heyriligr
ok oss megi öllum vel gegna." Ingibjörg svaraði: "Svá lízt mér
sem þetta sé meira vandamál en þat sé mín eða annarrar þeirar
konu, er eigi er meir reynd at viti en ek, at skipá þessu máli
með skynsemd eða víst sé at ek kynni þetta kjósa fyrir mína
hond, svá sem mér henti, því at mér þykkir mikil líkendi til
standa, at hvárrtveggi þessi konungr sé mikils háttar ok mér
miklu meiri en fullboðinn, í hvárs þeira umsjá, er ek kem. En
með tilteknum dæmum má ek helzt þetta enda: Svá má ek helzt
til jafna þessum konungum tveim sem standi tveir apaldrar í
einum garði, ok er annarr ungr ok alllíkligr til, at þar á
vaxi mörg stór epli ok sæt þann tíma, er hann hefir fullan
aldr síns tíma, ok merkir sá Óláf konung. Þar í hjá er annarr
apaldr, sa er stendr með margkvísluðum limum á sér, berandi
alls konar epli. Sjá apaldr merkir stjórn ok ríki Gautreks
konungs, er lengi hefir stjórnat sínu ríki með örleik ok sóma,
ok stendr hans ráð allt í fullum tíma. Er oss hans hreysti ok
örleikr í hvern stað kunnari, ok þó at svá beri til, at hans
ríkisstjórn þrjóti fyrr af sökum náttúru aldrs, þá má þó vera,
at hann geti þá hrausta sonu, ok er þá gott við þá at una,
þótt konungs missi. við. Nú þótt Ólafr sé maðr yngri ok sé
líkligr til höfðingja, þá er illt vísu ván at kaupa, ok vef ek
eigi lengr þetta mál at sinni, ok kýs ek mér til yndis ok
samlaga Gautrek konung, þótt ek vissi þat fyrir, at hann lifði
fá ár, en Óáfr yrði gamall sem steinabrú því at þat er mitt
hugboð, at hann verði aldri slíkr höfðingi, en allra helzt, ef
hann lifir litla hríð." Við þessi orð meyjarinnar verðr
Gautrekr konungr harðla glaðr ok sprettr upp þegar svá sem
einn ungr maðr, tekr í hönd meyjunni ok festir hana Óáfi
konungi hjá veranda. Af þessu varð Óláfr konungr harðla reiðr
ok kveðst þessa hefna skyldu á Gautreki konungi sjálfum ok
hans liði. Gautrekr konungr kvað eigi þann líkan til böl at
bera, er eigi mætti bregða, ok skildust þeir við svá búit. Fór
Óláfr konungr á braut með sínu liði ok var inn reiðasti.
II.
KAPÍTULI.
Nú
er Gautrekr konungr hefir dvalizt þá stund, er honum vel
líkaði, býst hann til heimferðar með Ingibjörgu, kvánarefni
sitt, því at hann vildi heima í Gaut, landi drekka brúðlaup
sitt. Þórir leysti dóttur sína út með mikilli rausn, lét
fylgja henni út mikit gull ok silfr. Snýr Gautrekr konungr
heim á leið með sínu föruneyti, ok er þeir kómu fram hjá skógi
nokkrum um dag, kemr þár Óláfr konungr í móti honum með sínum
mönnum. Tekst þar með þeim in harðasta orrosta. Ok er þeir
höfðu barizt urn hríð, mælti Óláfr konungr: "Viltu, Gáutrekr
konungr, at ek geri þér kost á at hjálpa lífi þínu, ok gef þú
upp meyna í mitt vald ok öll þau gæði, er henni fylgdu heiman,
ok skaltu þá fara í friði, hvert er þú vill, því at eigi hæfir
svá gömlum karli at válka svá væna mey; máttu nú með þessu
einu þiggja þik frá dauða." Sem Gautrekr konungr heyrði orð
hans, mælti hann: "Þótt ek hafa lið færa en þú, þá skaltu
finna, at þessi inn gamli er óragr, áðr kveld komi." Var
Gautrekr konungr þá svá ákafr, at hann gekk optliga í gegnum
fylking Óláfs, ok létti aldri fyrr en Óláfr var fallinn ok
allt lið hans, en Gautrekr konungr fekk sigr ok hafði fengit
lítinn mannskaða. Síðan léttir hann eigi fyrr ferð sinni en
hann kemr heim í Gaulland, ok hafði mjök aukizt hans frami í
þessari ferð.
Ok er hann hafði litla hríð heima verit, lætr hann stofna
veizlu mikla, býðr til öllu stórmenni í landinu ok drekkr hann
enn it sterkasta festaröl til Ingibjargar, ok at því afliðnu
velr hann sæmiligar gjafir öllum ríkismönnum, þeim sem hann
höfðu heim sótt, ok óx mjök í þessu hans frami. Takast svá með
þeim góðar ástir, ok sitja nú um kyrrt at ríki sínu. Ok eigi
miklu síðar getr Gautrekr barn við konu sinni. Þat var
sveinbarn ok var færðr konungi. Hann lætr þann svein ausa
vatni ok gefa nafn, ok skal hann Ketill heita. Hánn óx þar upp
með hirðinni. Þrmar vetrum síðar fæddi Ingibjörg annan svein.
Hann var mikill ok vænligr; er sá nefndr Hrólfr. Váru þessir
sveinar tíguliga upp fæddir, sem konungs sonum hæfði, en á
sinn hátt var hvárr þeira bræðra. Ketill var manna minnstr ok
inn skjótligasti, hávaðamaðr, framgjarn ok hvatvíss ok fullr
áræðis ok inn áleitnasti. Hann var kallaðr Ketill kregð, því
at hann var svá lítill. Hrólfr var manna mestr ok sterkastr,
fríðr sýnum. Hánn var fámálugr, fastorðr ok óframgjarn, ok
þótt í móti honum væri gert eða mælt, lét hann fyrst sem hann
vissi eigi, en nokkuru síðar, þá er aðra varði sízt, hefndi
hann grimmliga sinna mótgerða, ok þótt nokkurir þeir hlutir
væri fyrir honum talaðir er honum varðaði, gaf hann eigi gaum
at fyrst í stað En stundu síðar eða nokkurum vetrum, svá sem
hann hafði hugsat útveg á því máli, þá bar hann þat upp, hvárt
sem honum var þat með eða mót. Varð þat þá fram at ganga, sem
hann vildi vera láta. Hann var vinsæll af alþy'ðu, unnu menn
honum ok mikit. Líðr nú svá fram, þar til at Ketill var tíu
vetra, en Hrólfr sjau vetra.
III.
KAPÍTULI.
Í
þann tíma réð sá konungr Dannmörk er Hringr hét. Hann var ríkr
konungr ok vinsæll. Hann átti sér drottningu væna ok vitra.
Þaul áttu einn son, er Ingfjaldr hét. Hann var ungr ok inn
efniligasti. Með þeim Hringi konungi var mikil vinátta ok
Gautreki konungi með veizlum ok fégjöfum ok margi konunglegri
tign, er hvárr veitti öðrum meðan þeira vinátta stóð. Höfðu
þeir jafnan verit báðir saman í hernaði, meðan þeir váru
yngri, ok skildu aldri sína vináttu, meðan þeir fundust
jafnliga, en nú tók heldr at greinast af meðalgöngu vándra
manna, þeira er róg kveyktu í millum þeira. Kom þá svá, at
hvárrtveggi bjóst at stríða hvárr við annan.
Þat var einn tíma, at Hringr konungr í Danmörku kom at máli
við drottningu sína: "Þat er sem þú veizt, at mér er svá
flutt, at Gautrekr konungr ætli at stríða á ríki várt, en þess
er ek eigi víss orðinn, hvát hann gefi oss at sök. Nú ætla ek
hitt ráðligra, at verða fyrr at bragði, því at þat er mælt, at
sá hafi annan undir, er á ræðr. Veit ek ok eigi, hvárt hann er
sannr þeira vélræða, sem mér eru af honum flutt." Drottning
mælti: "Óvitrliga talar þú, þar sem þú veizt áðr, at þit hafið
verit inir beztu vinir, at þú trúir svá rógi vándra manna, at
þú vilt halda stríð við Gautrek konung, ok er þetta
allókonungligt bragð, at vilja fyrirkoma sínum fóstbróður, ok
þótt því sé at skipta, láttu hann heldr níðast á þér en þú
gerir honum nokkura meingerð, svá at þú missir fyrir þat
konungs vináttu. Ger svá vel, herra, at eigi finnist í þínu
brjósti sú greymennska, at þér vilið svá niðr fella ok undir
fótum troða svá marga góða hluti sem hvárr ykkar hefir við
annan gert. Haldið, herra, við Gautrek konung með prýði ok
drengskap uppteknum góðvilja með ást ok fullkomnum friði, ok
týn eigi fyrir vándra manna orðrum svá góðs manns vináttu.
Hefir hann fengit svá vitra konu ok góðfúsa, at allan ykkarn
félagsskap mun hún saman draga ok í lag færa þat, sem áfátt
er. Gautrekr konungr á ok svá þroskaliga sonu, at þeir munu
þess skjótt hefna, ef feðr þeira er nokkut misboðit. Herra,
haf heldr þat ráð, er ek kenni yðr: Farið sjálfir á einu skipi
með inu vitrasta yðru ráðaneyti á fund Gautreks konungs, bjóð
heim til fóstrs með þér Hrólfi, syni hans, má þér at honum
verða ævinligr styrkr ok þínu ríki, ef þeir vilja þekkjast, ok
öllum oss út í frá til veraldligrar sæmdar." Sem drottning
lauk sinni ræðu, þótti konungi hún hafa vel talat ok vitrliga
ok kveðst eigi skyldu ónýta hennar ráðagerð, lætr nú búa ferð
sína, svá sem drottning gaf ráð til Síðan ferr hann, sem hann
verðr búinn ok kemr við Gautland með heilum sínum varnaði.
Ok er Gautrekr konungr fréttir kvámu hans, kallar hann
Ingibjörgu drottningu á tal við sik ok mælti: "Mér er svá
flutt, at kominn sé í ríki várt með einu skipi Hringr konungr
af Danmörku. Nú með því, at þér vitið áðr, hverr fjandskapr
oss hefir verit fluttr af honum til vár, þá skal ek nú þat
allt gjalda honum, áðr vit skiljum. Er hann nú ok svá fallinn
í greipar mér, at ek má þetta vel gera fyrir utan alla
mannhættu." Sem drottning heyrði orð hans, mælti hún til
konungsins á þessa leið: "Lítil vizka fylgir þessu yðru
orðaframkasti, ef þú vill gera Hringi konungi nokkut til
angrs, þar sem kalla má, at hann sé kominn á yðvarn fund, svá
sem væntandi sér sæmdar af yðr ok góðvilja, sem þit hafið áðr
saman bundit með ykkr. Mátt þú á þat líta, at Hringr konungr
væri eigi hér kominn með svá litlu liði, utan hann trýði þér
jafnvel sem fyrr, ok mun hann vera loginn á því er þer er í
móti. Nú er þat mín tillaga: Sendið menn á fund hans ok bjóð
honum hér at drekka við öllu sínu föruneyti fagra veizlu, ger
þik við hann glaðan ok kátan, ok svá sem hann er kominn í höll
þína við sínum mönnum, leita eptir með athugasamligri vizku,
ef þú finnr hann í nokkuru sakaðan þeira hluta, sem varðar, ok
ef nokkur grein finnst ykkar í milli, leggið þat allt niðr með
inna beztu manna ráði ok haldið síðan ykkar fóstbræðralag
fyrir utan alla grein, meðan þit lifið báðir."
Sem konungr heyrði tillögu drottningar, lét hann orka til
prýðiligrar veizlu, býðr þangat fyrst at upphafi Hringi
konungi við öllu sínu föruneyti, ok þar með kallar hann til
þessarar veizlu marga aðra ríka menn ok vitra, þá er konungr
vildi ráð af þiggja. Ser konungar sátu ok glaðir váru í
höllinni, inntust þeir til, hverr spillt hefði þeira vinfengi,
ok sem þeir við kenndust, at þeira í milli fannst engi
óþykktargrein með sönnu, ok þeir báðir fundu, at þetta var róg
ok illr orðadráttr vándra manna, endrnýjuðu þeir af upphafi
sína vináttu með því upphafi, at Hringr konungr býðr Hrólfi
Gautrekssyni til fóstrs. Ok svá sem Gautrekr konungr þiggr
þetta með blíðu, býst Hringr konungr til heimferðar ok Hrólfr
með honum, útleystr með virðuligum gjöfum, ok þótti nú báðurm
konungum vel hafa til tekizt. Skildu nú konungar með kærleik
ok blíðu ok heldu allan tíma, meðan þeir lifðu. Fór Hrólfr til
Danmderkr með Hringi konungi. Veitti konungr honurá it
ágetasta fóstr. Konungr fekk honum, þann meistara, er beztr
var á Norðrlöndum, ok kenndi honum allar íþrottir, þær er
vaskir menn ok hraustir girntust at nema i þann tíma. Með þeim
Hrólfi ok Ingjaldi tókst in mesta vinátta, ok gerðust þeir
fóstbræðr. Vaxa þeir nú upp í Danmörku, ok gerist Hrólfr inn
mesti afburðarmaðr umfram aðra menn bæði á afl ok vöxt. Ketill
óx upp í Gautlandi með feðr sínum ok var manna minnstr vexti
ok inn kviklátasti. Þó var hann ekki mjög við lyndi Gautreks
konungs sakir hávaða ok kappgirni.
IV.
KAPÍTULI.
Sá
konungr réð fyrir Svíþjóð, er Eirekr hét. Hann átti sér eina
drottningu vitra ok vel siðuga. Þau höfðu átt eina dóttur
barna, sú er Þornbjörg hét. Hún var hverri konu vænni ok
vitrari, þeira er menn vissu. Hún fæddist upp heima með feðr
sínum ok móður. Svá hafa menn sagt af mey þessari, at hún var
hverri. konu kænni, þeiri er menn höfðu spurn af, um allt þat,
er til kvenmanns handa kom. Þar með vandi hún sik burtreið ok
skilmast með skjöld ok sverð. Hún kunni þessa list jafnframt
þeim riddurum, er kunnu vel ok kurteisliga at bera vápn sín.
Eireki konungi líkaði eigi vel, er hún hafði þessa framferð
sem karlar, ok bað hana hafa skemmusetu sem aðrar konungadætr.
Hún svaraði: "Nú með því," segir hún, "at þú hefir eigi meir
en eins manns líf til ríkisstjórnar ok ek er nú þitt einberni
ok á ek allan arf eptir þik, má vera, at ek þurfi þetta ríki
at verja fyrðir konungum eða konungssonum, ef ek missi þín
við. Er eigi ólíkligt, at mér þykki illt at vera þeira
nauðkván, ef svá berr til, ok því vil ek kunna nokkurn hátt á
riddaraskap. Þykki mér þá líkara, at ek fái haldit ríki þessu
með styrk ok trausti góðrar fylgdar, ok því bið ek þik, faðir,
at þú fáir mér nokkut af ríki þínu til forráða, meðan þú ert á
lífi, ok reyna ek svá stjórn ok umsjá þeira manna, sem í mitt
vald eru fengnir. Er þat enn í þessu máli, ef nokkurir menn
biðja mín, sem ek vil ekki játa, þá er líkara, at ríki yðvart
sé í náðum af þeira ofsa, ef ek held andsvör í móti þeim."
Konungr hugsar nú orð meyjarinnar, finnr þat, at hún var
ráðgjörn ok stórlát. Þótti honum eigi ólíkligt, at hann ok
ríki hans fengi ónáðir af hennar ofsa ok kappgirnd, tekr þat
ráðs, at hann fær henni til forráða þriðjung af ríki sínu. Þar
með eflir hann henni atsetu, sem á Ullarakri heitir; þar með
fær hann henni til fylgdar harða menn ok hrausta, þá sem henni
váru hlýðnir ok eptirlátir at gera vilja hennar. Sem hún hafði
þetta allt saman þegit af feðr sínum, ferr hún á Ullarakr.
Síðan stefnir hún þing fjölmennt ok lætr taka sik til konungs
yfir þriðjung Svíaveldis, sem Eirekr konungr hafði játat henni
til forráða. Þar með lætr hún gefa sér nafn Þórbergs; skyldi
ok engi maðr svá djarfr, at hana kallaði mey eða konu, en
hverr, er þat gerði, skyldi þola hárða refsing. Síðan gerir
Þórbergr konungr bæði riddara ok hirðmenn ok gefr þeim mála á
einn hátt ok Eirekr konungr á Uppsölum, faðr hans. Stendr nú
Svíaveldi með þessi. skipan nokkura vetr.
V.
KAPÍTULI.
Nú
er þar til máls at taka, at Gautrekr konungr á Gautlandi tekr
sótt. Hann kallar drottningu sína til máls við sik ok þar með
aðra ríkismenn ok segir þeim: "Svá er mál með vexti, at ek
hefi nokkura þyngd tekit. Nú með því, at ek em hniginn mjök á
aldr, þá er líkligt, at ek taka eigi fleiri sóttir. Vil ek
öllum mönnum þakka með fögrum orðum fylgd ok félagsskap, er
þér hafið mér veitt. En þat er, sem þér vitið, at ek á tvá
sonu til arfs eptir mik; er annarr hér með oss, en annarr er í
Danmörku með Hringi konungi. Er þat hér landslög, at inn ellri
konungsson taki ríki ok konungdóm eptir föður sinn. Nú vil ek
eigi brjóta lög á Katli, syni mínum, með einræði mínu eða á,
yðr landsmönnum, en þó vil ek biðja yðr alla saman, at sá taki
ríki eptir mik, sem mér þykkir betr til fallinn." Þeir kváðust
gjarna vilja at hlíta hans forsjá, sögðu sér þat hafa jafnan
vel dugat ok kváðust eigi vilja brjóta hans ráð in síðustu,
þar sem þeir hefðu haft hvert áðr ok hafi þeim stórliga vel
dugat. Konungr segir þá, at hann vill, at Hrólfr taki
konungdóm, lézt þess vænta, at hann mundi verða ágætr maðr ok
góðr forstjóri sínum mönnum. Konungr bað, at Ketill léti sér
þat vel líka. Ketill kvaðst eigi ágjarn til ríkis ok þótti
allvel komit, þótt Hrólfr tæki. Eptir þat þökkuðu þeir ágætan
frið ok góðar náðir, er þeir höfðu lengi af hans herrasamligri
stjórn ok konungligu tilstilli. Eptir þetta skipar konungr
því, sem honum þykkir varða. Ferr þá síðan hverr til síns
heimilis, en þeir sátu yfir konungi, sem til þess váru
fengnir. Líða nú eigi langar stundir, áðr þessi sótt hefir
konung í helju. Þetta þótti drottningu mikill skaði ok þar með
allri landsbyggðinni. Var hann mjög harmdauði allri
landsbyggðinni, því at engi konungr hafði verið ástsælli sakir
örleiks ok umhyggju. Eptir þat var hann heygðr eptir fornum
sið.
Sem eigi liðu þaðan langar stundir, býr drottning ferð sína
með vegligu föruneyti, léttir eigi fyrr þessari. ferð en hún
kemr í Danmörku á fund Hrings konungs, berr upp fyrir konung
þann harm ok skaða, sem hún hafði beðit í fráfalli Gautreks
konungs. Hún segir honum alla þá, tilskipun, sem Gautrekr
konungr gerði, áðr hann fór at deyja. Sem konungr hafði heyrt
þessi tíðendi, fannst hohum mikit um fráfáll síns fóstbróður,
Gautreks konungs, biðr hann, at Ingibjörg drottning dvelist
með honum svá langan tíma sem henni vel líkar. Drottning
svaraði: "Til annars höfum vér vára ferð gert en dveljast í
yðru ríki, en ef þér vilið nokkut gera várn sóma, þá bið ek,
herra, at þér farið í Gautland at váru boði með Hrólfi, fóstra
þínum, ok gerist hann þar konungr með þinni umsjá, svá sem
Gautrekr konungr gerði ráð fyrir, ok þar með vil ek, at þú
drekkir erfi eptir Gautrek konung eptir fornum siðvana." Konungr lézt gera
mundu sem hún beiddi. Ok eigi miklii síðar lyptir konungr
sinni ferð við fríðu föruneyti, léttir eigi fyrr en hann
kemr í Gautland ok Ingibjörg drottning með honum ok Hrólfr,
sonr hennar. Stendr þar fyrirbúin veizla virðulig, skipuð af
mörgum ríkismönnum í landinu. Var nú drukkit erfi Gautreks
konungs, ok at þessari veizlu er stefnt þing fjölmennt. Á
því þingi er Hrólfr til konungs tekinn með ráði Hrings
konungs ok samþykki allrar alþýðu í öllu Gautlandi. At þessu
öllu fylltu ok fram komnu, ferr Hringr konungr heim til
Danmerkr, útleystr með sæmiligum gjöfum. En Hrólfr
tekr til ríkisstjórnar, semr lög ok landsrétt eptir sínum
vilja. Gerðist hann þegar vinsæll af sínum mönnum. Hann var
stjórnsamr ok stórgjöfull svá sem faðir hans. Þá var hann tólf
vetra, er hann tók ríkisstjórn eða höfðingskap með konungdómi.
Ketill, bróðir hans, var með honum, en Ingjaldr, fóstbróðir
konungs, var í hernaði á sumrum, en hafði jafnan vetrsetu í
Gautlandi með Hrólfi konungi. Líðr nú svá fram, þar til er
Hrólfr var fimmtan vetra.
VI.
KAPÍTULI.
Svá
er sagt, at þat var einn tíma, at þeir bræðr talast við.
Spurði Hrólfr konungr, hve líkliga Katli þótti á horfa um
ríkisstjórn eða höfðingskap. Ketill lét vel fyrir flestra
hluta sakir. Hrólfr konungr svaraði: "Ok því at þú hefir grein
í þessu máli, þá ertu skyldr at segja mér, hvers þér þykkir
áfátt, þat mér er sjálfrátt." Ketill svarar: "Vel má ek finna
þann hlut, er mér þykkir vanta yðra heill. Þú ert maðr
ókvæntr, ok mundir þú þykkja miklu gildari konungr, ef þú
fengir þér kvánfang við þitt hæfi." Konungr mælti: "Hvar skal
ek þess orka?" Ketill sváraði: "Þá mundi yðar sæmd vaxa, ef
þér bæðið þeirar konungsdóttur, er bæði er hyggin ok forsjál,
en mér þykkir vís ván, hvar sem þú vill at víkja, at þér mun
eigi frá vísat." Konungr svarar: "Ekki býr mér þat í skapi svá
búit. Er land þetta lítit, ok mun engum þykkja slægr til várs
ríkis, eða hvar horfir þú helzt á um þetta mál, frændi?"
Ketill svaraði: "Þat hefi ek frétt, at Eirekr konungr í
Svíþjóð á sér dóttur væna ok vitra, þá er Þornbjörg heitir.
Hefi ek svá frétt, at eigi muni fást slíkr kostr hingat á
Norðrlönd fyrir allra hluta sakir, þeirá er kvenmann má prýða,
en hún hefir suma hluti til jafns við hrausta riddara: þat er
burtreið ok at skilmast við skildi ok sverði. Þat hefir hún um
fram allar konur, þær ek hefi spurn af. Eirekr konungr, faðir
hennar, er ágætr fyrir ríkdóms sakir ok margra hluta annarra,
þeira er frægan konung má prýða." Hrólfr konungr svaraði:
"Ekki berum vér áræði til slíkra hluta. Er slíkt meir talat af
ákefð en forsjá, sem þik hendir stundum, frændi. Er þat illt
at ætla sér á dul, er vonarlaust er, at hann fái risit með.
Lízt mér svá, þótt ek fara at biðja dóttur Eireks konungs í
Svíþjóð, sem þú vildir, þá þykkjumst ek vita, at mér mundi
synjat konunnar, ok eigi ólíkligt, at ek fengi nokkur orð
hæðilig ok yrði ek at þola þat allt, með því ek hefði engi
föng á at hefna sakir ríkis konungsins, ok munda ek við svá
búit þessu una allilla." Ketill kvað ekki svá fara mundu.
"Skortir oss ekki her af Danmörku ok Gautlandi at herja á
Eirek konung, ef hann synjar þér mægðar." Hrólfr konungr
mælti: "Ekki þarf slíkar glósur fyrir mér at gera því at ek
þykkjumst sjá, hversu þetta mundi fara, þótt freistat væri.
Þetta fór enn sem annat eptir skaplyndi Hrólfs konungs, at
hann gaf at þessu engan gaum ok lét líða hjá ser sem margt
annat, þat sem honum var tjáð, ok eigi vissi at nær, hvat
honum bjó í skapi. Tók hann þá til þess jafnan síðan, er öðrum
var ór minni liðit. Líðr svá fram nú um hríð, at þeir
fóstbræðr sátu ýmist í Danörku eða Gautlandi, en herjuðu
jafnan á sumrum ok fengu of fjár ok váru inir hraustustu
bardagamenn, svá at ekki stóð við þeim. Urðu þeir harðla
viðfrægir af sínum fremdarverkum; kunnu allir náliga þeira
nafn. Svá er sagt frá Hrólfi konungi, at hann var allra manna
mestr ok sterkastr. Hann var svá þungr, at engum hesti mátti
hann ríða allan dag út, svá at eigi kafnaði eða spryngi undir
honum, ok varð jafnan at skipta við hann. Hrólfr konungr var
manna vænstr ok kurteis ok at öllu vel skapaðr, hærðr manna
bezt, breiðleitr ok mikilleitr, eygðr manna bezt ok fögr augun
ok snör, miðmjór ok herðimikill ok manna bezt á sik kominn ok
at öllu inn hæverskasti, hverjum manni betr vígr ok at öllum
íþróttum búinn um fram hvern annan, þann er honum var samtíða
á Norðrlöndum. Manna var hann vinsælastr. Hrólfr konungr var
vitr maðr ok í öllu forsjáll, skynugr ok glöggþekkinn. Gerðist
hann brátt víðfrægr af sínuni höfðingskap bæði nær ok fjarri.
Þat var eitt vár, er Ketill spurði, hvat Hrólfr konungr ætlaði
at athafast um sumarit. Hann svaraði: "Mun eigi ráðligt at
fara til Svíþjóðar ok leita mægða við Eirek konung, svá sem þú
talaðir fyrr?" Ketill mælti: "Undarligt er yðvart lyndi. Þér
látið fyrst hjá yðr líða, þat er talat er, ok gefið engan gaum
at þá í stað, þó at yðr sé þat í hug, þá minnizt þér á þat
síðan ok látið þá sem nýmælt sé, þá er margir vetr líða. Er
mér samt í hug sem þá, ok er ekki at fresta." Konungr
mælti:"Hefir þú nokkut frétt af þessari mey?" Ketill svarar:
"Með öllu ekki annat en þat, sem ek hefi þér áðr af sagt."
Konungr mælti. "Frétt hefi ek, at hún er bæði vitr ok væn, ok
svá er mér flutt, at svá sé hún stór ok stolt, at hún vili, at
engi maðr kvenkenni hana ok hún sé tekin til konungs yfir
þriðjung Svíþjóðar ok hennar atseta sé á Ullarakri ok haldi
þar hirð sem aðrir konungar. Heyrt hefi ek þat ok sagt, at
hennar hafi beðit nokkurir konungar ok hafi suma látit drepa,
suma hafi hún látit klækja á einhvern hátt, suma blinda,
gelda, handhöggva eða fóthöggva, en valit öll orð hæðilig með
svívirðu, ok vili hún svá af venja, at þessara mála sé leitat.
Sé ek ok, at þessi ferð mun hefjast mjök tveim stofnum, því at
ef vér fáum þetta ráð fengit, mun oss í aukast frami í ferð
þessari, hitt elligar, at ver munum fá af þessari ferð skömm
ok sneypu ok ævinligt athlægi." Ketill mælti: "Litlir eruð þér
margir brjósti, þótt þér séið gildir saman reknir, ok er yðr
þat mikil athlægi at treystast varla at flytja við einn
kvenmann eyrendi. Vænti ek ok þess, því meira dramb sem hún
hefir á sik dregit, at því vesalligar falli hennar ofstæki,
þegar sá tími er kominn, er þar verðr endir á. " Hrólfr
konungr mælti: "Nú með því at þú frýr hugar um ferð þessa, þá
vil ek senda þik til Danmerkr eptir Ingjaldi, fóstbróður
mínum. Vil ek, at hann fari þessa ferð með mér.
Síðan hættu þeir tali sínu. Býr Ketill ferð sína til Danmerkr.
Ingjaldr bregðr við skjótt ok ferr á, fund Hrólfs konungs.
Konungr fagnar honum vel ok segir honum sína fyrirætlan.
Ingjaldr tekr vel, lézt vænta með konungs hamingju, at góðan
enda mundi eiga þeira eyrindi, um þat er lyki, þótt nokkut
seinkaðist. Hrólfr konungr segir Katli, bróður sínum, at hann
skal vera heima ok gæta ríkis. Ketill mælti: "Þér munuð ráða,
herra en undra ek at þér kallið mik þat ómannan, at ek sé eigi
hæfr í yðru föruneyti." Konungr mælti: "Eigi skaltu svá virða,
bróðir, því at þá skaltu fara þessa ferð, ef vér þurfum við
nokkurra harðræða, en vér munum þessara mála leita fyrst með
hógværi ok góðu þoli, ef þess er kostr." Var Ketill eptir inn
nauðugasti ok kvað þeim fyrir þat illa farast mundu. Lyptir
Hrólfr konungr ferð sinni., ríðr heiman við sex tigu manna.
Var þetta lið mjög valit bæði at mannvirðing ok skartsamligum
búnaði klæða ok vápna. Ríða síðan sem leið liggr, létta eigi
fyrri sinni ferð en þeir kómu til Uppsala.
VII.
KAPÍTULI.
Nú
er þar til at taka, sem Eirekr konungr er. Hann átti sér
drottningu vitra ok væna. Hún hendi mikit tal af draumum. Hún
hét Ingigerðr. Þat var eina nótt, er drottning vaknaði í sæng
sinni, hún talar við Eirek konung ok mælti: "Ek mun hafa illa
látit í svefni." - "Svá er," segir konungr, "eða hvat dreymdi
þik?" Hún svaraði: "Úti var ek stödd, ok þóttumst ek lítast
um, en því brá við, at sá um alla Svíþjóð ok miklu víðara. Ek
sá upp til Gautlands ok svá gerla, at ek sá þaðan renna
vargaflokk mikinn, ok hingat þótti mér þeir stefna á Svíþjóð,
en fyrir vörgunum fór it óarga dýr. Þat var harla mikit. Þar
fór eptir hvítabjörn. Þat var rauðkinnr. Bæði þótti mér dýrin
sléttfjölluð ok kyrrlig ok láta ógrimmiliga, en þat þótti mér
með ólíkendum, hversu skjótt hingat bar dýrin eða hversu gerla
ek þóttumst þau sjá, ok eigi þótti mér færi saman en sex
tigir. Ek þóttumst vita, at þau mundu hingat ætla til Uppsala.
Ek þóttist kalla á þik ok segja þér til, ok í því vaknaða ek."
Konungr mælti: "Frú," segir hann, "fyrir hverju ætlar þú slíkt
vera?" Hún svaraði: "Þar sem sá varga, þat eru manna fylgjur,
en þar sem it óarga dýr fór fyrir, þat er konungs fylgja, ok
mun hann vera formaðr hinna. Rann í hjá honum einn hvítabjörn.
Þar mun þessum konungi fylgja nokkurr kappi eða konungsson,
því at björninn er sterkr, ok merkir hann sterka fylgd, ok
þykki mér mikil ván, at yðr sæki heim nokkurr ágætr konungr.
Var þetta dýr miklu meira ok sterkara en ek hafi spurn af, at
svá mætti vera." Konungr mælti:"Hvaðan ætlar þú þenna konung
at koma eða hversu skaðvænliga þykki þér þetta vera munu váru
ríki?" Drottning mælti: "Skylda ek nokkut um ætla, þá vænti
ek, at þessi konungr fari með engri stríðu í þetta sinn, því
at þessi dýr váru hýr, en ef ek skyldi geta til, þá er þat mín
ætlan, at þetta it mikla dýr muni vera fylgja Hrólfs konungs
Gautrekssonar af Gautlandi, með því at þaðan runnu þessi dýr
at, en hvítabjörninn get ek vera fylgju Ingjalds, fóstbróður
hans." Konungr mælli: "Hvat mun kappinn Hrólfr vilja hingat á
várn fund?" Drottning mælti: "Ór slíku öllu verðr gátu at gera
svá búit, en með því át dýrin váru hýr í viðbragði, get ek, at
þeir fari með friði ok góðum hug til vár. Þætti mér líkast, at
Hrólfr konungr mundi hafa þat eyrindi, sem margir hafá áðr
haft, at biðja Þornbjargár, dóttur yðvarrar. Er hún nú frægust
kvenna hingat í Norðrlönd." Konungr mælti: "Ekki kann ek
Hrólfi at ætla þessa dul eðá öðrum þeim konungi, er svá litlu
ríki stýrir, þar sem áðr hafa beðit hennar þeir konungar, er
haft hafa undir sik aðra skattkonunga, ok far ekki, frú, með
slíka draumóra." Drottning mælti: "Eigi tekr til þess, nema
þurfi, hvat ek ætla um þetta." Konungr mælti.:"Hversu skal ek
ganga í móti Hrólfi konungi, ef hann kemr hér, eðá taka hans
máli, ef hann ferr þessara eyrenda?" Hún svaraði: "Vel skulu
þér taka Hrólfi konungi, ef hann sækir yðr heim, ok sýna honum
ina mestu blíðu, því at hann er inn mesti. afreksmaðr um marga
hluti ok eigi víst, at yðar dóttir fái frægra mann en sem mér
er hann sagðr." Ok eptir þetta skilja þau sitt tal at sinni.
Líða nú nokkurir dagar.
VIII.
KAPÍTULI.
Nú
er sagt Eireki konungi, at kominn sé í staðinn Hrólfr konungr
Gautreksson með sex tigu manna. Konungr fekk menn til at bjóða
honum lil veizlu í höll sína. Sem Hrólfi konungi kómu þessi
orð, ferr hann á konungs fund, ok var honum tekit vel ok
sæmiliga, en með engri blíðu eða ölværð. Var honum skipat í
öndvegi á inn óæðra bekk. Kómu þeir síð dags. Váru þá tekin
borð ok vist ok drykkr inn borinn. Ok er þeir höfðu drukkit um
hríð, váru margir vel kátir. Hrólfr konungr var heldr hljóðr
ok fátalaðr. Eirekr konungr orti orða á hann ok spurði tíðenda
af Gautlandi eða annars staðar, þar sem hann hafði fréttir.
Hrólfr konungr sagði með öllu tíðendalaust af Gautlandi.
Eirekr konungr mælti: "En hver eru eyrendi yðar hingat til vár
Svíanna, er þér ríðið um hávetr með margmenni?" Hrólfr konungr
svaraði: "Vér höfum verit sjálfráðir ferða várra hér til,
hversu sem þat berr til heðan af, hvárt sem vér höfum fárit á
skipum eða hestum. En þar sem þér spyrið at eyrendi váru, þá
höfðum vér ætlat at bera þau fram í meira tómi, en nú, þar sem
þú fréttir at, þá ætla ek, at vér þurfum þeim eigi at fresta,
því at satt er þat mælt, er aptans bíðr óframs sök. Er þat
eyrendi mitt hingat, at ek mæli til mægða við þik, en til
samfara við Þornbjörgu, dóttur þína. Vildu vér nú skjótt heyra
skýr andsvör váru máli." Eirekr konungr svaraði: "Kann ek
glensyrðum yðrum Gautanna, at þér talið margt kátligt, þá er
þér drekkið, ok má þat eigi allt marka. Mun ek vera nærgætr
yðr Gautunum ok yðru eyrendi. Mér er sagt, at þar sé hallæri
mikit með yðr Gautum. Berr þat mjök til, að Gautland er óvítt
ok lítit aftektum, en mannfjöldi mikill. Þér fæðið jafnan
mikinn her á yðrum kostnaði ok eruð örlátir ok góðir af yðru,
meðan til er. Nú þykkjumst ek vita, at þér mun þykkja mjök at
skorpna, ok munu þér því hafa heiman farit, at yðr mun þykkja
illt at þola sult ok harðrétti. Þat er ok mikil várkunn, at
slíkum mönnum sem þér eruð þykki þat vera mikil vandræði at
vera við þat, ef þú mátt eigi halda þroska þínum. Var þetta
ráð miklu vitrligra, at leita sér hjálpar þangat, sem líkast
þótti, heldr en velta af út í vesöld. Vil ek þetta vel fyrir
þér virða, þótt þú væntir þér hér nokkurrar hjálpar af oss.
Vil ek þat skjótt gera augljóst fyrir þér, hvern beina þér
fáið í váru ríki. Vér viljum lofa yðr mánaðar yfirför um várt
ríki, ef þér vilið með þökkum taka þessa dvöl. Ok ef annarr
konungr veitir yðr slíkar hjálpir, þá er mikil ván, at þú
komir þessu fólki ósoltnu heim, sem með þer ferr, en far ekki
með þann hégóma, at þér biðið kvenna, hvárki minnar dóttur né
annarra, því at þat mun yðr at skjali einu verða, meðan þér
eruð svá af yðr komnir af skorti ok hallæri. En þá er þessi.
tími er úti, mun enn nokkut fyrir brenna, er þér komið heim,
ok beri þér fyrir þetta engan hugarekka svá búit."
IX.
KAPÍTULI.
Hrólfr
konungr hlýddi vel orðum konungs, ok er konungr lauk sínu
máli, mælti Hrólfr: "Herra, eigi er þat satt, at oss skorti
mat í váru landi eða þurfum annarra ölmusa várum mönnum til
hjálpar, en þó at þetta þrot sækti oss, þá mundum vér fyrr
aðra heimsækja en yðr. Lízt þetta gert til vár þarfleysu
kalls," ok fundu menn, at Hrólfr konungr reiddist harðla mjök,
þó at hann hefði fá orð um, ok skildu konungar í þat sinn, ok
fóru menn at sofa. Var þeim Hrólfi konungi fylgt til einnar
skemmu at sofa.
Eirekr konungr gekk ok til sængr sinnar. Var drottning þar
fyrir, ok tóku þau tal með sér. Hún spurði: "Er Hrólfr konungr
kominn á yðvarn fund?" - "Svá er at vísu," segir konungr. Hún
spurði: "Hversu lízt þér á Hrólf konung?" Eirekr konungr
segir: "Skjótt er þat at segja, engan mann hefi ek sét meira
ok sterkligra ok at öllu vænna ok kurteisara, þat er ek má
líta af hans viðbragði, né at öllu betr skapaðan." Drottning
mælti: "Svá hefir mér flutt verit, eða hefir þú nokkut við
hann talat eða reynt hans vizku." Konungr segir henni allt
þeira viðtal, hversu farit hafði með þeim, "ok þat hygg ek,"
segir hann, "at hann sé langt um fram aðra menn bæði at viti
ok flestum íþróttum ok þolinmæði." Drottning Mælti: "Þá hefir
nú illa til tekizt, er þú skalt svá illa leitat hafa slíks
höfðingja sem Hrólfr konungr er, ok fyrir þetta munu þér eiga
ok yðvart ríki ván af honum stórra ónáða ok langra, því at þat
er mín ætlan, þótt yðr þykki hann hafa lítit ríki, at meira
vinni hans frami ok hreysti með konungligu náttúrubragði en
liðsfjöldi nokkurs konungs hingat á Norðrlönd, því at mer er
svá flutt, at hann sé langt um fram aðra konunga." Konungr
mælti: "Bæði er, at hann er mikit afbragð annarra manna, enda
finnst þér mikit um konung þenna, eða hvat er nú til ráðs?"
Drottning mælti: "Skjót er mín tillaga, herra, ek vil, at þér
vægið fyrir Hrólfi konungi í orðum, því at með sönnu segi ek
þér þat, at þér mun verða þungt at etja við hann þrái eða
kappi, því at hann hefir styrk af Danakonungi, því at hann
ræðr öllu með Hringi konungi, fóstra sínum." Konungi svaraði:
"Vera má, at oss hafi missýnzt um þetta mál, eða hversu skal
ek nú svá tala eð gera, at honum lík vel?." Drottning mælti:
"Þát legg ek til ráðs, at á morgin, er þeir koma í sæti ok þér
hafið drukkit um hríð, þá skaltu kasta gleðiorðum á Hrólf
konung ok spyrja at hans framaverkum, er hann hefir unnit, en
ek get, at hann muni vera fár ok mun eigi ór minni liðit
yðvart tal. Síðan skaltu spyrja at eyrendum hans ok láta svá
örvænliga sem hann hafi aldri getit sinna eyrenda fyrir þér.
En ef hann víkr á eða talar þar til nokkurum orðum, þá seg þú,
at þú munir eigi, at þit hafið nokkut við talazt nema vel ok
vingjarnliga, en ef þat hefit nokkut verit, seg, at þat viltu
gjarna ómælt hafa, ok ef hann víkr nokkut á bónorðit, þá vilda
ek, at þú svaraðir vel til ok vísir eigi frá, ef hann fengi
jáyrði af henni til þessara mála. Gerið yðr blíða ok auðvelda
í þessu máli, vænti ek, at þá fari vel ykkar í milli. Þykki
mér þó eigi ráðit, hversu auðveldliga ganga meyjarmálin, þótt
þér leggið samþykki til." Ok eptir þetta sofa þau af um
nóttina.
Ok um morguninn, er menn kómu undir drykkjuborð, var Eirekr
konungr allkátr ok orti mjök á um gleði við menn Hrólfs
konungs. Sem Hrólfr konungr heyrði þetta, hlýddi hann til ok
var heldr fátalaðr, ok er Eirekr konungr fann þetta, mælti
hann: "Svá er mál með vexti, at þú, Hrólfr, ert kominn í vára
höll eptir mínu boði, ok því, at mér finnst svá, at þér hafið
eigi alvöru gleði, svá sem dýrra höfðingja er háttr til at
veizlum, viljum vér gjarna, at þér gerið oss kunnigt, hvat
veldr yðvarri ógleði, svá at vér megum fullgera alla yðra
gleði með eptirlæti, svá at yðar konunglig tign heldi sinni
virðing með eptirlæti þeira hluta, sem vér megum yðra sæmd
auka. Þar í móti vildum vér þiggja af yðr með gleði frásögn
þeira fremdarverka, sem dagliga segjast af yðar snilldarverkum
ok bardögum. Er oss þar áðr allmikit af sagt." Hrólfr konungr
mælti: "Þat mun enn sem annat þat, sem til mín kemr, at yðr
Svíum mun þykkja lítit um vert." Eirekr konungr mælti: "Mikit
hefir oss verit sagt af vænleik þínum ok atgervi, ok virðist
oss svá, at þar megi eigi ofsögum frá segja um allan þinn
vænleik, kurteisi ok hæversku, eða hversu gamall maðr ertu,
Hrólfr?" - "Ek em nú átján vetra gamall." Konungr svaraði:
"Afbragðs maðr ertu, eða hvert ætli þér ríða, eða hvat hafi
þér at eyrendum, er þér hafið sótt á várn fund?" Hrólf undraði
mjök, er konungr spurði þessa, ok hugði, at konungr mundi
vilja endurnýja sín atyrði. Hann mælti: "Eyrendi várt var
kunnigt gert, ok ætla ek eigi ór minni fallit oss Gautunum,
hver andsvör vér fengum af yðr þar í mót." Konungr mælti:
"Eigi man ek, at þér hafið nokkur eyrendi við oss flutt.
Byrjar þat eigi várri konungligri tign at mæla nema á góðan
hátt við jafnvirðuligan höfðingja sem þú ert, ok ef vér höfum
þat nokkut talat, at yðr mislíki, þá mun þát satt sem mælt er,
at öl er annarr maðr. Viljum vér þat allt með skynsemi aptr
taka ok láta sem ómælt sé, ok þegar ek geymi at mínum orðum,
þá vil ek vel svara yðru máli, munu ok þau ein efni á vera.
Hrólfr konungr sá, at nú var skipat lyndi Eireks konungs, ok
hefr nú bónorð í annat sinn, flytr nú bæði vel ok sköruliga,
ok er hann hætti sínum flutningi, mælti Eirekr konungr: "Þessu
máli viljum vér vel svara, því at þat er mikil ván, at oss
bjóðist eigi fremri konungr til mægðar en þú ert. En þér munuð
spurn af hafa, at dóttir vár er eigi með oss, ok vér höfum
gefit henni þriðjung ríkis várs, ok ræðr hún því svá sem
konungr. Hún er rík ok stórráð ok hefir hirð um sik svá sem
konungar. Margir konungar hafa hennar beðit ok konunga synir.
Hefir hún öllum frá vísat með hæðiligum orðum, suma hefir hún
látit meiða. Nú með því at mér er hennar þessi framferð ekki
at skapi, því at hún gerir af sér mikit ofbeldi, því at engi
maðr skal hana þora at kalla öðruvísi en með konungs nafni,
utan hann þoli af henni nokkut harðrétti, -- nú ef þú vill
sækja þessa konu þér til handa, hvárt sem þat er heldr með
ráðum eða harðfengi, þá viljum vér til þess orlof gefa af
várri álfu, en þar í mót viljum vér af yðr þiggja ró ok náðir
várum mönnum ok öllu váru ríki, þóttu þurfir með bardaga þessa
at freista. Viljum vér ok henni engan styrk veita yðr í móti
ok sitja svá kyrrir hjá öllum ykkrum samskiptum." Hrólfr
konungr kvaðst eigi framar beiðast af konungs hendi, ok bundu
þetta fastinælum sín í millum, drukku nú glaðir ok kátir.
Veitti Eirekr konungr it sköruligasta.
Ok at liðnum þremr dögum býst Hrólfr konungr í braut, ok
skildust konungar með blíðri vináttu. Léttir hann eigi fyrr
sinni ferð en hann kemr á Ullarakr með sitt föruneyti, þar sem
Þornbjörg réð fyrir. Þeir kómu þar snemma dags. Var þeim sagt,
at konungr sitr yfir borðum með allri hirð sinni. Konungr
valdi með sér tólf af sínum mönnum, þá er fræknastir váru, ok
bað þá ganga inn í höllina með sér með brugðnum sverðum, --"en
annat lið várt standi úti með búna hesta vára." Ok enn mælti
Hrólfr konungr við men sína, þá er inn skyldu ganga: "Vér
skulum svá at hátta, at ek skal ganga fyrstr ok vit Ingjaldr
þá hverr at öðrum ok ef svá berr til, at vár verði freistat
með nokkurri áleitni, þá verið yðr sem bezt, ok gangi sá
fyrstr út, er síðast gekk inn, förum sem djarfligast." Eptir
þetta ganga þeir í höllina. Ok svá sem þeir váru inn komnir,
sátu allir menn undir borðum á báða bekki, ok var höllin
alskipuð. Engi maðr heilsaði á þá, ok allir urðu hljóðir við
þeira kvámu. Hrólfr konungr gekk innar fyrir hásætit. Sá hann,
at þar sat harðla voldugr maðr með konungsskrúða ágætum. Þessi
maðr var fagr ok fríðr. Allir menn, þeir sem inni sátu,
undruðust vöxt ok vænleik Hrólfs konungs, en engi maðr kastaði
orðum á þá. Hrólfr konungr tók hjálminn af höfði sér ok
hneigði konunginum, en stakk blóðreflinum í borðit ok mælti:
"Sitið heilir, herra, ok í náðum allt yðvart ríki." Sem
konungr heyrði orð hans, anzaði hann engu orði, ok eigi leit
hann af út. Sem Hrólfr konungr sá mikit ofstæki konungsins,
tók hann til orða: "Ek er svá kominn, herra, á yðvarn fund
eptir ráði ok samþykki Eireks konungs, föður þíns, at leita
yðr sóma, en mér framgangs til þess at binda við yðr
unaðsamligt eptirlæti, þat sem hvárr okkar má öðrum veita
eptir boði náttúrunnar fyrir utan allt angr eða ónáðir."
Konungr leit við honum ok mælti: "Þér munuð vera hér til vár
komnir svá sem eitt fól, á hvern hátt sem þér eruð kallaðir,
þar sem þér eruð landvanir. Þykkjumst ek gerla skilja, at þat
unaðsamligt eptirlæti, er þér krefið af oss, er matr ok
drykkr, ok þat viljum vér við engan mann spara, þann er þessa
er þurfandi ok af oss vill þiggja. Megi þér vel þessa yðra
beiðslu fram hafa við þann, er vér höfum þat starf fengit, en
gefið oss náðir af slíku kallsi, því at engis manns bryti eða
þjónustumaðr ætla ek at vera, hvárki þín né annarra, ok haf
þik skjótt í þann stað ok þínir sveitungar, er þú mátt slökkva
hungr þinn ok þorsta, en lát oss sitja í náðum af yðar kallsi
ok alla vára vildarmenn." Hrólfr konungr mælti: "Eigi er þat
satt, at vér krefjum af yðr í þetta sinn matar né drykkjar,
því at þat höfum vér áðr í nóg, en með því at vér vitum, at þú
ert heldr dóttir Svía konungs en sonr, þá viljum vér nú ok með
ákveðnum orðum flytja várt eyrendi með stöddu samþykki föður
yðvars ok biðja þín mér til kvánar til styrktar ok stjórnar
váru ríki, til upphalds ok eflingar öllu váru afkvæmi, því sem
af okkr lifnar."
Sem konungr Þórbergr heyrði þessi orð Hrólfs konungs, var hann
svá óðr ok æfr, at hann vissi trautt, hvat hann skyldi at
hafast. Hann bað alla sína menn vápnast þar í höllinni ok taka
ok binda þetta fól, --"er oss leitar svá mikillar háðungar, er
svá hyggst at ófrægja sjálfa oss ok skemma, því at eigi munu
dæmi til finnast, at jafnháðulig orð hafi töluð verið við
nokkurn konung eða kempu, þá er sín vápn kann bera. Skal svá;
launa ok af venja smákonunga at hæða oss eða gabba svá; heldr
konunginn föður várn." Þessi konungr hafði alvæpni yfir sér ok
allir hans menn. Síðan grípr hann fyrst til vápna ok svá hverr
at öðrum. Er nú brak mikit ok óp í höllinni, er hvárr eggjar
annan. Sem Hrólfr konungr sá þessa styrjöld, setti hann hjálm
á höfuð sér ok bað sína menn út ganga. Gekk sá nú fyrstr út,
sem síðast gekk inn, en hirðin öll, svá sem við komst, sótti
at Hrólfi konungi með ákafa. Hrólfr konungr hópaði utar eptir
höllinni ok hafði skjöldinn fyrir sér, en hann hjó með
sverðinu, sem hann við komst. Svá er sagt, at hann drap tólf
menn á höllinni, ok er þeir kómu út, sá hann, at engi efni
váru til viðtöku sakir liðsfjölda. Var þat ráð þeira at ríða
undan at sinni. Skorti þá eigi óp ok eggjan, er staðarmenn
geystust eptir þeim, hvárr fram at öðrum. Hrólfur konungr bað
sína menn undan ríða, ok skilr með þeim fyrst at sinni, því at
staðarmenn höfðu eigi hesta í hjá sér til eptirreiðar. Urðu
menn Hrólfs konungs flestir fegnir, er í braut komust. Er nú
ekki sagt af þeira ferð, fyrr en þeir kómu heim í Gautland, ok
undu illa sinni ferð.
X.
KAPÍTULI.
Svá
er sagt, at eptir þessa elting Svía snúa þeir til hallar
sinnar. Lætr konungr ræsta höll sína ok bera á braut þá, er
fallit höfðu. Spyrjast nú þessi tíðendi víða, ok þótti þessi
ferð in hæðiligasta. Sem konungr var kominn í sæti við hirð
sína í annat sinn, spurði Svíakonungr, hvárt þeir kenndi
nokkut þenna mann, er þá hefði svá gabbat. Þeir svöruðu ok
sögðu, at hann héti Hrólfr ok var konungr á Gautlandi. "Er
hann auðkenndr," sögðu þeir, "sakir vaxtar ok vænleiks."
Konungr mælti: "Skjótt kenndum vér hann at frásögn manna, ok
er slíkt afburðarmaðr ok mun vera vitr maðr ok þolinn, ok
sýndist maðrinn staðfastligr, ok munda ek ætla, at væri
óbráðreiðr ok þrár á þat, sem hann færi fram, ok svá skulu vér
við búast sem þessi maðr muni vitja optar á várn fund Svíanna.
Skulu vér leita at smiðum ok láta virki gera um allan stað
várn, harðla styrkt ok rammgert, ok búa síðan með þeiri
vélfimi, at eigi megi sækja, hvárki með eldi ne járni, því at
ek hygg, at þessi konungr hyggi á hendr oss." Sem þetta var
allt gert eptir konungs vilja ok forsögn, lætr Þórbergr
konungr þar í búa með vígvélum bæði valslöngur ok skoteld. Er
þetta vígi svá öruggt gert at flestum þótti ólíkendi, at vinna
mætti, ef vaskir menn væri i virkinu. Þykkist konungr nú hafa
um öruggt at sitja, bíðr nu kátr ok gláðr við sína menn þess,
er at höndum kemr. Má nú engi á hans fund komast utan hans
orlof.
XI.
KAPÍTULI.
Þar
er nú til at taka, er Hrólfr konungr kom heim í Gautland ok
eigi eyrendum feginn. Ketill, bróðir hans, gengr í móti honum
ok spyrr, hversu farizt hafi. Hrólfr segir honum öll þeira
viðskipti. Ketill mælti: "Slíkt er mikil skömm at þola einum
kvenmanni at vera eltr sem merr í stóði eða hundr á stöðli.
Veit ek víst, ef ek hefði þar verit, at eigi mundi þessi ferð
hafa orðit jafnhæðilig, ok fyrri skyldu vér þar hafa fallit
allir, hvárr um þveran annan, en at láta eltast sem ragar
geitr fyrir vargi. Ok mun yðr í hug at láta þessa eigi lengi
óhefnt, ok munu þér nú þegar safna liði öllu, því er yðr
þykkir nokkur fylgd at vera." Hrólfr konungr svaraði: "Ekki
hirðum vér um ákafa þinn ok álitaleysi. Mundi vár ferð at öllu
verri, ef vér hefðum farit at rasi þínu ok ákafa, en víst
skaltu þat vita, at ek ætla liði at safna, en ekki því heldr
ætla ek til Svíþjóðar sumarlangt." Ketill mælti: "Þetta er
orðit allilla, at Svíar hafa elt ór yðr hug allan, svá at þér
þorið eigi at hefna yðar." Konungr kvaðst ekki hirða um fors
hans eða atköst, kvaðst sínum ráðum mundu fram fara. Var
konungr um þetta fátalaðr sem margt annat, hvárt sem honum
þótti vel eða illa.
Líðr nú vetrinn, ok um várit býst konungr ór landi, ok er hann
er búinn, heldr hann í hernað um sumarit ok hafði fimm skip ok
öll stór ok vel skipuð. Váru þeir báðir með honum Ketill ok
Ingjaldr. Þeir herjuðu víða um Vestrlönd, Hjaltland, Suðreyjar
ok Orkneyjar ok Skotland. Þeim varð þar gott til fjár, ok er á
leið sumarit, ætluðu þeir heim at fara. Ok eitt kvöld lögðu
þeir undir ey eina ok tjölduðu þar yfir skipum sínum, ok er
þeir höfðu um búizt, gekk Hrólfr konungr við nokkura menn um
þvera eyna. Þeir sá öðrum megin undir eyjunni, at skip lágu
níu saman. Þeir sá, at þat var víkingaskip. Konungr gekk aptr
til skipa sinna. Hann bað Ketil, bróður sinn, skjóta báti ok
forvitnast, hverr formaðr væri þeira skipa. Hann gerði svá,
reri til skipanna ok spurði, hverr formaðr þeira væri. Maðr
stóð upp í lyptingu á einu skipi, mikill ok vænligr. Hann tók
til orða: "Ef þú spyrr at formanni skipa þessa, þá heitir hann
Ásmundr ok er sonr Óláfs konungs af Skotlandi, eða af hverjum
eruð þér sendir?" Ketill svarar: "Mik sendi á yðvarn fund
Hrólfr konungr Gautreksson at segja yðr, at hann mun hér koma
á morgin ok vill hafa fé yðvart ok skip ok brytja yðr vörgum,
nema þér gefið í hans vald allt þat, er þér hafið meðferðar."
Ásmundr svarar: "Vitum vér, at Hrólfr konungr Gautreksson er
ágætr at mörgum frama, þeim sem hann hefir í hernaði unnit, en
nú, þar sem ek er konungsson ok hefi ek nógan liðsfjölda, þá
segið svá Hrólfi konungi, at vér munum eigi upp gefast at
óreyndu. Skulum vér ok hafa fimm skip í móti yðrum fimm skipum
ok vinna þetta með engum tröllskap." Eptir þetta ferr Ketill
aptr ok segir þetta Hrólfi konungi, sem háttat var, kvað þetta
vera inn vænasta mann ok inn bezta dreng.
Um morguninn bjuggust við hvárirtveggju. Lét
Ásmundr leggja hjá fjögur sín skip, tóku þeir síðan at
berjast. Var þessi bardagi bæði harðr ok langr ok
ákafr. Gekk Ásmundr fram af mikilli hreysti, ok eigi þóttist
Hrólfr háfa átt við hraustari menn. Fell margt af
hvárumtveggjum. Sá Hrólfr konungr, at ekki mundi í tveim
höndum mega hafa, ok ræðr þá til uppgöngu ok hans menn á skip
Ásmundar. Várð þá mannfall mikit. Hét Ásmundr fast á sína menn
ok gekk fram af mikilli hreysti. Þá, kom Hrólfr konungr mót
honum. Fell nú margt af hvárumtveggjum ok þó fleira af
Ásmundi. Nú eiga þeir höggum at skipta, ok gengr hvárrtveggi
at með öllu afli. Hrólfr biðr engan mann skakka þeira í
millum. Ásmundr varð sárr mjök í þeira viðskiptum, ok er
Hrólfr konungr sér hann eigi at síðr berjast með fræknu
hjarta, mælti Hrólfr: "Þat vil ek at vit talimst við ok
hvílumst." Ásmundr bað hann ráða. Hrólfr talaði þá:"Ek hefi
verit nokkur sumur í hernaði, ok fann ek engan þinn jafningja
at hreysti. Nú með því at lið þitt er margt sárt ok fallit, þá
eru nú tveir kostir af minni hendi, at þú skipa í annat sinn
af ósárum mönnum skip þín, ef þú vill lengr berjast; reynum þá
til þrautar með oss. Hinn er annarr kostr, at vér setim grið
með oss, ok vil ek þá bjóða þér á fóstbræðralag, ok gerum svá
trausta vára vináttu." Ásmundr svarar ok kveðst þat
vilja,--"ef þér leggið eigi ámælisorð á bak mér eða liði
mínu." Hrólfr kvaðst eigi hafa fundit hraustari menn fyrir.
Eptir þat bað Hrólfr konungr þá hætta at berjast.
Var þá brugðit upp friðskildi. Leggja þá hvárirtveggju undir
eyna ok bundu sár sín. Var þá hroðin tvau skip af Ásmundi, en
eitt af Hrólfi. Eptir þat sverr hvárr öðrum trúnað ok aldri at
skilja nema með samþykki beggja þeira. Eptir þat skiptir
Ásmundr liði því, sem eptir er, skipar eitt skip harðla vel at
mönnum ok vápnum, en annat lið sitt sendir hann til Skotlands.
Af honum höfðu fallit tvær skipshafnir, en ein af Hrólfi. En
þat lið, er Ásmundi þótti bezt fylgd í ok harðfengast, hefir
hann með sér á einu skipi ok fylgir nú Hrólfi konungi heim í
Gautland. Virðist Ásmundr inn vaskasti maðr ok inn fræknasti
ok gekk næst Hrólfi konungi um allar íþróttir, ok vantaði hann
þó mikit. Sitja þeir allir samt þann vetr í Gautlandi í goðum
friði ok mikilli gleði. Jafnan minnti Ásmundr Hrólf konung á,
nær hann mundi vitja meyjarmálanna í Svíþjóð, ok var mjök
eggjandi þessar ferðar. Konungr var jafnan fátalaðr um ferð
þessa, en hann hafði raun af Katli, bróður sínum, er hann
eggjaði á með kappi. Ok er váraði býst Hrólfr konungr ór landi
ok hafði sjau skip ok öll vel búin ok it ágætasta lið. Þá
gerir Hrólfr konungr bert fyrir liði sínu, at hann ætlaði þá
til Svíþjóðar. Bað konungr þá Ketil, frænda sinn, eigi eptir
vera, ok fóru þeir allir fóstbræðr í ferð þessa, halda síðan
til Svíþjóðar með öllu þessu liði.
XII.
KAPÍTULI.
Ok
þá ina sömu nótt, er þeir kómu við Svíþjóð, dreymdi Ingigerði
drottningu, ok segir hún Eikeki konungi drauminn: "Ek þóttumst
enn úti standa, ok var mér enn víðsýnt. Ek sá til sjóvar, at
hér váru komin skip eigi allfá við land, en af skipunum runnu
margir vargar, en fyrir vörgunum fór it óarga dár. Þar með
fóru hvítabirnir tveir, harðla miklir ok vænligir. Fóru þessi
dýr öll jafnframt, en oðrum megin fram hjá óargadýrinu hljóp
fram göltr einn. Hann var ekki svá mikill sem hann var
vígligr, svá at slíkan hefi ek engan sét. Hann rótaði hverri
hæð ok lét sem hann mundi umsnúa, ok fram horfði hvert hár á
honum. Hann lét sem hann mundi á allt hlaupa ok bíta þat, er í
nánd var. Nú þykkjumst ek vita, at þar sem it óarga dýr er, at
þat er fylgja Hrólfs konungs, svá sem ek sá hana fyrr, en þó
var hún nú miklu ófrýnligri en fyrr ok öll dýrin miklu
grimmligri ok runnu þegar á land upp ok á leið til Uppsala."
Eirekr konungr mælti: "En hvat ætlar þú, hvers fylgja sá inn
illiligi göltr mun vera, er þú sátt, því at sú fylgja var ekki
næst um í þeira ferð, ok eigi var þá meir en eitt bjarndýr.
Drottning mælti: "Sagt heyri ek, at Hrólfr konungr eigi
bróður, er Ketill heitir, manna minnstr ok skjótligastr, fullr
ákefðar ok ofbeldis, ok sé inn hvatasti til allrar framgöngu.
Þat er mín ætlan, at þessi göltr sé hans fylgja, því at hann
var ekki næst um með Hrólfi konungi, bróður sínum. En þar sem
tveir váru hvítabirnir, get ek Hrólfr konungr hafi fengit sér
nokkurn ágætan mann til fylgdar, konung eða konungsson, ok
gerið nú svá vel, herra, haldið öllu samtali við Hrólf konung.
Mun hann nú ætla at vitja meyjarmálanna. Mundi margr fyrr hafa
hefnt slíkrar sneypu sem honum var ger, eptir því sem vér
heyrðum, þá er hann fór á Ullarakr, ok svá mikit sem yðr
varðaði at gera hans vilja næst um, þá mun yðr nú varða miklu
meira, því at hann er nú allilla beygðr, ef hann náir eigi
þessum ráðahag, sem hann hefir til stofnat." Konungr kvaðst
svá gera mundu.
Nú var sagt konungi, at Hrólfr konungr var við land kominn.
Eirekr konungr býðr honum með hundraði liðs til veizlu
virðuligrar, ok þetta þiggr Hrólfr konungr. Eirekr Svíakonungr
gengr í mót honum með mikilli gleði með alla hirð sína. Sitja
þeir þar í inum mesta prís nokkurar nætr. Skorti þá eigi, at
Eirekr konungr veitti þeim með inum mesta góðvilja. Ok einn
dag, er þeir sátu við drykk, spurði Eirekr konungr, hvárt
Hrólfr konungr ætlaði at vitja meyjarmálanna. Hann lezt enn á
þat mundu hætta, hversu sem til tækist. Konungr mælti: "Nú mun
svá fara sem ek sagða þér fyrr, at við þetta mál muntu þurfa,
ef þú skalt nokkuru áleiðis koma, bæði ráð ok harðfengi. Er
oss sagt, at konungr hafi mikinn viðbúnað. Hefir hún látit
gera it sterkasta virki með inum mesta hagleik ok margs konar
vélfimi. Ætlum vér þat eigi auðvelt at vinna. Nú vil ek efna
þat allt, sem ek hefi yðr heitit, ok unna yðr, Hrólfr konungr,
þessa ráðs með því ríki, sem vér höfum henni í vald gefit, þar
til er vér látum af landstjórn, en síðan skulu þér taka allt
þetta ríki eptir várn dag, ef þér fáið hana unnit." Hrólfr
konungr þakkaði Eireki konungi herrasamlig ummæli, kvaðst eigi
beiðast framar af hans hendi.
XIII.
KAPÍTULI.
Litlu
síðar búast þeir í braut ok létta eigi ferð sinni fyrr en þeir
koma á Ullarakr. Fyrir allri þeira ferð hafði gengit in
vissasta njósn, ok hafði Svíakonungr látit sterkliga byrgja
aptr virkit, svá at þar mátti með engu móti inn komast. Ok er
Hrólfr konungr kom við sínu liði, skorti eigi þys ok vápnabrak
í bænum. Sá þeir þar mikinn viðbúnað. Hrólfr konungr bað sína
menn setja herrbúðir sínar, bað þá sva um búast, at þeir mundu
þar langa dvöl eiga. Hrólfr konungr niælti þá við Ketil,
bróður sinn, bað hann nú vinna virkit með áhlaupum ok
orðaskrumi. Ketill kvaðst ætla at ganga at eigi ótæpligar en
einnhverr hans manna.
Þeir sofa um nóttina, ok um morguninn beiðir Hrólfr konungr ok
segir, at hann vill tala við konung þeira Svíanna, ok biðr
hann gang út á virkisvegginn, svá at hvárr þeira megi vel
heyra annars orð. Þetta er sagt konungi. Hann gengr út á
virkit með allri sinni hirð. Sem Hrólfr konungr leit konung
þeira, þá mælti hann: "Ek bið yðr, herra, til hlýða ok atgeyma
þeim orðum, sem ver viljum við yðr tala. Þer megið muna næst
um, er vér kómum á yðvarn fund, hverra eyrenda vér fórum eða
hverja smán ok svívirðu þér gerðuð til vár, en ef vér fáum nú
eigi betri andsvör en fyrr, þá skal ek brenna stað þenna, en
drepa hvert mannsbarn, er í honum er, eða elligar skal ek
deyja hér at öðrum kosti." Sem konungr hafði heyrt þessi hans
orð, mælti hann: "Fyrr muntu verða geitahirðir á Gautlandi en
þú hafir nokkut yfirboð þessa staðar eða nokkurs þess, er oss
varðar. Far heim með öllu fólki þínu ok verð því feginn, at þú
komist klakklaust á braut." Síðan barði konungr á skjöld sinn
ok kveðst ekki orð vilja heyra, þat sem Hrólfr konungr talaði,
ok svá gerðu allir hans menn.
Ok er Hrólfr konungr sér, at engum flutningi kemr á við
konunginn, biðr hann sína menn vápnast ok sækja at með
karlmennsku. Þeir gerðu sem konungr báuð ok hrukku skjótt frá
ok fengu ekki at gert. Þeir fóru þess engan veg at, at eigi
kæmi ráð ráði í móti. Þeir báru eld at, ok þá hljóp vatn ór
þeim stokkum, er settir váru í virkisveggina. Þeir ætluðu at
vinna með vápnum ok grafa, en hinir helltu á þá brennanda biki
ok vellanda vatni. Þar með váru færðir á þá storir steinar,
svá at allt lamdist, því at eigi skorti mannfjölda í virkinu.
Fellu þar nokkurir menn, en fjöldi meiddist, gengu þeir frá
bæði móðir ok sárir. Gerðist illr kurr í þeim Gautum, ok þótti
þeim illt við at eiga, en Svíar gengu út á virkit, spottuðu þá
ok hlógu at þeim ok frýðu þeim hugar. Þeir báru út pell ok
silki ok marga dýrgripi ok tjáðu fyrir þeim ok báðu þá eptir
sækja. Hrólfr konungr spurði Ketil, bróður sinn, hversu honum
þótti at fara. Katli kvaðst heldr þykkja erfitt veita,
--"þykki mér konungr Svíanna heldr heitu míga." Kjonungr kvað
vera mega, at fleira þyrfti við en orðaskrap eitt saman. Sitja
þeir þar eigi skemmr en hálfan mánuð. Þá talar Ásmundr til
Hrólfs: "Vér höfum sótt lengi stað þenna ok höfum hvern dag
haft mikla mæðu, ok er eigi. at nær váru eyrendi, höfum vér
látit marga menn, en sumir eru særðir. Nú viljum vér, herra,
at þér leggið til nokkur ráð, þau er dugi, ella vilja yðrir
menn fra, hverfa, því at vér höfum gabb ok athlátr fyrir vára
mæðu." Hrólfr konungr svaraði: "Eigi sjám vér ráð til þess, at
víst sé, at þessi staðr verðr unninn, en þó skulu vér freista
at fara til skógar ok binda oss stórar byrðar ok gera þar áf
stóra flaka ok hafa þar undir stórviðu. Síðan skulu vér berá
þessa flaka svá hátt, at þar megi menn vel standa undir ok
styðja þá stafi, er undir standa. Skal þar til velja allt it
sterkasta fólk várt. Síðan skulu sumir hafa graftól ok grafa
svá rauf á vegginum ok vita, ef vér komimst við þat í virkit."
Þetta sýndist öllum ráð. Ok er þeir höfðu þessa umbúð veitta,
báru þeir þetta undir virkit. Var þetta svá sterkt, at hvárki
sakaði þá, er undir váru, grjót né bik, svá á skammri stundu
höfðu þeir hlið á virkisvegginum. Ok er Þórbergr konungr
skildi þessa vél, hljóp hann i niðrgang virkisins ok allir
hans menn ok svá braut í skóg. En Hrólfr konungr með allt sitt
lið sækir inn í virkit, ok er þeir koma þar, þá eru menn allir
í brottu. Þetta þótti þeim undr mikit, er þeir kómu í ekki þat
herbergi, at þeir fyndi þar nokkurn mann, en matr ok drykkr
stóð þar búinn í hverju herbergi, klæði ok dýrgripir váru þar
allir til reiðu. Ketill mælti: "Konungr þessi hefir verit
hjartaragr, er hann hefir hlaupit hér frá svá mikilli sælu
dýrra gripa ok þar með búit sínum óvinum vist ok drykk. Eru
vér mjök fallnir í fullsælu eptir várt erfiði. Skulu vér hér
fyrst drekka ok snæða, en síðan skal skipta váru herfangi."
Sem Hrólfr konungr heyrði orð hans, mælti hann: "Nú geintu
yfir þat agn, sem þér var ætlat, at þú skyldir meir gaum gefa
at þinni magafylli en at handtaka konunginn. Nú skal hér engi
maðr at þessu dveljast, svá at fyrir þat komist konungrinn
undan, heldr skulu vér rannsaka þenna stað, ef vér finnum
nokkut þat jarðhús, at á braut megi komast." Þeir gera svá sem
konungr bauð. Þeir finna þar niðrgang í virkit, ok gengr
Hrólfr konungr þar fyrstr inn ok þá hverr at öðrum, ganga
þar til, er þeir koma at uppgöngu, ok váru þeir þá komnir í
skóg. Þar fyrir var Svíakonungr með alla hirð sína. Slær
þar í bardaga. Gengr Hrólfr konungr vel fram ok drengiliga ok
allir þeir fóstbræðr. Svíakonungr berst djarfliga ok allir
hans menn, því at þetta fólk var valit at harðfengi, er honum
fylgdi. Hafði hann ok miklu fleira lið. Hafði hann ok miklu
fleira lið. En þá þegar, er þeir stóðu jafnt at vígi þá gengu
þeir fóstbræðr hart fram ok felldu marga menn. Svíakonungr
eggjaði sína menn með miklum ákafa ok kvað aldri fylgd at
þeim, ef þeir ræki eigi smákonunga af sér. Barðist Þórbergr
konungr af svá hvössum hug ok felldi margan mann með sínum
köppum, en þó hallast mjök bardaginn á þá Svíana.
Hrólfr konungr talaði þá við Ketil, bróður sinn: "Þat vil ek,
at þú ráðist í mót konungi þeira Svíanna ok takir hann, ef þú
mátt, en ber eigi vápn á hann, því at þat er in mesta klæki at
særa kvenmann með vápnum." Ketill kvaðst svá gera mundu, ef
hann mætti. Þar næst brast flótti í liði þeira Svíanna. Ketill
var þá svá nær kominn konungi þeira, at hann sletti flotu
sverði um lendar konungi ok greip hann ok mælti: "Frú", segir
hann, "svá lokkum vér af yðr lendakláðann, ok kalla ek þetta
klámhögg." Konungr mælti: "Þetta högg skal þér eigi til
frægðar verða," ok slær Ketil með öxi undir eyrat svá hart, at
fótunum kastar fram yfir höfuðit, ok mælti: "Svá sláum vér
jafnan hunda vára, ef oss þykkir ákaft geyja." Ketill spratt
skjótt á fætr ok bjóst at hefna sín, ok í því kemr at Hrólfr
konungr ok greip konunginn ok mælti: "Herra, legg vápn þín,
þér eruð nú á váru valdi. Vil ek gefa þér grið ok öllum þínum
mönnum, ef þér vilið játa forráði föður þíns." Svíakonungr
mælti: "Mikil ván er nú þess, Hrólfr konungr, at þú þykkist
hafa vald á oss ok öllum várum mönnum, en þat mun yðr verða
til lítils metnaðar, þótt þú þröngvir oss til þess, er vér
viljum eigi lostugir játa." Hrólfr konungr mælti: "Vit, herra,
erum nú svá saman komnir, at ek vil yðr í öllu sæmdar leita,
ok bið ek órskurð okkar máls í umdæmi föður þíns, ok mun þat
mælt, ef hann skipar okkar í milli, at þér haldið fullum veg
yðrum með sóma." Svíakonungr mælti: "Þú munt vera vitr maðr ok
þolinn, því at sá, mundi margr, ef þeim hluta ætti, hyggja at
þröngva oss til þeira hluta, sem þú vildir, at gengi fram,
fyrir þessa vára tilteku. En nú þar sem vér erum komnir ok
várir menn á yðvart vald, þá munu vér þessu játa ok leysa oss
svá fyrst at sinni ór þessu fangelsi. Viljum vér nú, Hrólfr
konungr, svá gera sem kurteisir menn eru vanir, ef þei.r verða
sigraðir ok yfirkomnir, at vér viljum bjóða yðr við öllu yðru
liði til náða ok veizlu vegligrar ok launa svá yðr, er þér
gefið grið várum mönnum. En vér viljum nú í stað ríða til
Uppsala við öllum várum vildarmönnum, þeim sem eptir lifa, ok
hitta konunginn Eirek, föður várn, til heilla umráða, því at
þat er várr sómi at halda hans forsjá." Bundu konungar þetta
sín í millum með sterkum trúnaði.
Eptir þetta snýr Hrólfr konungr aptr í staðinn, ok svá sem
hann var þar kominn, þiggr hann þar þriggja nátta veizlu, en
Svíakonungr ríðr til Uppsala með öllu sínu föruneyti, ok svá
sem hann var þar kominn, gekk hann fyrir Eirek konung, föður
sinn, lagði skjöldinn niðr fyrir fætr sér, tók hjálminn af
höfði sér, hneigði konunginum ok kvaddi hann ok mælti: "Minn
kæri faðir, ek em orðinn farflótta ríkis þess, er þér gáfuð í
mitt vald, ok sökum þess at ek varð yfirunnin af sterkum
bardagamönnum, þá bið ek, at þér gerið þat ráð fyrir mína
hönd, sem yðr er nú mest at skapi." Konungr mælti: "Gjarna
viljum vér, at þú hættir styrjöld þessi, ok viljum vér, attu
takir upp kvenligar atferðir ok farir í skemmu til móður
þinnar. Síðan viljum vér gifta þik Hrólfi konungi
Gautrekssyni, því at vér vitum enga hans jafningja hingat á
Norðrlönd." Konungs dóttir mælti: "Eigi viljum vér bæði gera
at vera komin á yðvarn fund til umráða, enda vilja þá eigi
hlíta yðvarri forsjá." Eptir þat gekk hún til skemmu, en gaf í
vald Eireki konungi vápn þau, er hún hafði borit. Settist hún
til sauma með móður sinns, ok var hún hverri mey fegri ok
fríðari ok kurteisari, svá at engi fannst jafnfríð í norðrálfu
heimsins. Hún var vitr ok vinsæl, málsnjöll ok spakráðug ok
ríklynd.
XIV
KAPÍTULI.
Eptir
þetta sendir Eirekr konungr menn á fund Hrólfs konungs ok lætr
bjóða honum til veizlu með liði sínu. Bregðr hann við skjólt
ok ferr til Uppsala. Ok er Eirekr konungr spyrr þangatkvámu
Hrólfs konungs, gengr hann í mót honum með alla hirð sína ok
leiðir hann í hásæti hjá sér í höll sinni, skipar þar út í frá
hans fóstbræðrum, drekka nú glaðir ok kátir. Síðan inna þeir
til, hvat í þeira einkamál hafði komit, ok samdi þeim þat allt
it bezta. Eptir þetta lætr Eirekr konungr kalla dóttur sína
inn í höllina. Sem henni kómu orð föður síns, býst hún með inu
mesta skarti, gengr inn í höllina með móður sinni ok mörgum
öðrum kurteisum konum. Sem Eirekr sá dóttur sína inn koma,
stóð hann upp í mót henni ok leiddi hana til sætis sér til
annarrar handar með drottningu ok öllum þeim konum, er í þeira
flokki váru. Nú svá sem konungar höfðu drukkit um stund, vekr
Hrólfr konungr bónorðit, svá at jungfrúin heyrði, ok þarf þat
eigi með orðum at lengja, at Hrólfr konungr fastnar júmfrúna.
Var þá aukin veizlan ok boðit til múg manna víða um Svíaveldi.
Varð þessi veizla ágæt ok stóð hálfan mánuð. Ok at lokinni
veizlu gefr Eirekr konungr öllum ríkismönnum ágætar gjafir með
glöðum góðvilja, ok ferr þá hverr til síns heimilis með blíðu
samþykki Eireks konungs. Hrólfr konungr sitr eptir í Svíþjóð
með húsfreyju sína, ok takast með þeim góðar ástir. Hrólfr
konungr sendir Ketil, bróður sinn, til ríkisstjórnar í
Gautlandi. Ingjaldr ferr til Danmerkr til föður síns, Hrólfr
konungr tekr þat ríki til forráða, er konungsdóttir hafði
fyrir ráðit, sitja nú allir saman með náðum, hverr í þeim
stað, sem kominn var.
XV.
KAPÍTULI.
Um
várit eptir koma sendimenn af Danmörku til Hrólfs konungs ok
sögðu Hring konung dauðan ok þat með, at Ingjaldr bað Hrólf
konung koma á sinn fund ok drekka erfi eptir Hring konung,
fóstra sinn. Ok þegar Hrólfr spyrr þessi tíðendi, býst hann
til þessar ferðar ok Ásmundr, fóstbróðir hans, með honum. Ok
er þeir váru búnir, halda þeir til Danmerkr. Þeir höfðu tvau
skip, vel búin at mönnum ok vápnum. Ketill kom til móts við þá
ok hafði eitt skip ok vel skipat, koma við Sjóland síð dags ok
leggja undir ey eina ok tjalda yfir skipum sínum.
Hrólfr konungr gekk upp á eyna við nokkurum mönnum. Þeir sjá
skip ligga undir eynni öðrum megin, fimm skip saman. Þat váru
langskip fjögur ok dreki it fimmta skip bæði mikill ok fagr,
ok eigi þóttist konungr set hafa vænna skip. Svörtum tjöldum
var tjaldat yfir þessum skipum. Konungr mælti: "Hverr mun
stýra dreka þessum inum dýra, ok eigi hefi ek sét þat skip, er
ek vildi heldr eiga en þetta." Ásmundr svaraði.: "Víst er
þetta afburðar skip fyrir allra hluta sakir, ok væri slíkt
helzt konungs gersemi. En þann einn ætla ek stýra drekanum, at
þér munuð fullt verða til at vinna, áðr þér náið, þykkja mun
þeim svá góðr, sem á." Konungr mælti: "Veiztu hverr drekann
á?" Ásmundr svaraði: "Hann heitir Grímarr ok er Grímólfsson.
Hann er inn mesti víkingr. Hann liggr á herskipum bæði vetr ok
sumar. Hann er mikill ok illiligr, en hann er þó verri
reyndar. Hann bíta eigi járn ok engan þeira tólf, er honum
fylgja. Þeir eta allir hrátt ok drekka blóð. Er at, at þeir sé
heldr tröll en menn. Eitt sumar fundumst vit við Suðreyjar.
Hafða ek tíu skip ok öll vel skipuð, en þeir höfðu fimm skip.
Vér börðumst einn dag, ok skipti skjótt um með oss. Fell þar
allt lið mitt, en ek hljóp á kaf, ok komst ek svá undan. Hefi
ek eigi farit verri för en þá." Konungr mælti: "Sýnist nokkur
efni at berjast við þá með þat lið, sem vér höfum?" Ásmundr
bað konung fyrir sjá --"munu vér treysta á yðra hamingju, ef
duga ska1." Ketill eggjaði mjök atlögu, kvað þar mundu gott at
reyna sik ok afla fjár ok frægðar. Þá mælti Hrólfr konungr:
"Með því at þeir eru illir ok ágjarnir, en hafa þann grip, er
ek vilda gjarna eiga, þá munu vér búast um ok bera grjót á
skip vár." Nú var svá gert sem konungr bauð, ok bjuggust við
eptir föngum. Konunggr lét ganga upp á eyna ok höggva kylfur
stórar. Eptir þat herklæddust þeir. Síðan róa þeir at þeim
hljóðliga.
Svá er sagt, at skip Grímars lágu öll jafnfram, ok lágu
lanpskipin nær eyjunni, en drekinn utar, ok var hlið mikit í
milli skipanna ok eyjarinnar, ok leggja fyrst at langskipunum
ok vita, ef þau yrði unnin, áðr þeir kæmi við drekanum,
--"þætti mér þá unnit, ef þeir ætti eigi langskipin til
annarrar handar, þá er þeir legðu at drekanum." Konungr bað þá
vera sem ákafasta, meðan þeir væri sízt við búnir, ok vita, at
sem skjótast skipti um með þeim, bað þá ekki æpa ok fara sem
hljóðast. Þeir
gerðu sem konungr mælti. Þá var á þoka ok myrkvi
mikill. Finna þeir eigi fyrr, er á langskipunum váru, en
tjöldin váru tekin af þeim, en sjálfir þeir barðir bæði með
grjóti ok vápnum. Þeir spruttu á fætr allir ok taka í mót með
mikilli hreysti, því at þeir lágu allir með vápnum sínum, en
þó fengu þeir mikinn mannskaða, áðr þeir gæti vel skipat liði
sínu til varnar, ok er þeir höfðu litla stund barizt, réðu
þeir Hrólfr konungr til uppgöngu. Varð þar mannfall svá mikit,
at á lítilli stundu ruddu þeir þat skip, sem þeir váru á
komnir, fellu sumir, en sumir hljópu á kaf ok drukknuðu. Ruddu
þeir svá þrjú skip, at hvert mannsbarn var drepit.
Við þetta vaknar Grímarr ok bað sína menn at leggja, þá sem á
drekanum váru. Þar var óp mikit ok kall, er hverr eggjaði
annan. Þá mælti Hrólfr konungr til Ketils, bróður síns: "Nú
skaltu leggja at því langskipi, er eptir er, en vit Ásmundr
skulum leggja at drekanum." Ketill lézt svá gera mundu. Nú
leggr á sitt borð drekanum hvárr, Hrólfr konungr ok Ásmundr.
Þeir höfðu fengit lítit manntjón ok höfðu því lið fleira. Þá
stoð Grímarr upp á drekanum ok sagði: "Hverir leggja hér at
svá vaskliga?" Konungr svaraði: "Ef þér er á því forvitni, þá
heiti ek Hrólfr ok em Gautreksson, annarr heitir Ásmundr ok er
konungsson af Skotlandi." Grímarr mælti: "Þann mann höfum vér
sét, ok skildum vér svá; næst um, at honum mætti vera lítil
eptirsjá at várum fundi, þá; er vér eltum hann sáran á kaf, en
drápum af honum hvert mannsbarn, eða mun hann nú ekki til þess
muna? Ásmundr mælti: "Hitt skaltu finna, áðr kveld kemr, at
mér er þat eigi or minni liðit. Þá tók Grímarr til orða: "Þín
heit munu vér svá lítt óttást, en vitum vér, at Hrólfr konungr
er ágætr at hreysti sinni, ok því viljum vér gera honum þann
kost sem engum öðrum, því at þat er skaði, ef slíkr maðr er
drepinn. Bið ek, attu Hrólfr konungr gangir upp á eyna við
alla þína menn, vápnaða ok vel klædda, en peninga þá, sem þér
hafið vil ek taka fyrir menn þá, er þér hafið fyrir mér
drepit, ok er það þó allt of lítit. Hefi ek þó engum manni
gert jafngóðan kost, síðan ek kom í hernað." Sem Hrólfr
konungr heyrði orð hans, mælti hann: "Þetta mun víst vera vel
boðit, en með því at oss er þat eigi sýnt, at vér séim á þína
miskunn komnir, at þú eigir nokkurra kosta boð heldr við oss
en vér við þik, þá viljum vér með engu móti missa fjár várs."
Grímarr mælti: "Sé ek, at þú munt eigi vera jafnvitr maðr sem
vér hugðum, er þú vill eigi vægja lífi þínu, því at sönnu segi
ek þér ina síðustu þína lífdaga, ef þú ætlar við mik at
þreyta. Hafða ek hitt ætlat, at þú skyldir lifat hafa til
lengri nytja, með því at mér ertu sagðr hraustr ok vinsæll.
Hafða ek ætlat at sýna á þér því meira drengskap en öðrum.
Þótti mér aukast í því frami, at ek miskunnaði yðr utan allra
verðleika." Hrólfr konungr mælti: "Enga þökk hafi þér af oss
fyrir þetta, ok búið yðr skjótt, því at vér viljum á þat
hætta, hvárir eiga öðrum kosti at bjóða, áðr kveld komi. Höfum
vér ok nokkurt svig unnit á yðrum mönnum, ok er yðr þess mál
at hefna." - "Nú kaust þú þann kost, er þú skalt aldri fagna
síðan ok þér mun vera makligr."
Ok eptir þetta tekst þar bardagi harðr ok ákafr. Váru þeir
Grímarr bæði sterkir ok harðfengir ok svá ákafir, at konungs
menn máttu ekki annat en hlífa sér. Þeim var ok óhægt til
atsóknar at vega upp á drekann, því at hann var svá hár sem
kastali, en menn sterkir ok kænir til varnar ok áttu at höggva
niðr fyrir sik, en engan þeira tólf beit járn, sem Ásmundr
hafði sagt. Fellu þá menn Hrólfs konungs bæði móðir ok sárir.
Svá er sagt, at Ketill Gautreksson lagði at langskipinu, því
er eptir var. Sá hét Forni, er stýrði skipinu, ok var inn
hraustasti maðr. Lagði þar hvárr djarfliga til móts við annan,
ok varð þeira fundr harðr. Sýndi Ketill þar harða átsókn ok
réð til uppgöngu við sínu liði. Þar var orrosta áköf. Skiptust
þeir Ketill höggum við, ok fell Forni fyrir Katli. Síðan drápu
þeir hvert mannsbarn á skipinu. Fekk Ketill þar góðan orðstír
af sínum mönnum. Eptir þetta lögðu þeir at drekanum, ok
fundust þeir bræðr, spurði Ketill, hversu gengi. Hrólfr
konungr lét lítt yfir ok sagði, at eigi mundi svá búit hlýða,
kvað þetta vera fjandr mikla við at eiga. Hann bað Ketil róa
at eyjunni ok flytja út at þeim stórtré, því at þar skorti
eigi stóra mörk. Ketill gerði svá ok var í öllu inn skjótasti.
Ok er þeir kómu aptr, lét konungr fella viðu á borðin drekanum
svá stóra ok þunga, at hann hallaðist við.
Síðan réðu þeir Hrólfr konungr til uppgöngu. Fellu þá menn á
drekanum bæði fyrir grjóti ok vápnum. Hallaðist þá bardaginn á
Grímar ok hans förunauta. Hrólfr konungr sneri aptr eptir
skipinu ok hafði kylfu eina stóra ok barði á tvær hendr. Þeir
Ásmundr ok Ketill fylgdu honum. Fell þá hverr um
þveran annan. Konungr hafði mannfleira. Fell þá lið Grímars,
svá at þeir tólf stóðu uppi, Grímarr ok kappar hans. Var
þá gengit at með kappi, ok barðir með kylfum. Fellu þá margir.
Ok er Grímarr sá, at þeir mundu sigraðir verða, stökk hann
fyrir borð ok á kaf. Ásmundr var nær staddr ok hljóp þegar
eptir honum ok leggst inn eptir honum at eyjunni, ok er þetta
sér Hrólfr konungr, leggst hann þegar til lands ok vill duga
Ásmundi, svá at þeir eigist eigi tveir við. Ok er Ásmundr kemr
at landi, var Grímarr á land kominn, ok er hann sér Ásmund,
þrífr hann upp stein ok sendir honum. Ásmundr skýtr sér þá í
kaf ok er hann kemr upp ætlar Grímarr at senda honum annan, ok
í þvi var hann sleginn með kylfu, svá at þegar fell hann. Þar
var kominn Hrólfr konungr ok lét skammt höggva í millum. Lét
Grímarr þar líf sitt. Þá lögðu þeir út til drekans, ok hafði
Ketill unnit þar allt til handa þeim. Tóku þeir þá ok ruddu
drekann, en köstuðu á kaf þeim, sem fallit höfðu. Eptir þat
fóru þeir til eyjarinnar ok bundu sár sín. Váru þeir bæði
móðir ok sárir, en fjöldi fallinn. Þar váru þeir nokkurar
nætr. Konungr var lítt sárr, en þeir Ásmundr ok Ketill váru
mjök sárir.
Eptir þetta bjuggust þeir á braut. Tóku þeir drekann
Grímarsnaut ok gátu varla skipat fyrir mannfæð, en létu eptir
öll önnur skipin, komu nú við Danmörku. Ok er Ingjaldr fréttir
kvámu Hrólfs konungs, býðr hann þeim til veizlu þeirar, er
hann hafði stofnat, erfi eptir föður sinn. Drukku þeir nú
allir samt með miklum veg erfi Hrings konungs. Var þar ekki
jafnmargt hjalat sem um dráp þeira Grímars, því at öllum þótti
þat it mesta hreystiverk. Ok er þessu er lokit. lætr Hrólfr
konungr stefna þing fjölmennt. Á því þingi. er tekinn Ingjaldr
til konungs eptir föður sinn yfir Danmörk alla. Sitr hann nú
ok semr ríki sitt á þá lund, sem Hrólfr konungr gaf ráð til.
Eptir þat býst nú í braut Hrólfr konungr af Danmörk með
stórgjöfum sæmdr af Ingjaldi konungi. Ferr hann nú leiðar
sinnar, þar til er hann kemr til Svíþjóðar með öllu heilu ok
höldnu, en Ingjaldr konungr sitr um kyrrt at ríki sínu í
Danmörku, ok skildust með inni mestu blíðu. Fór Ketill til
Gautlands ok sitr þar um kyrrt.
Hrólfr konungr sitr löngum at Uppsölum, ok var þar vinátta góð
með venzlum. Hrólfr konungr lagði mikinn kost til at búa
drekann Grímarsnaut ok lét allan steina fyrir ofan sjá með
ýmsum litum, bæði gulum rauðum grænum ok blám svörtum ok
samblöndnum gulli lætr hann búa dreka höfuð, ennispánu ok alla
svíra ok víða renna gulli í súðina, þar sem bæta þótti. Var
hann hverju skipi skrautligri. Þótti hann svá bera af hverju
skipi sem Hrólfr konungr af öðrum konungum, þeim sem váru í
Norðrlöndum Gerðist hann þá harðla víðfrægr af sinni stjórn ok
vizku, sóttu margir ríkir menn á hans fund ok gerðust honum
handgengnir ok veittu honum dyggiliga fylgd. Höfum vér þat
heyrt, at í þann tíma hafi eigi nokkurt skip verit skipat
frægrum köppum en drekinn Grímarsnautr, þótt vér kunnum þá
eigi at nefna eða frá at segja. Sitr Hrólfr konungr nú í
Svíþjóð með mikilli gleði ok prís þau missiri. Unni Þornbjörg
drottning Hrólfi konungi stórmikit. Fann konungr, at hún var
hverri konu vitrari ok meiri skörungr fyrir allra hluta sakir.
Ásmundr var með konungi vel haldinn ok reyndist at öllu
hraustr ok inn vaskasti. Virði konungr ok hann mest sinna
manna. Hrólfr konungr hafði þriðjung Svíþjóðar til forráða.
Hann hafði jafnan á sumrum útgerð fyrir landinu ok leitaði sér
frægðar ok frama. Ok it næsta sumar eptir bardaga þeira
Grímars hafði Hrólfr konungr verit í hernaði. Hann hafði víða
herjat um Vestrlönd ok orðit gott til fjár ok frægðar. Um
haustit heldr konungr til Svíþjóðar ok sitr þann vetr í
kyrrðum.
XVI.
KAPÍTULI.
Þá
réð konungr fyrir Garðaríki, er Hálfdan hét. dann var vitr
konungr ok vinsæll. Hann á dóttur eina fríða, þá er Álof hét.
Hálfdan konungr unni mikit dóttur sinni. Þótti hún inn bezti
kostr í öllu Garðaríki ok þótt víðara væri um leitat. Þórir
hét maðr. Hann var öndugishöldr Hálfdanar konungs. Hann var
bæði mikill ok sterkr. Hann var kallaðr járnskjöldr. Hann
hafði lengi verit þar landvarnarmaðr.
Með Hálfdani konungi váru tólf berserkir. Þeir váru illir ok
ódælir. Engan þeira beit járn. Tveir eru nefndir af þeim, hét
annarr Hrosskell, en annarr Hesthöfði. Þeir váru bræðr. Svá er
frá þeim sagt, at þeir óðu elda ok gengu sjálfráðir á vápn, þá
er berserksgangr kom á þá. Þeir drápu bæði menn ok fé ok allt
þat, er fyrir varð ok eigi vildi undan þeim láta, ok eirðu
engu, meðan sá óhugr var á þeim, en þá þetta rann af þeim,
váru þeir svá máttlitlir, at þei`r höfðu eigi allnær hálfan
styrk sinn, ok var sem þeir væri þá svá veikir sem þeir menn,
er í sóttum hefði legit. Helzt þat um dægr eða því nær.
Hálfdan konungr hafði mikit traust á þeira framgöngu, svá at
engir konungar treystu við hann at stríða. Konungr unni mikit
dóttur sinni, ok þótt konungar bæði hennar, þá stukku allir
undan við gys ok gabb, er berserkir gerðu at þeim. Þóttust
allir hólpnir, er ór þessu kallsi kómust. Við þetta gerðist
konungsdóttir kostvönd ok vildi engum játa, þótt hennar bæði.
Sitja nú um kyrrt, því at öllum leiddist hennar andsvör.
XVII.
KAPÍTULI.
Þat
var einn tíma, at Þornbjörg drottning talar við Hrólf konung:
"Hvat ætli þér í sumar at starfa?" Konungr svarar: "Í hernað
ætla ek." Hún spurði: "Hafi þér nokkut spurt af ferðum Ketils,
bróður þíns?" Hann kveðst þaðan hafa enga frétt, -- "eða
kanntu oss af því at segja?" Hún svaraði: "Þat hefi ek frétt,
at Ketil fór austr í Garðaríki at biðja dóttur Hálfdanar
konungs sér til handa. Svá hafa mér fréttir gengit, at hann
hafi þangat haldit tveim skipum ok hann hafi gengit við tólfta
mann inn í höll konungs. Þat hefi ek heyrt, at hann bar upp
eyrendi sín vel ok sköruliga ok flutti sitt mál með mörgum
snjöllum orðum, en hann fekk þau andsvör af konungi ok
júmfrúnni, at honum þótti sér leitat lítils metnaðar, en
berserkir hljópu upp með ópi ok miklum gný ok ráku þá út ór
höllinni ok eltu þá til skipa með grenjun ok fáheyrðum látum.
Þeir váru bæði barðir ok særðir ok þóttust fótum eiga fjör at
launa, er þeir kómust undan. Slíkt höfum vér þar af spurt. Nú
er oss svá flutt, at Ketill uni engu betr fyrir sína hönd eða
sinni ferð en hann undi við yðra ferð, þá er fóruð fyrsta sinn
til vár, ok hefir hans ferð orðit miklu hæðiligri. Mun hann
brátt koma á yðvarn fund ok biðja yðr til þessar ferðar at
reka sinnar svivirðingar. Hrólfr konungr svarar: "Ekki er hægt
at koma ráðum við slíka menn við ákafa hans ok framgirni. Er
nú vel, at hann gjaldi einræðis sjálfs sín, þar sem hann vildi
ekki með várri forsjá fara." Hún bað hann eigi slíkt tala ok
kvað þetta vera nauðsynja ferð at veita bróður sínum fullting,
ok skilja þau tal sitt at svá mæltu.
Litlu síðar kemr Ketill á fund Hrólfs konungs ok segir honum
greiniliga frá allri þeiri sneypu, er hann hafði fengit í
Garðaríki. Hrólfr konungr kvað slíks ván vera, at svá hefði
farit, --"því at þú ætlar at vinna allt með ákafa þínum."
Ketill bað Hrólf konung nú til ferðar með sér, --"því at ek
þykkjumst hafa of lítinn styrk til at rétta þá svívirðu, er
til mín var ger." Var Ketill í allillum hug. Konungr kvað
honum eigi mundu koma fyrir allt áhlaup hans ok orðaskrap,
--"sýnist mér eigi líkligt til hefnda við slíka menn sem vér
eigum um, því at hér mun bæði við þurfa fjölmenni ok harðræði.
Nú skaltu fyrst fara heim í ríki þitt ok afla þér skipa ok
manna. Sentu ok orð Ingjaldi konungi í Danmörku, at hann geri
slíkt it sama, ok komið hér báðir at sumri, ok sjám þá, hvat
oss þykkir tiltækiligast." Ok eptir þetta ferr Ketill heim í
ríki sitt. Hafa nú allir ætlan ok tilbúnað um þessa ferð.
XVIII.
KAPÍTULI.
Nú
er frá því sagt, þá er sumraði ok vetrinn var liðinn, at þeir
Ketill ok Ingjaldr koma með fjóra tigu skipa vel búin at
mönnum ok vápnum til Svíþjóðar. Hrólfr konungr hafði búa látit
þrjá tigu skipa ok dreka sinn um fram. Váru þessi öll skip
búin með miklum herskap ok vel búnu liði, biðu svá byrjar.
Hrólfr konungr spurði drottningu, hversu henni segði hugr um
þeira ferð, hversu takast mundi. Hún kvaðst vænta, at vel
mundi takast, en kvaðst þó svá dreymt hafa, at þeir mundu koma
eitthvert sinn í þessari ferð í krappan stað, svá at þeir
mundu reyndir verða. Ok er byrr kom á, tóku þeir þegar ok
settu upp segl sín, svá hverr sem búinn var, ok var heldr
veðrlítit í fyrstu. Hrólfr konungr varð síðast búinn. Gekk
drekinn lítit, því at hann þurfti mikinn byr, sigldu svá sem
leið liggr til Garðaríkis. En er þeir höfðu siglt um stund,
tók veðrit at hvessa. Gekk drekinn þá skótt eptir skipunum.
Gerðk þá veðr mikit. Konungr bað þá tengja saman skipin ok
vita, ef þeir gæti svá haldizt. Ok er þeir ætluðu svá at gera,
laust á ofviðri svá miklu, at þegar urðu skipin sundrskila.
Varð þá at hlaða seglum ok rétta. Eptir þat kom á steinóðr
útnyrðingr. Mátti þá eigi lengr rétta, ok sigldu þá við eitt
rif. Gerðist þá svá veðrmikit, at reiði þeira slitnaði, svá at
bæði gekk í sundr höfuðbendr ok aktaumar, ok gekk mjök sjór á
þá svá at fáir væntu sér lífs, þeir sem þar váru. Ok er þessi
stormr var sem ákafastr, sleit frá drekann Hrólfs konungs ok
rak at eyju einni, en með því at þar var höfn góð, en skip
öruggt ok liðsmenn kænir, kómust þeir með heilu ok höldnu at
landi. Þat var síð um kvöld, ok fell þá veðr ok gerði harðla
blítt. Hrólfr konungr lézt vilja ganga á eyna ok vita, ef hann
sæi nokkut til nýlundu. Ásmundr fór með honum ok tíu menn
aðrir, en hann bað annat lið sitt bíða við skip ok bað þá bíða
til nóns annan dag, ef hann gerði þeim vissu enga áðr.
Eptir þat gengu þeir up á eyna. Þat var mikit land ok skógótt.
Ok er þeir hö i gengit um stund, fundu þeir skála einn á
eyjunni. Hann var bæði mikill ok rammgerr, ok eigi þóttust
þeir sét hafa jafnhátt hús. Hurð var aptr. Konungr bað þá upp
lúka. Þeir hljópu á hurðina ýmsir, ok gekk engum upp. Konungr
mælti þá: "Sá mun hafa afl í klóm, er þessari hurðu er vanr at
lúka, ok skal freista, hvárt upp gengr." Konungr gekk þá til
ok hratt opp með annarri hendi. Þeir gengu síðan inn ok
lituðust um ok fundu eld ok brugðu skíði í ok báru innan um
skálann. Sá þeir, at þar skorti eigi alls kyns varning. Sæng
var þar búin harðla vel. Hún var stórliga mikil. Konungr
lagðis niðr í sængina. Sá hann þat, þó annarr legðist til fóta
honum jafnlangr, þá var sængin þó sýnu lengri. Þóttust þeir
vita at þar mundi eigi smámaðr fyrir ráða. Þar var ein súla
fyrir framan sængina upp undir ásinn. Þar hekk á sverð eitt
harðla mikit ok var hátt upp komit, svá at konungr gat hvergi
nánd tekit til. Þá mælti Hrólfr konungr: "Hvárt skal nokkut
hér vera í nót ok bíða húsbóndans, þess er hér á fyrir at
ráða, ok hætta til, hversu hann er heima at hitta, eða vill
þér fara til skips ok hætta ekki til fundar við hann?" Þeir
báðu hann fyrir sjá, en kváðust ófúsir at bíða. Konungr mælti:
"Á því em ek meir at bíða bónda, en þat má vera, at honum
þykki vér helzt fjölmennir ok styggist hann við gestafjölda.
Skal nú skipta liði. Skulu fjórir menn fara til skips, en vit
Ásmundr ok aðrir fjórir skulu eptir vera. Þér skuluð segja,
hvat oss dvelr, ok ef vér komum eigi til skips fyrir dagmál,
þá fari þér ferðar yðvarrar. Mun vár þá ekki at bíða, því at
þat er mín ætlan, at oss tjái ekki fjölmenni við þenna mann,
því at jafnt mun hann fyrirkoma morgum sem fám, ef hann er
jafngildr sem ek ætla. Er mönnum þá nokkuru ljósara, ef þér
komizt á braut ok segið þat, er þér sjáit, hvat orðit er af
Hrólfi Gautrekssyni ok hans félögum. Þykki mér vera mega, at
þessi skálabúi hafi nokkuru um ráðit vára hingatkvámu ok vili
hann, at várn fund beri saman, skal nú ok hér bíða náttlangt."
Eptir þat fóru þeir, sem konungr á kvaddi, ok fórst þeim vel
til skips ok sögðu þat, er þeir vissu til konungs. Allir þeir
váru mjök hræddir, hvé honum mundi at fara.
XIX.
KAPÍTULI.
Nú
er at segja frá þeim Hrólfi konungi, at þeir eru í skála um
kveldit. Konungr mælti: "Fýst væri mér á at fá þetta it stóra
sverð, er uppi hangir." - "Hvat er þar til raðs?" segir
Ásmundr. Konungr mælti: "Þú skalt fara upp á herðar mér ok
vita, ef þú gætir þá ofan tekit sverðit, ef þú stendr á öxlum
mér." Ásmundr mælti: "Þat hygg ek, at þetta sverð sé svá
þungt, at ek geti eigi va1dit." Konungr mælti: "Styð þú þik
við súluna annarri hendi, en létt annarri neðan undir sverðit,
ok þegar er þú finnr, at þat er laust uppi, láttu þat sjálft
hlaupa niðr með súlunni. Mun ek þá við taka." Ásmundr gerir
sem konungr bauð ok ferr nú á axlir honum ok tekr neðan undir
sverðit, en konungr í mót.
Líðr nú kveldit. Heyra þeir út dunur miklar, ok því næst kom
þar inn maðr. Undruðu þeir þá lítt, þótt skálinn væri hár eða
stórkostligr, því at þetta var inn hræðiligasti risi, svá at
engan höfðu þeir sét fyrri svá stóran. Ekki var hann svá
ljótr, at þat væri fádæmi, þess er hann var stórskorinn í
andliti. Vel var hann búinn at klæðum. Hann hafði einn
grábjörn á baki sér ok einn boga í hendi, harðla stóran.
Ákafliga var hann móðr, ok þat ætluðu þeir, at hann mundi
langt hafa at gengit. Hann gengr at eldinum öðrum megin ok
kastaði niðr birninum. Hrólfr konungr heilsaði honum, en hann
lét sem hann heyrði eigi. Síðan sundrar hann björninn skjótt
ok fimliga, festir síðan ketil upp ok sýðr. Eptir þat tekr
hann borð, breiðir á dúk ok berr fram vist ok drykk. Öllu
þótti þeim hann því vel skipa. Eptir þát tekr hann til matar,
etr ok drekkr heldr djarfliga. Ok eptir þat hann er mettr,
varðveitir hann allt þat, er af gekk.
Svá er sagt, at hann býr borð í annat sinn miklu kurteisligar,
setr fram handlaugar með hreinu handklæði. Eptir þat tekr hann
til orða:. "Ekki mun ek yðr þykkja boðrífr hér til, en þat er
nú ráð, Hrólfr konungr, at ganga til matar við menn þína. Em
ek eigi svá vesallátr, at mér þykki fyrir at gefa nokkurum
mönnum mat um nætrsakir, þótt ótígnari menn sé en þér. Eruð
þér mjök ágætir af mörgum snilldarverkuni, er þér hafið unnit
um fram aðra konunga." Konungr mælti: "Þetta er vel boðit ok
mikilmannliga, sem líkligt er, at þér séið mikillar náttúru
bæði um þetta ok annat, en mat ok drykk höfðu vér í nóg, áðr
vér gengim frá skipi, ok þurfu vér nú eigi þess at sinni, eða
hvert er nafn þitt?" Hann svaraði: "Ek heiti Grímnir ok em ek
Grímólfsson ok bróðir Grímars þess, er þú drapt. Þú tókt þar
marga gripi, þá er ek þykkjumst eiga. Nú er þat satt, at þú
ert engis góðs frá mér verðr, ok ekki gott skaltu af mér hafa,
ok þótt þú værir hér með öllu liði þínu, skyldir þú aldri burt
komast, en því bauð ek þér matar, at ek ætlaða, at þú skyldir
lítinn geig þar af fá. En þann inn mikla storm, sem þér
fenguð, hann gerða ek at þér ok Ásmundi ok þeim, sem á
drekanum váru, unst at drekann sleit frá. Þótti mér lítils
vert um in önnur skipin, ok eru þeir komnir þangat, sem þeir
vildu, því at ek gaf þeim hægan byr, en þú ert nú hér kominn
með liði þínu heilu ok höldnu, sem með þér er á drekanum, ok
skaltu aldri burt komast, því at hann er it bezta skip í
yðvarri ferð. Skal ek ok svá greypiliga hefna bróður míns,
þótt ek hafi eigi til öxi eða sverð, því at þat er yðr allt of
gott at fyrir vápnum mínum, ok skal ek gefa ykkr Ásmundi grið
náttlangt ok hugsa ykkr þá pínu, at sem mest reyni þrek ykkar.
En þegar er ek vissa, at skilit var með þér ok liði þínu, gaf
ek þeim hægan byr, ok eru þeir komnir þar, sem þeir vildu, því
at ek hirti ekki at hafa ónáð af fjölmenni þínu." Risinn hafði
skotit í eldinn jarnteini, ok var klofinn annan enda, sva sem
þat væri tveir fleinar. Þat færi var geigvænligt. "Ekki vissa
ek," sagði Hrólfr konungr, "at ek hefði þér svá nær höggvit,
ok er þat satt, sem mælt er, at yfirbætr liggja til alls, ok
svá mun um þetta, ok muntu vilja taka bætr eptir bróður þinn?"
Risinn mælti: "Hræddr ertu nú, lítill karl, ok er þat at
vánum, því at nú skal ek sýna þér lítinn þann leik, er ek geri
við smápilta, er hér koma." Síðan brá hann upp járnteininum ok
rak fleinana í gegnum tvá konungsmenn ok kastaði þeim dauðum
innar um eldinn. Eptir þat rak hann í gegnum aðra tvá ok
kastaði þeim dauðum til hinna. Síðan skók hann svá teininn, at
þeim sýndist fjórir oddarnir á fleininum. Hann mælti þá: "Eigi
þarftu, konungr, at vera svá hræddr, allt skaltu hafa lengri
pínu ok meiri, þá er morginn kemr." Hrólfr konungr mælti:
"Frest eru ills bezt, ok þykki mér skemmtiligt at sjá
gamanleika þína slíka ok aðra." Þá mælti risinn: "Þar liggja
dýraskinn í sætinu, því megi þit kasta undir ykkr, þar sem þit
liggið í nátt, því at ek em svefnstyggr, ok þykki mér illt at
heyra gnyð ykkarn yfir mér." Hrólfr konungr mælti: "Vit munum
hér um búast við eldinn ok kasta ok svá skinnunum undir okkr,
því at vit munum skjótt sofna." Risinn mælti: "Allt eru þit þá
óhræddari en mik varir, ef þit sofið." Síðan rak hann hurðina
í klofa ok mælti: "Nú veit ek víst, at þit komizt eigi á braut
ór skála várum." Hrólfr konungr mælti: "Ekki munu vit til þess
leita. Þykkjumst vit nú hafa fengit svá góðan húsbónda, at
okkr tjár ekki at gera öðruvísi en hann biðr." "Til þess megi
þit ætla," segir risinn, "at sá mun ykkr beztr at gera mér
engar ónáðir ok liggja sem kyrrastir." Þeir kváðust svá gera
mundu.
Leggjast nú hvárirtveggju til svefns. Risinn var orðinn móðr,
ok sofnaði hann skjótt. Þá mælti Hrólfr konungr: "Hversu
þykkist þú kominn, fóstbróðir Ásmundr?" - "Sjaldan ver en svá.
Þykki mér þetta tröll illt við at eiga ok ekki hægt til
órráða." Konungr mælti: "Aldrei mun sjá óvinr okkr fyrir koma,
ok mun nokkut annat fyrir liggja." Konungr tók þá skíð eitt ok
skelldi á þilit hjá sér. Risinn vaknaði við ok bað þá liggja
kyrra -- "ella slæ ek ykkr í hel með hnefa mínum." Eptir þat
sofnaði hann. Hrólfr konungr skelldi þá enn skíðunni. Risinn
snerist þá á aðra hlið ok vaknaði ekki ok talaði þá ekki um ok
sofnaði fast. Konungr skelldi it þriðja sinn miklu skjallast,
ok vaknaði þá risinn ekki við. Hrólfr konungr mælti þá: "Nú
skal fara at með ráði. Vilda ek fyrst geta nát sverðinu, ok
þætti mér líkligt, at þat mundi bíta risann. Nú skulu vit svá
at fara sem í kvöld." Þeir gera svá, ok getr Hrólfr konungr
nát sverðinu. Hann mælti: "Nú þykki mér þegar líkara okkar
efni, ok skal nú með ráði at fara. Þú skalt reka í eldinn
járnflein risans ok gera glóanda, ok vilda ek, at þú færir
þessa tvá fleina í augu risans í því, er ek legg sverðinu á
honum, ok ef svá berr til, forðum okkr sem skjótast innar um
sængina.
Hrólfr konungr bregðr nú sverðinu. Konungr þrífr upp kefli
eitt ok gengr at sænginni djarfliga ok flettir af honum
klæðum, ok sýndist harðla tröllsligr. Konungr leggr sverðinu
svá fast, at þegar gengr í gegnum hann, undir höndina vinstri,
ok jafnskjótt færði Ásmundr járnteininn í augu honum. Eplir
þat skunduðu þeir innar um sængina. Hrólfr konungr kastaði
keflinu utar til dyranna, ok kom í skíðahlaðann ok skall hátt
við. Risinn hljóp upp skjótt ok hart utar til dyranna ok
fálmaði höndunum ok ætlaði at grípa þá ok kreista með engri
vægð, en með greypiligum sárum ok miklu umfangi fellr hann út
á hurðina, svá at hún brotnaði í smá mola. Þeir gengu þá at ok
börðu risann með stórtrjám, þar til er hann var dauðr, ok var
honum þó heldr mikit til fjörs. Eptir þat færðu þeir hann út
ór skálanum, ok urðu þeir at lima hann í sundr, áðr þeir kómu
honum út. Þá var mjök morgnat, ok bjuggust þeir á braut. Ok er
þeir váru skammt komnir, sá þeir lið sitt koma í móti sér með
miklu vápnabraki, ok urðu þeir fegnir, er þeir sá konung
heilan. Höfðu þeir ætlat til móts við risann ok hefna herra
síns, ef þess þyrfti við, ok þótti þeim eigi betra at lifa
eptir konung sinn. Síðan báru þeir mikinn fjárhlut ór skálanum
ok marga ágæta gripi. Konungr hafði sverðit Risana ut. Þat var
svá mikit, at þat var engum manni vápnhæft nema Hrólfi konungi
ok var honum þó þungt.
XX.
KAPÍTULI.
Eptir
þetta þrekvirki heldu þeir á brott ok fengu byr góðan, kómu
við Garðaríki nær konungs atsetu. Þat var snemma morgins. Þar
fyrir kenndu þeir sína menn. Urðu þar fagnafundir. Váru þeir
Ketill ok nýkomnir. Spurðu þeir þá at um ferðir Hrólfs
konungs, en hann segir svá sem gengit hafði. Þeim þótti honum
hafa gæfusamliga tekizt ok þó mikilmannliga, lofuðu nú allir
hans ferð ok frama. Ketill spurði Hrólf konung, bróður sinn,
hvort þeir skyldu eigi þegar fara sem hermannligast ok veita
konungi atgöngu. Konungr kvaðst eigi þat vilja. "Mun ek senda
menn á konungs fund ok segja honum mína kvámu ok hvert várt
eyrendi er. Vil ek, Ásmundr, at þú farir þessa ferð. Seg svá
Hálfdani konungi, ef hann vill eigi unna Katli, bróður mínum,
mægða við sik, at hann mun ófriði mæta eiga af oss. Viljum vér
bíða konungs hálfan mánuð, ok safni hann liði at sér ok búist
við bardaga. Ætlum vér þó at vinna þessa mey Katli til handa."
Ferr Ásmundr nú við nokkura menn, kemr þann tíma til
hallarinnar, er konungr sat yfir drykkjuborðum með hirð sína.
Var þar gleði mikil. Ásmundr gekk í höllina at óviljuðum
dyravörðum. Hann gekk fyrir konunginn ok bar fram eyrendi sín
vel ok sköruliga, eptir því sem Hrólfr konungr ætlaði. Hálfdan
konungr svarar: "Spurt höfum vér, at Hrólfr konungr
Gautreksson er ágætr maðr, en með því at vér höfum áðr synjað
Katli þessa ráðahags, sýnist oss eigi at játa, þótt þér séið
nú komnir með meira styrk en þá var Ketill. Munu vér þenna
kost kjósa at ráða til bardaga, með því at Hrólfr konungr
hefir þar vel um talat, at vér megim safna oss liði." Þá mælti
Þórir járnskjöldr, öndugismaðr konungs: "Þat er mitt ráð,
herra, at þér stríðið eigi við Hrólf konung, því at þat mun
yðr verða allt um megn. Er dóttir yðar fullsæmiliga gift, þó
at Ketill fái hennar; er hann hraustasti maðr ok hugfullr.
Munu þér þá fá trausta höfuðbendu, þar Hrólfr konungr er, því
at engan vitum vér frægra í Norðrlöndum á allan hvatleik, vit
ok hreysti, ok með vísu segi ek yðr satt, at týni þér virðing
yðvarri, ef þér berizt við hann. Ok með því þér vilið eigi
hlýða mínu ráði, þá skulu þér enga ván eiga minnar fylgdar, ok
mun ek eigi bera minn skjöld í móti Hrólfi konungi."
Þá hljópu upp berserkir konungs tólf saman. Var Hrossþjófr
fyrir þeim. Hann mælti til Þóris: "Þetta er bæði mælt
illmannliga ok þó ragmannliga at veita eigi konungi lið eptir
megni ok þora eigi at berjast í móti einum lítils háttar
konungi, ok óverðr ertu at hafa sæmdir af várum herra fyrir
slík orð, ok þótt konungr várr hefði eigi fleiri menn en oss
tólf berserki, þá skyldi hann þessa eigi at síðr til heljar
færa með öllu liði sínu ok aldri heðan mannsbarn komast. Ætla
ek mér at mægjast við Hálfdan konung, en brytja Hrólf konung
hröfnum ok erni, en þér sendimenn verðið skjótt á brottu, ef
þér vilið ómeiddir vera ok óbarðir. Segið svá konungi yðrum,
at fyrr skal hann ván eiga at oss snarprar orrostu en Hálfdan
konungr gifti dóttur sína þeim manni, er vér vitum mest
vesaldar kregð ok heimskastr er í öllu, ef þreyta skal, ok er
þat undarligt, er hann þorði optar þessa mála at leita, þar
sem hann var eltr ok barðr sem hundr hjá stíu." Ásrnundt
svaraði: "Þat sé ek á þér, Hrossþjófr, at þú mælir feigum
munni ok þér allir félagar, því at eigi óttast Hrólfr konungr
yðr, þótt þér væruð menn, en nú hálfu síðr, er þér skrektið
sem ragar skógargeitur. Munu þér illa ills bíða ok eggið
konung yðvarn ins mesta óráðs." Sneri Ásmundr út ór höllinni,
en berserkir æptu ok grenjuðu á þá. Konungr bað þá þegja ok
gera ekki sukk eða gnauð af sér, kvað karlmannligt at flytja
eyrendi konungs síns.
Ásmundr kom aptr á konungs fund ok segir, hversu farit hafði,
segir þá við bardaga búast eiga. Hálfdan konungr lét liði
safna. Kom þar saman mikill herr á fám dögum. Bjuggust nú
hvárirtveggju eptir. Ok þann sama dag, er þeir skyldu berjast,
flutti Hálfdanm konungr her sinn í mót Hrólfi konungi.
Berserkirnir váru fremstir ok fara nokkut fráskila öðrum
mönnum, því at þeir vildu einir kenna sik láta af öðrum
hermönnum sakir ofbeldis ok mikils máttar.
Þá mælti Hrólfr konungr ok bað þá Ingjald ok Ásmund ok Ketil
fylkja í móti Hálfdani konungi, en hann lézt vilja finna einn
berserkina. Þeir kölluðu þat óráðligt. Konungr kvaðst ráða
vilja ok gengr einn á móti þeim. Ok er þeir fundust, spurði
konungr, hverir þeir væri, er svá létu stórliga, -- "ok gangið
fram ór fylking konungsins?" Hrossþjófr sagði til nafns síns.
Hrólfr mælti: "Veit ek gerla ætt þína. Hrosskell, faðir þinn,
var mikill vinr Gautreks konungs, föður míns, ok skiptust þeir
gjöfum við. En þar sem þú býðst at stríða í móti mér, þá vil
ek segja þér eina litla frásögn ok gera þér kunniga ætt þína.
Þat var á einum tíma, sem opt bar at, at faðir þinn kom við
Gautland. Faðir minn tók honum vel ok bauð honum til veizlu,
ok þat þá hann, ok var honum veitt it kappsamligasta. Sat hann
þar mjök lengi. Faðir minn átti þá gripi, er ágætir varu. Þat
váru stóðhross, hestr mikill ok vænligr, apalgrár at lit, ok
með fjögur merhryssi, ok at skilnaði gaf Gautrekr konungr
föður þínum marga dýrgripi, er ágætir váru, ok þessi stóðhross
gaf hann honum. Föður þínum fannst mikit um gripina ok
gjafirnar ok þó mest um hrossin ok þakkaði þessa gjöf Gautreki
konungi með mörgum fögrum orðum. Skildu þeir, ok fór faðir
þinn á braut með hrossin ok heim. Hann varðveitti þau
virkuliga ok gekk til hvern dag. Ok eigi liðu langar stundir,
áðr þat fundu menn, at föður þínum þótti hestrinn ekki
jafngóðr sem verit hafði. Þat fundu menn ok, at honum þótti
hrossin slík eða betri. Ok einn dag, er hann kom til
hrossanna, fann hann hestinn drepinn ok lagðan með spjóti í
gegnum. At þessu gaf hann sér ekki. Þat undra menn, er honum
þótti eigi skaði at um slíkan grip sem hestrinn var, en því
optar gekk hann til meranna, ok þeim fylgdi hann því fastara.
Eitt var hrossit bleikt á lit. Þat þótti honum bezt allra
hrossanna, ok um várit ælluðu menn, at fyl mundi í merinni
bleiku, allir þeir, er hana sá. Svá er sagt, at stundir liðu,
þar til er merrin berr. Varð þat öðruvísi en menn ætluðu; þat
var sveinbarn, en eigi fyl. Faðir þinn lét taka ok fæða upp
barnit. Þat var mikit ok frítt. Hann lét þenna svein heita
Hrossþjóf ok kallaði sinn son. Ok er eigi kynligt, at þú
rembist með, þar sem þú ert merarson. Hafði ok faðir þinn
sjálfr drepit hestinn, ok eigi veit ek, hvárt hann hefir
fleiri syni átt við þeiri meri, en sagt heyrði ek, at hann
ætti þann annan son, er Hesthöfði hét, ok væri. ok at honum
hrossakyn, en þar sem þér eruð mjök líkir . hverr öðrum ok
allir illir ok ólíkir öðrum mönnum þá er þat líkast, at þér
séuð svá allir getnir."
En við orð konungsins hljópu þeir upp með grenjun ok ópi allir
berserkir. Þeir vildu allir senn í móti konunginum. Hrólfr brá
þá sverðinu Risanaut ok hjó þann fyrst, er fremstr var. Beit
þetta sverð svá þeira búka sem í vatn brygði, því at þeir váru
allir hlífarlausir, því at ekki vápn hafði þeim áðr grandat.
Lýkr þar svá þeira í millum, at Hrólfr konungr drepr þá alla
ok varð drjúgum ekki sárr.
Þá sér hann, at saman síga fylkingar þeira Hálfdanar konungs
ok þeira fóstbræðra. Hafði Hálfdan konungr lið miklu fleira.
Hrólfr konungr snýr nú í bardaga í móti Hálfdani konungi. Var
þessi bardagi bæði harðr ok langr. Váru þeir fóstbræðr inir
áköfustu, en þar, sem Hrólfr konungr gekk fram, veik undan
fylking Hálfdanar konungs, ok fell þar fjöldi Svá er sagt frá
Þóri járnskildi, at hann vildi eigi berjast móti Hrólfi
konungi fyrir þat, er Hálfdan ekki hans tillög. Konungsdóttir
gekk upp í ina hæstu turna ok sá til bardagans. Hún sá drepna
hrausta menn föður síns. Hún gekk þá heim til hallarinnar ok
inn í höllina. Hún sá, at Þórir sat einn samt í öndugi ok
þuldi í gaupnir sér. Hann hafði fóstrat meyna. Hún gekk fyrir
hann ok mælti: "Þat er ráð, fóstri, at standa upp ok veita
föður mínum, því at ek sé, at hann þarf yðvars trausts." Þórir
leit við henni ok svaraði engu ok sat sem áðr, en hún gekk á
brott. Ok er stund leið, gekk hún fyrir hann ok mælti: "Hví
sætir þat, fóstri, at þú sitr svá fast ok hjálpar eigi feðr
mínum, þar sem hann er svá mjök þurfi, ok er þetta mjök
óheyriligt. Mun þér þetta ok til mikils ódrengskapar virt, þar
sem þú ert hans öndugismaðr ok þegit af honum margar gjafir ok
ráðit einn með honum öllu því, sem þú vildir." Hann leit þá
reiðuliga til hennar ok svarar engu ok sat sem áðr, en mærin
gekk í braut ok þótti fóstri sinn ófrýnligr mjök. Hún gekk þá
at sjást um. Þá sá hún, at Hálfdan konungr ok hans fylkingar
gengu fyrir, en hún sá Hrólf konung höggva til beggja handa.
Hún efast nú í, hvort hún skal optar biðja fóstra sinn, ok
verðr enn þat fyrir, at hún snýst at honum djarfliga ok leggr
hendr um háls honum ok mælti: "Minn ljúfi fóstri, ek bið þik
við hjálpa feðr mínum ok mér at verða eigi nauðig gift. Hefit
bú ok heitit at veita mér eina bæn, þá er ek vil biðja þik,
vil ek nú, at þú gangir í þenna bardaga ok veitir feðr mínum
eptir megni, ok veit ek, at þú munir vel til duga."
Járnskjöldr hratt meyjunni á hallargólfit hart. Hann var þá
svá reiðuligr, at hún þorði eigi við hann at mæla. Hann
sprettr þá á fætr. Þat heyrði hún, at hann blés við mjök. Hann
grípr vápn sín ok klæðir sik skjótt ok fimliga.
Síðan gekk hann snúðigt til bardagans, skorti þar eigi mikit
mannfall ok snarpa orrostu. Þórir gengr fram svá hart, at allt
hrökk undan honum. Ok er stund leið, litaðist Hrólfr konungr
um ok sá mikinn bug á fylking þeira Ingjalds ok Ketils. Sneri
konungr þá þangat, en bað Ásmund berjast undir þeira merki,
þar til er hann kæmi aptr. Ok er þeir fundust bræðr, spurði
konungr, hversu at færi. Ketill kvað þungt veita. "Hér er
kominn svá mikill óvinr, at ekki stendr við, ok líkari er hann
trölli en manni." Konungr mælti: "Maðr mun vera, ok má vera,
at hann sé nokkuru vaskari en aðrir menn." Konungr hjó þá með
Risanaut á báðar hendr ok mætti engum svá fræknum, sterkum né
dramblátum, at eigi fengi skjótt dauðann fyrir lífit. Ketill
fylgdi fram hraustliga ok drap margan mann, ok gengu þeir í
gegnum fylkingar, ok eptir þat hverfr Þórir þaðan, en konungr
rétti aptr fylkingina. Ok er þeir höfðu barizt um stund, sá
hann, at Ásmundr lét undan buga Þá sneri konungr þegar aptr ok
undir merki sitt. Hrólfr konungr lét þá fram bera merkit ok
fylgdi því með mikilli atsókn. Hálfdan konungr gekk vel fram
ok var inn fræknasti við bardaga ok inn hraustasti
framgöngumaðr ok felldi margt manna. Þórir var ok þar kominn
ok gekk fram harðliga með stórum höggum, ok gerði hann skjótt
um við alla, þá honum viku mót. Ok þegar hann sér Hrólf
konung, víkr hann skjótt undan ok þangat, sem þeir Ketill váru
fyrir, gengr þar fram með miklu kappi sem fyrr ok fellir hvern
um þveran annan, svá at ekki stendr við. Hallaðist nú skjótt
bardaginn á þá fóstbræðr.
Sér Ketill, at eigi mun svá búit hlýða, ferr til móts við
Hrólf konung, bróður sinn, ok mælti. Undarligt þykki mér þat
vera, at þú ræðr eigi af meinvætti þessa, er oss gerir svá
mikinn skaða, ok mundu vér fyrir löngu sigr hafa, ef þetta
tröll hefði eigi oss i móti gengit. Vér höfum eigi fundit þat
fyrr en nú, at þú hafir eigi verit vel hugaðr eða eigi jafnan
þar fram gengit, sem mest raun hefir at verit, utan nú í dag
brestr þik áræði við spellvirkja þenna, ok sýnist oss svá sem
hvárr ykkar forðist annan. Nú með því at þér vilið eigi
fyrirkoma þessum manni, ef mann skal kalla, þá fá þú mér
sverðit Kisanaut ok vita, hvárt mér bilar áræði, ef ek komumst
í færi." Konungr svarar: "Mikit er um ákafa þinn, ok vel mundi
þér fram bera, ef þú værir eptir því forsjáll sem þú ert
framgjarn, eða hyggstu munu vega með því vápni, er ek fæ varla
borit?" Ketill svaraði: "Gerla veit ek þat, at mér er ekki
vápn í sverðinu, en eggja verð ek þik með nokkuru."
Konungr snýst þá með Katli. Skorti eigi, at þar var inn
ákafasti bardagi ok mikil atsókn. Þórir járnskjöldr var þar
fyrir ok hjó á báðar hendr ok felldi margan mann til jarðar.
Konungr snýr nú með nokkura menn á móti Þóri, ok vár þá hörð
svipan. Þat sá konungr, at eigi mátti svá búit standa, en sá,
at Þórir vildi þó eigi bera vápn á hann ok fór æ undan.
Konungr gekk þá svá nær honum, at hann hjó þann, er fyrir
honum stóð, ok annat sinn seildist hann yfir herðar honum með
sverði ok drap þann, at baki honum var. Þá fell maðr fyrir
fætr konungi, ok rasaði hann um þann nær, til falls, ok við
þat stakk konungr sverðinu við Þóri, er þá bar saman í rasinu,
en Þórir snaraðist frá ok brá at sér klæðunum, ok nokkuru,
síðar sá konungr hann hvergi, ok var hann horfinn ór
bardaganum. Konungr eggjaði þá lið sitt til framgöngu, en hann
sjálfr víkr móts við Hálfdan konung. Var þá þegar auðsýnt, er
á gekk í nokkurn stað, flýði þá hverr at öðrum, þeir sem lífit
þágu. Hálfdan konungr flýði til borgarinnar með því liði, sem
undan komst, en fjöldi var fallinn. Margt hafði ok fallit af
þeim Hrólfi konungi. Konungr báð sína menn fára til skipa, þá
er sárir váru. Hrólfr konungr bað Ásmund ganga með sér. Þeir
gengu til skógar, en annat lið þeira til skipa. Ásmundr mælti:
"Hvat vili þér forvitnast í skóg þenna?" Konungr mælti: "Þá er
bardaginn var sem harðastr, skeinda ek með sverði mínu þann
inn mikla mann., er oss gerði mesta manntjón, ok hann vilda ek
gjarna finna, því at ek hygg, at hann gengi á þenna skóg."
Ásmundr mælti: "Hyggr þú eigi, at hann hafi dáit af þessu
sári, en ek veit, at þú munt vilja drepa hann." Konungr mælti:
"Þat er eigi, því at vilda ek finna hann, ok gjarna vilda ek
græða hann, ef ek mætta, því at betri þykki mér hans fylgd en
tíu ánnarra, þótt gildir sé." Ásmundr mælti: "Þat er líkast,
at tröll þetta sé gengit inn í hamra ok finnist eigi." Konungr
mælti: "Eigi mun svá vera, ok skal. ek freista, ef hann
finnst." Ok er þeir höfðu gengit nokkura stund um skóginn,
kómu þeir í rjóðr eitt, ok undir einni eik sá þeir mann einn
liggja. Hjá honum var mjök blóðugt. Hann var harðla mjök fölr.
Vápn hans lágu hjá honum. Konungr gekk at honum ok mælti:
"Hverr er þessi maðr, er hér liggr?" Hann svaraði: "Gerla
kenni ek þik, Hrólfr konungr Gautreksson, bæði sakir vaxtar ok
fríðleiks. Þykkjumst ek ok vita, at því muntu hér kominn, at
þú munt vilja drepa mik, má vera at þú kallir til þess nógar
sakir, en nafni mínu vil ek eigi leyna þik, menn kalla mik
Þóri járnskjöld." Konungr mælti: "Hefir þú barizt í móti oss í
dag ok fellt marga vára menn?" Þórir mælti: "Þat er satt, ok
vel mætti ek hafa gert yðr meira illt, ef ek hefði viljat, en
því at ek vissi, at Hálfdan konungr mundi fá ósigr fyrir þér,
þá var ek tregr í þenna bardaga, því at ek þóttumst vita, at
annarhvárr okkar mundi fyrir öðrum hníga; fór ek því undan,
sem ek mátta, því at mér þótti þat óbætiligr skaði ríki þínu,
ef þér urði fyrir komit, ok því gekk ek eigi af megni í móti
þér. Varð þat ok ekki at þínum vilja, þótt ek fengi þetta
sár." Þá mælti Hrólfr konungr: "Þú munt vera ágætr maðr í
framgöngu, eða viltu þiggja grið af mér?" Þórir svaraði: "Þat
ætla ek nú litlu skipta." Konungr mælti: "Ertu mjök sárr?"
Þórir kvað lítit bragð at því, --"en þó fekk ek þá skeinu af
sverði þínu, at mér er síðan nokkuru stirðara en áðr, ok get
ek, at þó hafi lítt tekit." Konungr bað hann sýna sér. Hann
fletti þá af sér klæðunum. Sá konungr, at ristinn var á honum
allr kviðrinn, ok helt ekki nema lífhinnan. Konungr mælti:
"Mikit er sár þitt, svá at þú munt varla græðandi, en þar sem
eigi liggja iðr þín úti, þá mun ek leita þér lækningar, ok vil
ek bjóðast til at græða þik, ef þú vill gerast minn maðr ok
veita mér fylgd ok þjónustu. Þórir mælti: "Ef ek skal nokkurum
manni þjóna, þá kýs ek eigi annan heldr til þess en þik, en
með því vilek líf þiggja, at þú gefir Hálfdani konungi grið ok
öllum hans mönnum, því at ekki aflar hann því at standa í móti
yðr." Konungr lézt þat gera mundu, ef hann fengi vald á
konungi. Síðan fægir hann sárit, ok eptir þat tekr hann nál
með silkiþræði ok saumar aptr sárit. Síðan bar hann á smyrsl
öll þau er honum þóttu gróðrvænligust, bindr um ok býr um með
öllu, svá sem honum þótti líkligast, ok þótti þá allan sviða
ok verk ór taka, ok náliga þóttist hann færr, hvert er hann
vildi. Síðan fóru þeir til skipa ok váru þar um nóttina.
Um morgunin þegar í ár býr Hrólfr konungr lið sitt ok ferr til
borgarinnar. Varð þar engi viðtaka. Var Hálfdan konungr
handtekinn, ok gaf Hrólfr konungr honum grið fyrir bæna sakir
Þóris á þann hátt, at Hrólfr konungr skyldi einn öllu ráða
þeira í millum. Játar þá Hálfdan konungr at gifta Katli dóttur
sína. Síðan ferr Hrólfr konungr til skipa ok lætr binda sár
sinna manna, en heygja þá, sem fallit höfðu. En Hálfdan
konungr lét búa til veizlu ok býðr til mörgu stórmenn í ríki
sínu, ok at ákveðnum tíma kemr Hrólfr konungr með öllum sínum
monnum til þessarar veizlu, drekka nú allir samt glaðir ok
kátir með blíðri vingan ok góðu samþykki. Stendr þessi veizla
sjau nætr með inum mesta prís, ok at þessi veizlu fær Ketill
Álofar sér til konu með goðu hennar samþykki ok svá föður
hennar, gefr hann með henni mikit fé í gulli ok silfri ok
mörgum dýrgripum. Át þessi veizlu gefr Hrólfr konungr bróður
sínum allt Gautland ok þar með konungs nafn. Ok at lokinni
þessi veizlu heldr konungr Hrólfr braut með öllu sínu
föruneyti, sæmdr af Hálfdani konungi mörgum dýrum gjöfum. Einn
af þeim gripum var horn svá ágætt, er hann kallaði Hringhorna.
Þat var með þeiri náttúru, at svá hátt gall í því, ef af var
drukkit, at heyrði um valska mílu, ef þat boðaði fyrir
tíðendi, en ekki náði þá drykk ór því heldr en áðr, ef eigi
var rétt af drukkit. Mikill gullhringr var í stikli hornsins.
Þetta þótti vera mikil konungs gersemi. Hrólfr konungr vildi
ekki annat en Þórir færi með honum, ok þótti Hálfdani konungi
hann mest at láta. Skildu konungar nú með mikilli blíðu;
þóttist Hálfdan konungr sjá, at Hrólfr konungr var mikit
afbragð annarra konunga. Þótti öllum mikils vert um styrk hans
ok harðfengi, er hann hafði einn yfirunnit ok fyrir komit tólf
berserkjum, þeim er þeir ætluðu, at ekki mundi bella ok jafnan
höfðu áðr mikinn sigr unnit.
Eptir þetta halda þeir brott af Garðaríki með fengna konu ok
marga aðra góðgripi, koma heim til Svíþjóðar Verðr allt fólk
þeim fegit, ok drukku þar fagra veizlu með fagnaði. Ok eptir
þat fór Ingjaldr heim til Danmerkr, en Ketill til Gautlands,
ok setjast í ríki sín, skipuðu ok stjórnuðu með miklum veg ok
sóma. en Hrólfr konungr sat í Svíþjóð ok þeir Ásmundr. Þann
sama vetr andaðist Eirekr konungr í Svíþjóð.Tók þá Hrólfr
konungr ríki allt undir sik ok gerðist einvaldskonungr yfir
Svíþjóð ok öllu því ríki, er Eirekr konungr hafði stýrt.
Hrólfr konungr hafði getit son við drottningu sinni, þann er
Gautrekr hét. Hann var snemma mikill ok þroskavænligr. Ráða um
stund allir þessir konungar ríkjum sínum með náðum ok góðu
samþykki, ok líða svá fram nokkurir vetr.
XXI.
KAPÍTULI.
Konungr
réð fyrir Írlandi, er Hrólfr hét. Hann var mikill fyrir sér ok
ódæll. Hann var blótmaðr. Hann átti sér eina dóttur barna. Sú
heitir Ingibjörg. Hún var vitr kona ok væn, ok þótti engi
betri kostr á Írlandi. Hennar hoææfðu beðit margir ágætir
konungasynir, ok vildi faðir hennar eigi gifta hana. Höfðu
þeir þessa leitat bæði með ráðum ok með orrostu, en Hrólfr
konungr var svá forspár, at af sinni illsku ok vándum átrúnaði
vissi hann fyrir kvámu þeira ok hafði jafnan þá her óvígan, er
þeir ætluðu at koma honum á óvart. Hann sjálfr var ok inn
mesti berserkr til framgöngu, svá at hann felldi marga kappa í
einvígum, þó at honum byði á hólm, ok fyrir slíkra hluta sakir
varð hann frægr, svá at engir konungar fýstust við hann at
keppa, hafði hann ok nú langan tíma svá setit í náðum, at engi
konungr hafði strítt á hans ríki, því at allir óttuðust hans
harðfengi.
Einn tíma er þess við getit, at Ásmundr kemr at máli við Hrólf
konung Gautreksson:"Svá er mál með vexti, herra, at ek vildi
staðfesta ráð mitt ok kvænast. Gerist faðir minn mjök aldraðr,
ok á ek at taka ríki eptir hans dag." Hrólfr konungr svaraði:
"Hvar horfir þú, fóstbróðir, á um þetta mál?" Ásmundr svaraði:
"Hrólfr heitir konungr, er ræðr fyrir Írlandi, mikilhæfr maðr.
Hann á dóttur væna ok vitra, er heitir Ingibjörg. Hennar vilda
ek fá ok hafa þar til yðvarn styrk ok harðfengi at ná þessu
ráði mér til handa." Hrólfr konungr svaraði: "Eigi mun þér
Hrólfr konungr ókunnigr vera. Hann er fullr upp galdra ok
gerninga, ok má honum ekki á óvart koma. Er ok illt at sækja
Írland með her útlendum. Þar er fjölbyggt, en grunn mikill
fyrir landinu, svá at þar við kemst ekki nema með smáskipum,
ok hefi ek heyrt, at nokkurir mikils háttar menn hafi beðit
þessar meyjar ok engi fengit nema skömm ok svívirðing af
konungi þessum. Nú veiztu, fóstbróðir, at oss ganga ekki svá
mjök kvánbænir, þar sem vér verðum at sækja með bardögum ok
styrjöld ok miklum mannskaða, ok þótt konungarnir sjálfir vili
eigi stríða í mót oss, þá taka konurnar sjálfar ok halda
bardaga oss í móti með mörgum vélræðum. Nú munu vit leita oss
léttara en ganga í fang Hrólfi konungi. Með slíkum hug ætla ek
ok vera Svía ok Gauta ok Dani, at þeim þykki mál at létta
þessu sukki ok hernaði ok hafa eigi svá mikinn kostnað sumar
frá sumri." Þat fann Ásmundr, at konungr fór mjök undan ok
taldi allar latar á um ferð þess?. Vissi hann þat ok, at
Írakonungr var illr viðreignar ok hann hafði skemmiliga leikit
þá, er þangat höfðu mægða beðit. Lék Ásmundi þó ekki annat í
skapi ok taldi jafnan um fyrir konungi ok bað hann fa ser til
styrk, þótt hann vildi eigi fara sjálfr, ok leggja ráð til með
honum. Konungr kveðst ætla, at þat mundi til lítils koma, utan
mannskaða fengi hann því meira. En er Ásmundr Sá, at konungr
var fastr fyrir um þetta mál ok ótalhlýðinn um þat, sem hann
beiddi, þá biðr Ásmundr drottningu túlka sitt mál ok segir
henni sinn vilja, ok svá segir hann henni viðtal þeira
konungs. Drottning kveðst gjarna vilja gera hans vilja í öllu
því, er hún orkaði, -- "en til þessarar yðvarrar beiðslu kann
ek sízt að leggja, með því at ek kann eigi þau ráð til gefa,
at yðar frami eða sæmd mætti aukast við, þar sem svá er við
illan um at eiga sem Hrólfr Írakonungr er, því at hann er
harðr konungr ok illrar náttúru. Sér Hrólfr konungr
Gautreksson slíkt, þar sem hann er vitr ok forsjáll ok getr
mörgu nær."
XXII.
KAPÍTULI.
Ok
eitthvert sinn er þess við getit, at þau talast við Hrólfr
konungr ok drottning. Hún spyrr, hvárt hann skyti undan
ferðinni við Ásmund, fóstbróður sinn, til Írlands. Hann kveðst
víst þat hafa gert. Hún mælti: "Þat gerir þú illa, því at eigi
veit ek þann mann, attu ættir heldr sæmdar at leita en honum.
Hefir hann yðr lengi vel fylgt ok þjónat kurteisliga ok verit
með yðr í margri hreystiferð ok þolat með yðr bæði blítt ok
strítt ok reynzt jafnan inn vaskasti maðr." Konungr mælti:
"Ekki ganga oss kvánbænir svá auðveldliga, þótt eigi sé við
slíka heljarmenn at eiga sem er Hrólfr Írakonungr. Munu vér
létta af um kvánbænir þessar, eða hvert ráð sér þú til, er þú
fýsir svá mjök þessar ferðar, þat er vænast sé til framkvæmdar
um várt mál?" Hún kveðst þar engi ráð kunna til at leggja,
kvað þat meir takast mundu --"eptir auðnu ok tilstilli yðru,
herra, ef þér komið fram ferðinni. Er þat mitt ráð, at þér
hafið ekki mikit lið til ferðar þessar. Vil ek, at þeir siti
eptir Ketill ok Ingjaldr ok hafið þér ekki lið af þeira
ríkjum, því at þeim mun þrátt þykkja þessi útboð á liggja.
Þórir járnskjöldr, vil ek, at hér sé eptir til landvarnar,
meðan þú ert í bruttu. En þit Ásmundr skuluð fara ok hafa eigi
meira en tíu skip ok hundrað liðs á hverju, en drekann it
ellefta. Þykkjumst ek þat vita, ef ykkar aptrkváma seinkast,
at þeir Ketill ok Ingjaldr munu þá eigi um kyrrt sitja. Þykki
mér ok líkara, at yðvar verði hefnt, ef þess þarf við, ef
slíkir menn lifa eptir sem þeir eru." Hrólfr konungr mælti þá
til Ásmundar: "Nú með því, fóstbróðir, at ek fari með þér ferð
þessa, slík sem hún verðr, skaltu til vinna nokkut. Mér er svá
flutt, at faðir þinn eigi dóttur fagra, þá er Margrét heitir.
Þessa mey skaltu játa í mína forsjá til giftingar." Ásmundr
lézt þát gjarna vilja, kveðst því treystast, at konungr mundi
miklu betr fyrir sjá en hann sjálfr.
Eptir þetta hafa þeir tilætlan á um ferð sína, ok at
summarmagni. váru þessi skip albúin ok þat lið, sem konungi
skyldi fylgja. Þórir vildi fara ferð þessa, en konungr vildi
þat eigi. Þórir lézt gera mundu sína ferð, sem honum líkaði,
þegar konungr væri á brottu, en kvaðst eigi skyldu vera í
konungs föruneyti, nema konungr vildi, ok líkaði honum illa,
er hann skyldi eigi ráða ferðum sínum. Konungr bað hann hafa
landráð ok ríkisstjórn. Þórir lézt þat hyggja, at Hrólfr
konungr þyrfti meir aðra umsjá, áðr hann kæmi aptr ór þessari
ferð, ok skildu þeir við nokkura fæð. Hrólfr konungr átti enn
annan ungan son við drottningu, þann er Eirekr hét. Gautrekr,
sonr Hrólfs, var þá ellefu vetra, er faðir hans fór ór landi.
XXIII.
KAPÍTULI.
Nú
er frá því at segja, þegar þeir váru búnir, heldu þeir á brott
af Svíþjóð ok vestr í haf. Gaf þeim heldr lítt, fengu veðr
stór ok óhæga byri. Þeir höfðu mikla myrkva, tókst þeim heldr
ógreitt, lágu löngum við eyjar ok annes, mættu þar jafnan
víkingum. Fóru þeira skipti svá, at Hrólfr konungr hafði
jafnan sigr. Svá er sagt, at á áliðnu sumri kómu þeir við
England. Þá ungr ok ágætr, ok er hann spyrr kvámu Hrólfs
konungs Gautrekssonar, sendir hann menn á fund hans ok býðr
honum til veizlu með svá mikit lið sem hann sjálfr vildi.
Hrólfr konungr bar þetta boð fyrir sina menn ok spurði, hversu
fýsiligt þeim þætti at sækja veizluna. Þeir báðu hann fyrir
sjá. Konungr kveðst mundu til ætla ok bjóst með hundraðs liði.
Svá er sagt, at Ella konungr átti dýr eitt. Þat var sva grimmt
ok ólmt, at þat eirði engu því sem því var á vísat. Þat var
bæði mikit ok sterkt. Þat var leó. Þetta dýsr höfðu þeir svá
vanit, at þat grandaði engu utan þeim, er konunginum veittu
mótgang ok hann vildi því á vísa, en þat var spakt ok kyrrt
við alla hirð konungsins ok alla þá, er konungrinn vildi, at
með honum væri í friði ok náðum. Konungi þótti góðr gripr í
dýrinu, því at þegar ófriðr var gerr á ríki hans, lét hann slá
lausu dýrinu, ok drap þat niðr á lítilli stundu fjölda manns,
svá at hundruðum skipti. Var þat svá öruggt til landvarnar, at
engir konungar treyst á England at stríða, síðan þeir vissu
athæfi þessa dýrs.
Tveir menn eru nefndir með hirð Ellu konungs, hét annarr
Sigurðr, en annarr Bárðr. Þeir váru mikils metnir. Þeir geymdu
ok varðveittu þetta dýr; var þat hversdagsliga bundit
sterkliga með járnviðjum. Þessir bræðr váru ójafnaðarmenn
miklir ok heldr illfúsir. Ok er þeir urðu þess varir, at
Hrólfi konungi var þangat boðit með sínu föruneyti, mælti
Sigurðr:"Hvert ráð skulu vit þat gera, at konungr þessi tapi
sæmd sinni, er svá mjök er lofaðr af öllum mönnum, því at mér
þkkir þat illt at vita, ef hann fær hér nokkurn frama af
konungi várum?" Bárðr svaraði: "Þat er helzt mitt ráð, at vér
farim á skóg þann, er á leið þeira er, ok hafim með okkr dýr
konungsins ok slám því lausu, þá er við sjám ferð þeira. Mun
konungr þessi eigi svá mikils máttar, at hann sigri dýrit,
heldr mun þat honum verða at skaða. Færi þá sem skyldi ok ek
vildi." Þeir fara nú með dýrit á skóginn ok leynast þar, þar
til er þeir sjá ferð Hrólfs konungs. Þeir höfðu áðr dýrit ært
með víni ok alls kyns drykk inum sterkasta. Slógu þeir síðan
laustu dýrinu ok létu hlaupa, en fálu sjálfa sik.
XXIV.
KAPÍTULI.
Nú
er at segja frá Hrólfi konungi. Hann gengr upp við hundrað
manna ok ætlar á fund konungsins. Ok er þeir hafa litla hríð
gengit, heyra þeir á skóg brak ok ógurlig læti. Ásmundr tók
til orða: "Herra," segir hann, "hvat látum heyrum vit?"
Konungr biðr þá stað nema ok hugsa til, hvat látum vera mun,
en þat kunni engi þeira at skynja, utan þeim þótti mikit ok
öskurligt at heyra til þessa. Konungr mælti: "Þat hefi ek
heyrt, at Englakonungr eigi dýr þat, er sé harðla mikit ok
grimmt ok illt við at eiga. Má vera, at eigi sé allt af
trúnaði við oss gert. Nú vil ek, at þér nemið hér ek vil, at
vit Ásmundr gangim fram ok forvitnumðst, hvat látum þetta mun
vera." Þeir gera svá, ok er þeir hafa litla hríð gengit, sjá
þeir dýrit, at þat leikr sér í skóginum. Leó sýnir mátt sinn
ok kastar hala sínum í hring um eikrnar ok kippir svá upp með
rótum. Síðan grípr hann með klónum ok kastar í lopt upp, sem
þá er köttr leikr at fuglum. Ásmundr mælti: "Hví mun sjá
ófagnaðr svá láta?" Konungr mælti: "Þat munda ek ætla, at því
mundi dýrit leikit vera, at þat mundi ært vera áðr af drykk."
Ásmundr mælti: "Sé ek þat, at aldri komumst vit fram fyrir
þessum óvin." Konungr mælti: "Vit skulum taka annat ráð. Hér
út af veginum stendr einn hár stofn. Þar er þröngr skógr fram
at götunni. Þar skaltu fára upp á stofninn ok standa þar. Ek
skal hafa þik at agni við dýrit, en skal fela mik þar í hjá,
ok þá er dýrit geysist fram at þér, þá skaltu hlaupa út í
skóginn, en ek mun vita, at ek fái nokkut færi á því. Þætti
mér vera mega, at þat festi sik í skóginum, því at hann er
mjök þröngr. Þú skalt hrína sem þú mátt hæst ok líkast svíni,
því at þat má hann með engu móti heyra, ok þat eitt veit ek
hann óttast. Sú er hans náttúra." Ásmundr gerði svá sem
konungr bauð. Nú ferr þetta eptir því, sem konungr gat til at
þegar er dýrit sá manninn, hleypr þat at með ákefð ok
grimmleik ok þegar fram í millum eikanna. Ásmundr gerir sem
honum var boðit, hrín sem hann má hæst. Ok er dýrit heyrir
þessi læti, nemr þat stað ok bregðr höfðinu milli fóta sér ok
þröngvir með leggjunum at eyrum sér svá fast, at hann vildi
eigi svínshríninn heyra. Hrólfr konungr hljóp þá upp ok hjó
með sverðinu ok í sundr hrygg dýrsins fyrir framan mjaðmirnar,
ok deyr dýrit þegar í stað. Ok er þetta sá þeir bræðr, Sigurðr
ok Bárðr, hlaupa þeir heim til hallarinnar, sem þeir mega
skjótast, ok segja Ellu konungi þenna inn fáheyrða atburð,
hversu Hrólfr konungr hafði dýrit unnit, þat er þeir ætluðu,
at ekki mundi bella. Konungr spurði, hversu þetta hefði at
borit, en þeir sögðu allt sem farit hafði. Konungr verðr þeim
stórliga reiðr fyrir sínar tiltekjur ok kvað eigi þeira færi
at þreyta hamingju við Hrólf konung ok lét taka þá báða ok
setja í bönd, en Ella konungr sjálfr ferr í móti Hrólfi
konungi með miklu liði ok kvað líkligt, at Hrólfr konungr
ætlaði þetta af hans velræðum vera, er þessir menn höfðu á
hendr tekizt.
Eptir dráp dýrsins snúa þeir Ásmundr ok Hrólfr konungr aptr
til manna sinna, ok mælti Hrólfr konungr: "Vér skulum fara,
sem vér höfum áðr ætlat, því at ek hygg, at þetta sé eigi ráð
Ellu konungs, ok þat er mín ætlan, at honum þykki mikill skaði
at dýrinu, ok vil ek sjálfr segja honum." Þeir fara nú þar
til, er þeir koma fram ór skógi ok geta at líta, at mikit
fjölmenni ferr í móti þeim. Þat var vel búit at vápnum. Þeir
þykkjast nú vita, at ófriðr mun vera. Þá mælti Hrólfr
konungrr: "Annathvárt er nú, at konungr þessi er fullr upp
flærðar ok undirhyggju ok hefir þetta hugsat þegar í fyrstu at
svíkja oss með níðingskap, eða elligar er þetta ekki hans ráð,
ok hafi nokkurir vándir menn þetta tekizt á hendr ok gert
þetta til óvinganar vár í milli, ok þat munda ek hvergi síðr
ætla. Gerum oss nú sem traustasta ok göngum djarfliga í móti
þeim ok látum engan bilsbug á oss sjá, hvárt sem þeir vilja
oss gott eða illt, ok ef þess þarf við, deyjum heldr við sæmd
en lifum við skömm." Þeir herða þá hugina ok báðu þann aldri
þrífast, er eigi dygði sem mætti. Þeir fóru með fylktu liði.
Hrólfr konungr fór í miðri fylkingu sinni ok hafði bert
sverðit Risanaut, ok létu allvígmannliga.
Ok er þetta sér Ella konungr, lætr hann bregða upp friðskildi
ok ríðr sjálfr í mót Hrólfi konungi ok fagnar honum vel ok
endrnýjar þá enn boðit við Hrólf konung. Ok er Hrólfr konungr
sér blíðu bragð á Ellu konungi, tekr hann því vel, fara þá
allir saman til borgar, er þar fyrirbúinn inn bezti fagnaðr ok
harðla fögr veizla. Talast konungar þá við. Hrólfr konungr
mælti: "Ek vil yðr kunnigt gera, at vér munum hafa unnit yðr
mikinn skaða í því, at ek drap dýr eitt, þat sem mér er svá
flutt, at yðr muni svá mikill skaði at vera. En með því at ek
þóttumst eiga hendr mínar at verja, þá gerðum vér af því
þetta, en fyrir utan allan mótþróa við yðr; en allt þat, sem
þér þykkir í þessu misboðit þá vil ek svá bæta, at yðr megi
vel líka." Ella konungr svarar: "Sýni þér í þessu sem mörgu
öðru sanna vizku, at þér bjóðið bætr fyrir þat, er aðrir ætti
þér at bæta. En sakir þess, at þú eignar eigi þetta várri
ódyggð, þá vil ek þá menn gefa undir yðvarn dóm ok refsing, er
þessu eru valdandi," lét síðan sækja þá bræðr, Sigurð ok Bárð.
Váru þeir báðir bundnir leiddir fyrir hann, ok sögðu þeir
sjálfir sína ráðagerð. Eptir þat bað Ella konungr Hrólf konung
dæma þeira mál eða hvern dauða, at hann vildi, at þeir hefði.
Hrólfr konungr svaraði: "Öll þau lögbrot, sem yðrir menn gera,
þá eigi þér, herra, dóm á þeim, en ef þér vildið nokkut gera
fyrir minn bænarstað, þá vilda ek, at þú gæfir þeim líf ok
færi þeir í brott ór þínu ríki ok hefðu þeir þat fyrir sinn
ótrúleika." Ella konungr mælti: "Þat er þó satt at segja, at
fára konunga maki muntu vera á mildi þína, ok skal þetta
gerast eptir þínum vilja." Lét konungr leysa þá ok fekk þeim
skip ok fé nokkut, ok fóru þeir ór landi, ok eru þeir ór þessi
sögu.
Eptir þetta taka konungar tal með sér, spyrr Ella konungr
eptir um ferð Hrólfs konungs, en hann segir honum allt eptir
því, sem ætlat var. Konungr kvað þat vera heldr óvænliga ferð,
kvað Hrólf Írakonung vera heldr harðan ok illan við at eiga ok
bað Hrólf konung eigi ætlast til þessarar ferðar á þessu
sumri, bauð honum við sér at vera með hundrað manna, en þeir
vistaði annat lið hans þar á Englandi nær sér, ok þetta boð
þiggr Hrólfr konungr. Hafði Ella konungr þar fyrirætlan ok
alla tilskipun með kostnaði. Sitr Hrólfr konungr nú á Englandi
við öllu liði sínu með mikilli gleði. Veitti konungr þat it
kappsamligasta. Líðr nú svá fram um hríð.
XXV.
KAPÍTULI.
Þess
er getit, at þeir Hrólfr konungr ok Ásmundr gengu út um
staðinn einn dag at skemmta sér, ok er þeir ætluðu heim at
ganga til hallarinnar, kom at þeim kerling ein. Hún gekk við
tvá stafi. Kerling setti upp nasirnar ok mælti: "Hverir eru
þessir inir tíguligu menn?" Þeir sögðu til sín. Kerling mælti:
"Er þetta inn ágæti konungr, ólfr Gautreksson, ok væra ek sæl,
ef ek hefða hann fundit." Konungr mælti: "Hvat vildir þú
Hrólfi konungi?" - "Svá lízt mér sem sagt er, at þú sér
hverjum konungi vænni ok kurteisari ok at öllum hlutum afbragð
annarra konunga. Er þat ætlan mín, at af þér hljóti ek nokkut
gott ok þínum ráðum." Konungr spurði, hvers hún þyrfti við.
Hún svaraði: "Ek á litit efni, er ek ein í húsi ok dóttir mín,
er unnit hefir fyrir mér, ok er hún in vænasta kona sjá, en nú
er hún mér verri en engi, því at maðr venst til at glepja
hana. Er mér þat mjök í móti skapi. Gáir hún engis fyrir
honum. Er hann mikill maðr ok sæmiligr at sjá, en þó er mér
ekki um hann. Vilda ek, herra, at þér kæmuð ok talaðir við
þenna mann, mun hann gera fyrir yðar orð ok láta af fíflingum
við dóttur mína." Hrólfr konungr svaraði þá:"Ek skal at vísu,
kerling, koma nokkurn dag at finna þann." Þá vísaði kerling
þeim til húsa sinna. Síðan gekk konungr heim til hallar, ok
líða nú nokkurir dagar.
Ok einn dag mælti konungr til Ásmundar, at vel mundi fallit at
vitja kerlingar. Ásmundr svaraði: "Þat ætla ek vera illa
kerlingu ok prettvísa, ok er mér ekki um hana." Konungr kvað
nauðsyn, at sá maðr gerði henni ekki vandræði. Ásmundr kvaðst
eigi hirða, þótt hann hefði þær báðar. Ok eptir drykkju um
daginn gengu þeir til húsa kerlingar. Þar var lítil stofa. Þar
sat kona á palli, ung ok vænlig. Þar sat hjá henni maðr mikill
ok frækligr. Hann sat með alvæpni ok talaði við konuna.
Kerling sat í palls horni ok hafði yfir sér feld ok hökul
illan. Þau fögnuðu vel konungi. Ok er kerling varð vör við, at
konungr var kominn, spratt hún upp ok greip stafi sína báða ok
fór fram á gólfit ok mælti: "Ek bið þik, herra minn, at þú
rekir minnar skammar ok drepir þenna inn vánda mann, er mér
hefir gert svá mikla raun, at hann hefir ginnt ok gabbat
dóttur mína." Konungr mælti: "Vertu eigi svá óð, fóstra, má
þ,á vera, at þú hafir þitt mál, þótt vit leikum í tómi við." -
"Þat er eigi," sagði kerling, "enda hafa þau svá þreytt mik um
þetta mál, at ek má eigi lengr svá búit þola, þegar ek veit
mér nokkurs trausts vánir." Hefr kerling upp hækjuna ok ætlar
at slá þenna mann við eyrat. Sá maðr brá upp við högginu
kerlingar skildinum, ok laust hún svá fast á skjöldinn, at í
sundr gekk stafr kerlingar. Hrólfr konungr tók kerlingu ok
mælti: "Því kom ek á þinn fund, at ek skal nú sjá fyrir þínum
hlut." Hann setr hana niðr hjá sér. Konungr spurði:"Hverr er
þessi maðr, er heldr stríð við kerlingu?" Hann svaraði: "Ek
heiti Grímr." - "Hvat manna ertu? segir konungr. "Þórir heitir
faðir minn. Hann er bóndi hér skammt í brott í þorpinu."
Konungr mælti: "Þú ert maðr vænligr, eða hvé opt ertu vanr at
koma til húsa kerlingar?" Hann kvaðst þar jafnan koma. Konungr
mælti: "Kerling þessi hefir kveinat nokkut um fyrir mér. Henni
þykkir þú gera ærit margtalat við dóttur sína. Þykkist hún
afla of lítils á vinnu hennar, en kveðr þar við liggja björg
þeira beggja. Nú vil ek biðja þik, attu látir af at gera
kerlingu þessa skapraun. Er þér í þessu lítilræði, en engi
frami, at gera henni raun í þessu. Er mér þökk á, at ek þurfi
lítils við umtalit. Vil ek bjóðast til at veita þér aðra bæn í
móti." Grímr mælti: "Þat hafða ek ætlat at gera enga breytni á
um ferðir mínar, hverir sem þar legði orð til, en eptir bæn
þinni ok vilja skal ek gera sem þér líkar bezt. Mun ek ok eigi
skjótt beðinn af ágætara manni en þér eruð. Vil ek ok ekki
fresta at biðja yðr í móti. Þat er mín bæn, at þér takið við
mér til hirðvistar ok fara ek með yðr at sumri Er mér forvitni
á at reyna mik. Hefi ek aldri í styrjöld staðit hér til."
Konungr mælti: "Þetta vil ek sannliga veita þér Lízt mér vel á
þik ok gæfusamliga, ok kom til móts við oss at sumri." Ok
þegar gekk Grímr út, ok skildu þeir með blíðu.
Þá stóð kerling upp ok þakkaði konungi sínar tillögur. Hún
mælti þá:"Hvárt mun engi konungr betri bæna en þú eða kunni
þér nokkut at lyfja elli, herra minn?" Konungr svarar: "Ekki
kann ek þat, ok eigi veit ek, hvat þat er." Ámundr mælti: "Opt
er þat í karls húsi, er eigi er í konungs, ek kann þat,
kerling, at lyfja þér elli ef þú vill af mér þiggja." Hún
kveðst þat gjarna vilja, --,eða hvárt geri þú þat í hvílu?"
Hann svaraði: "Farðu til mín, ek mun fara at sem mér líkar."
Kerling kastaði frá sér hækjunni ok fór til Ásmundar. Hann
hafði viðaröxi eina í hendi sér. Hann bað kerlingu lúta at
sér. Hún gerði svá ok hugði, at hann mundi vilja tala hljótt
við sik. Lét þá Ásmundr hlaupa öxina á háls henni, svá at af
tók höfuðit. Hann mælti þá: "Nú lyfjaða ek þér elli." Hrólfr
konungr hafði ekki geymt at um viðtal þeirra, ok leit hann
til, þá át af fauk höfuðit. Hrólfr konungr varð þessu svá
reiðr, at hann helt við, at hann mundi vaða til Ásmundar, ok
kvað þetta svá illt verk orðit ok óheyriligt, at þeir mundu
aldri bót bíða þessa ámælis ok þeira skömm mundi uppi vera, at
þeir skyldu drepit hafa gamla kerlingu ok fátæka í ókunnu
landi. Ásmundr kvað undarligt at vera illa við slíkt. Varð
þeim þetta mjök at sundrþykki, ganga eptir þat heim til
hallarinnar. Ok er menn váru komnir undir drykkjuborð, fann
Ella konungr, at Hrólfr konungr var ekki með blíðu bragði, ok
spurði konungr þegar, hvat til kom, en Hrólfr konungr sagði
svá sem orðit var ok kvað þetta hafa orðit it mesta slys. Ella
konungr bað hann eigi þat mæla, --"því at hún var in versta
kerling ok in hreimsamasta ok full upp flærða ok ljóna, ok er
miklu betr, at hún sé af ráðin. Ásmundr kveðst aldri sét hafa
Hrólf konung jafnreiðan fyrir lítit efni.
XXVI. KAPÍTULI.
Þat
er sagt, at nokkurir mikils háttar menn í Englandi urðu til
þess at rægja Hrólf konung Gautreksson við Ellu konung ok
sögðu hann búa um svikræði við hann. Váru at þessu óráði
fyrirmenn tveir jarlar ok margir aðrir ríkir menn. Þeir sögðu,
at Hrólfr konungr ætlaði at komast at ríkinu, hvat sem hann
ynni til. Ella konungr vildi þessu ekki trúa, ok fór svá frám
nokkura stund, at þeir kærðu þetta í hljóði fyrir konunginum.
Konungr helt uppteknum hætti við Hrólf konung um alla gleði ok
kvað þetta mundu vera ina mestu lygi. Hér kom um síðir, at
konunginn grunaði, því at þeir sönnuðu þetta með mörgum
skrökvottum. Fundu henn þá brátt, at skipti lyndi konungsins,
ok gerðist hann fár við Hrólf konung hjá því, sem verit hafði.
Hrólfr konungr gaf sér ekki at, ok liðu svá enn nokkurar
stundir.
Þat var einn tíma, at jarlar kómu at máli við Ellu konung ok
kærðu fyrir honum þessi svikræði. Konungr svarar: "Með því at
þér þykkizt finna þenna mann at svikum við oss, þá gef ek yðr
orlof til, at skapið honum fyrir makliga hefnd, en þar sem
Hrólfr konungr sitr hér at váru boði, þá hefi ek eigi lund til
at veita honum atgöngu, meðan hann verðr eigi berr at svikum
við oss, ok vil ek hjá.sitja öllum yðrum viðskiptum." Mælti
konungr af því svá, at honum var grunr á, at þeir mundu ljúga.
Jarlar kváðust eigi framar beiða af konungi. Síðan á kváðu
þeir stefnu til, nær þeir mundu veita Hrólfi konungi atgöngu,
kváðust mundu hann sækja bæði með eldi ok járnum. Konungr bað
þá nú gera sem þeim líkaði. Ok þann sama aptan, er jarla var
at ván, veitti Ella konungr af miklu kappi ok gerði sik inn
blíðasta við Hrólf konung. Urðu flestir allir mjök drukknir.
Hrólfr konungr drakk þá jafnan minnst, er aðrir váru mest
drukknir. Hrólfr konungr svaf við sína menn í einni útiskemmu.
Hann var því vanr at ganga jafnan tímanliga at sofa, ok svá
gerði hann þann aptan. Ella konungr mælti: "Þú, Hrólfr
konungr, hefir dvalizt í váru ríki um stundar sakir. Höfum vér
jafnan skynjat yðvart athæfi ok yðvarra manna með góðri
siðferð ok hæverskligum hversdags háttum. Nú vil ek sofa í
nótt í yðru herbergi ok skynja athæfi yðvarra manna eigi síðr
um nætr en um daga." Hrólfr konungr svarar: "Þat er yðr gjarna
í té, ef þér vilið hafa lítillæti til þess, ok viljum þat með
þökkum taka." Ok sem borð váru upp tekin, gengr Ella konungr
með Hrólfi konungi til skemmunnar, ok lögðust til svefns ok
sofnuðu skjótt.
Ok er þeir höfðu skamma stund sofit, vaknar Hrólfr konungr við
þat, at út er at heyra mikit háreysti, hark ok vápnagný. Þat
fylgdi ok, at eldr var borinn at skemmunni. Hrólfr konungr bað
sína menn vaka ok vápna sik, --"ok er oss orðit þetta mikit
slys, er Ella konungr skal hér hjá oss staddr í þessum háska,
því at þessir menn munu þykkjast við oss sakir eiga, ok er þat
illt, at svá góðr konungr ok réttlátr skal gjalda vár." Hrólfr
konungr vildi vekja konunginn ok gat þat eigi gert. Svaf hann
svá fast, at hann varð eigi varr við þetta hark. Hrólfr
konungr mælti: "Hér mun verða skjótt til ráða at taka, áðr hús
þetta brenni yfir oss. Vér skulum rífa setstokka ór húsinu ok
færa fram á þilit, svá at undan gangi. Konungr skipaði til þá
menn, er sterkastir váru, ok lét taka Ellu konung upp í öllum
klæðum ok bera svá út ok bað menn bera hann til sængr sinnar
-- "ok gefa at því beztan gaum, er konunginn varðar, því at
þar liggr við sæmd vár." Ok er þeir kómu út, sá þeir, at þar
var komit fjölmenni mikit, tókst þar þegar in snarpasta
orrosta. Ok er Ella konungr er út kominn, kallar hann ok biðr
menn eigi berjast lengr. Síðan segir hann Hrólfi konungi svá
sem farit hafði ok kvað þetta at sumu leyti sín ráð verit hafa
ok bað Hrólf konung fyrirgefa sér þetta tiltæki, en kvað þá
skyldu drepa, er þetta róg höfðu kveykt. Hrólfr konungr kvað
þá ekki fyrir þetta drepa skyldu. Varð hann við þetta stórliga
vinsæll af Englands mönnum. Tóku konungar nú at halda
uppteknum hætti um sína vináttu. Veitti Ella konungr Hrólfi
konungi enn betr þaðan af en áðr, því at nú þóttist hann þat
hafa reynt, at hann var engum líkr at sínum heilleika. Líðr nú
af vetrinn, ok kom sumarit.
XXVII.
KAPÍTULI.
Þat
var einn morgin snemma, at Hrólfr konungr gekk ór sæng sinni
einn saman ok brott frá skemmunni eigi allskammt. Hann hafði
fátt klæða, en þess gekk hann hvergi, at hann hefði eigi
sverðit Risanaut, hvárki nótt né dag. Konungr litaðist um
víða, ok er hann ætlaði til skemmunnar, þá sér hann, hvar maðr
ríðr ákafliga mikit ok var vel vápnaðr ok maðr ekki mikill á
baki ok þó inn kviklátasti. Ok er hann sér, hvar konungr
stendr, þá víkr hann þangat ok hafði sét fyrr Hrólf konung ok
stígr af baki ok kveðr hann sæmiliga. Konungr tók því vel ok
spurði, hverr hann væri. Hann kveðst Þórðr heita ok eiga bú á
land upp. Konungr spurði, hvert hann ætlaði at ríða. Þórðr
svaraði: "Ek ætla nú eigi lengra fram á leið, er ek hefi yðr
fundit." Konungr spyrr: "Hvert er eyrendi við mik?" Hann
svaraði: "Ek er mjög vant um kominn. Fyrir þrim vetrum kom til
mín maðr sá, er Hárekr heitir, ef mann skal kalla, því at eigi
er hann ólíkari trölli. Hann er inn mesti berserkr ok
ójafnaðarmaðr. Ek á systur, er Gyða heitir, ok er inn bezti
kostr. Þessi maðr vildi taka systur mína frillutaki, en ek
vilda þat eigi. Þá skoraði hann mér á hólm, ok játaða ek því.
Nú sé ek, at þat er ekki mitt færi at berjast við þetta flagð.
Ek hefi spurt, herra, til hreystiverka yðvarra margra. Nú vil
ek biðja yðr, at þér leysið mik af þessum háska ok ráðið af
berserkinn." Konungr mælti: "Lítt ertu við kominn, ok vil ek
víst finna þenna mann, ok mun ek ganga inn ok taka vápn mín ok
klæði." Þórðr mælti: "Ekki má svá vera. Verðið þér nú þegar at
fara svá búnir. Óttumst ek ok, at berserkrinn sé kominn. Mun
hann hyggja mik svá ragan, at ek þori eigi at bíða hans, ok
taki hann á brott systur mína. Nú stigi þér, herra, upp á
þenna hest ok tak hér þegar vápn ok klæði." Hafði hann þar
þegar til reiðu ok var inn kviklátasti. Þetta verðr konungi
fyrir, at hann stígr á bak ok ríðr, en Þórðr hleypr fyrir
hestinum. Var þat eigi allskammt á land upp.
Ok er þeir kómu til bæjar Þórðar, var Hárekr eigi kominn. Sá
konungr, at þar var góðr bær. Ganga þeir til stofu, ok er
konungi þar búit hásæti. Þar var margt manna. Sýndist konungi
Gyða in sæmiligasta. Ok er þeir höfðu setit um stund, kom þar
Hárekr ok þeir tólf saman ok létu þegar it drjúgligasta ok
spurðu, hvárt Þórðr væri búinn til hólmgöngu. Hann svaraði:
"Ek hefi fengit mann fyrir mik, sem skilit var okkar í
millum.". Hárekr spurði, hverr svá mun djarfr, at byðist í
móti honum. Þórðr segir honum, at þat var Hrólfr konungr
Gautreksson. Hárekr mælti: "Heyrt hefi ek getit Hrólfs
konungs, ok eru færi konungar nú ágætari fyrir hreysti sakir
ok íþrótta ok allrar atgervi. Er þat ok miklu jafnligra, at
vit reynum með okkr. Þykki mér til lítils vera at ganga í móti
þér, ok er þat ráð, Hrólfr konungr, at standa upp, með því at
þú vill hætta virðing þinni undir vápn mín." Konungr kveðst
ætla, at honum mundi lítil hætturaun at ganga í móti honum.
Eptir þat ganga þeir út, ok var kastat feldi undir fætr þeim,
ok sagði berserkrinn upp hólmgöngu lög. Konungr hafði ekki
fleira vápna en sverðit Risanaut. Þórðr helt skildi fyrir
konungi, ok í fyrsta höggi hjó konungr berserkinn í herðar
niðr, fell hann skjótt dauðr til jarðar. Þórðr þakkaði konungi
þenna sigr ok gaf Hrólfi konungi ágætar gjafir, því at hann
var stórauðigr maðr. Konungr bað hann eigi gifta systur sína,
áðr hann kæmi aptr af Írlandi, ef þess yrði auðit, ok því hét
Þórðr.
Eptir þat fylgdi hann konungi heim. Þá var brak mikit í bænum.
Hafði Ásmundr vaknat litlu síðar en konungr var í brottu úr
bænum ok hafði þegar leitat hans um allan bæinn ok var eigi í
góðu skapi. Ok er konungr kom aptr, urðu menn honum stórliga
fegnir. Spurði Ella konungr, hvert hann hefði farit. Hrólfr
konungr segir honum allt, sem gengit hafði. Ella konungr mælti
ok kvað hann hafa unnit mikit happ, sigrat þann berserk, er
verstr gekk um England ok mestan ójafnað sýndi öllum mönnum í
kúgan ok ránum, ok bað hann hafa mikla þökk fyrir. Marga aðra
óspell siðaði hann þar um vetrinn ok fór víða um England með
Ellu konungi. Skipaði hann ok setti þeim málum, er Ella
konungr átti dóm á, því at hann var þá gamall mjök. Vildu
allir svá; sitja ok standa sem Hrólfr konungr vildi. Fór hans
vinsæld um allt England.
XXVIII.
KAPÍTULI.
Nú
er þar til máls taka, er fyrr var frá horfit, at Þornbjörg
drottning sitr í Svíþjóð. Hún fréttir ekki til ferða Hrólfs
konungs. Váru nú liðnir tólf mánuðir, síðan hann fór ór landi.
Er hún nú mjök hugsjúk um þeira ferð. Þess er við getit einn
dag, at Þórir járnskjöldr sat í öndugi í höllinni eptir vanda
ok fátt manna í hjá honum. Drottning gekk þá í höllina ok
hafði í hendi hornit þat it góða. Hún gekk innar fyrir Þóri ok
bað hann drekka, kvað hann mundu þyrsta mjök. Þórir undraði,
er hornit var inn borit, því at hann hafði ekki sét þat, síðan
Hrólfr konungr fór á braut. Síðan undraði Þórir er drottning
skenkti honum, því at þat hafði hún aldri fyrr gert. En Þórir
hafði þat mælt, þá er Hrólfr fór af Svíþjóð, at hann skyldi
verða þess manns bani, er honum segði lát Hrólfs konungs
Gautrekssonar. Þórir stóð upp í móti drottningu ok fagnaði
henni vel ok tók við horninu ok drakk af, ok þá er hann hafði
mjök svá af drukkit, þá gall í horninu svá hátt sem þá vár
jafnan vant, er eptir kómu mikil tíðendi eða ella váru þau um
liðin. Var þetta fyrir stórum orrostum ok lífláti göfugra
manna. Þórir járnskjöldr kastar horninu ok leit reiðuliga til
drottningar ok mælti: "Segir þú mér líflát Hrólfs konungs
Gautrekssonar?" Hún svaraði: "Eigi geri ek þat, heldr heyri ek
þat, at hornit segir þér nokkur tíðendi, hvárt sem þau eru
komin fram eða horfir til. Hefir mik svá dreymt, at Hrólfr
konungr muni þurfa liðveizlu, áðr þetta sumar sé allt á
brottu." - "Nú með því, drottning, at þú hefir tját mér þína
hugsan, er þér segir erfiðliga hugr um Hrólf konung, ok með
því ek á honum svá mikit gott at launa sem þú veizt, þá skal
ek fara brott ór ríki þessu ok eigi aptr koma, fyrr en ek
veit, hvat orðit er af Hrólfi konungi, hvárt konungr er lífs
eða dauðr. Má ek ok eigi njóta matar né drykkjar, meðan ek
veit eigi, hvat um hann líðr ok ek hefi enga vissu um hans
athæfi." Eptir þetta fær hann sér eitt lítit skip ok þar til
fá menn, ferr við þetta brott af Svíþjóðu. Ok er hann kemr við
England, var Hrólfr konungr þaðan í brottu ok farinn til
Írlands. Þórir dvelzt þar ekki ok ælar nú at koma til
fulltings við Hrólf konung, léttir eigi fyrr sinni ferð en
hann kemr við Írland ok ekki þar inn at, sem Hrólfr konungr
kom. Þórir talar við sína menn: "Þér skuluð mín hér bíða, en
ek einn ganga upp á land. Mun ek ekki á kveða fyrir yðr um
mína aptrkvámu. Þér skuluð mín at engu geta, þótt þér þykkizt
nokkut áræðiligt spyrja til minna ferða. Má vera, at fara
nokkuru því fram, at þér megið mín lítt njóta frá landsmönnum.
Þér skuluð segjast kaupsveinar ok láta lítit yfir yðr, þar til
ek kem aptr." Við þetta gengr Þórir um nótt frá, skipi sínu
svá langt á land upp, at hann gerir hvergi við sik vart. Hann
stefnir þá til konungs atsetu. Ok er honum þykkir engi ván, at
nokkurir menn ráði í um ferð hans, tekr hann þat til ráðs at
drepa niðr bæði menn ok fé. Þat hyggja allir, þeir sem hann
sjá, at þetta muni vera it hraustasta tröll komit í landit,
stökkr undan hverr, er því kemr við, svá at engi uppreist er
ger í móti honum.
XXIX.
KAPÍTULI.
Nú
er at segja frá Hrólfi konungi. Þegar er váraði, stefndi hann
at sér liði sínu ok býr ferð sína til Írlands. Ella konungr
býðr honum lið af sínu ríki, svá mikit sem hann vildi hafa.
Hrólfr konungr lét þar eptir dreka sinn ok öll in stærri skip
sín ok tók þar smæri skip ok fleiri. Höfðu þeir af Englandi
þrjá tigu skipa ok öll smá. Grímr kom til móts við konung, sem
þeir höfðu á kveðit. Skildu konungar með blíðu. Ok at búnu
liði sínu siglir hann af Englandi, gefr þeim vel byr ok koma
við Írland. Þat var sið um kveld. Lágu þeir þar um nóttina.
Svá er sagt, at Hrólfr Írakonungr hafði vitat kvámu nafna síns
af margkunnandi sinni ok vísdómi, ok hafði hann stefnt at sér
miklu liði. Um morguninn, er þeir fóstbræðr vakna, mælti
Hrólfr konungr við Ásmund: "Mun eigi ráð at vitja
meyjarmálanna ok heyra svör af Hrólfi konungi?" Ásmundr kvaðst
þess víst fýsast. Konungr mælti: "Vér skulum fara friðliga ok
með engu ofbeldi eða hernaði, meðan oss er engi ófriðr
boðinn." Þá váldi konungr með sér hundrað manna, en bað liðit
vápnast ok vera búit við öllum hernaði, ef til þyrfti at taka,
ok ganga upp frá skipum ok vera í skógi nær borginni. Nú ferr
Hrólfr konungr, þar til er hann kemr nær borginni. Þá sá þeir,
at lið ferr í mót þeim ok búit sem til bardaga. Konungr bað þá
ganga. Borgarlýðrinn stefndi til móts við þá, ok er þeir
fundust, var þar kominn Írakonungr með sex hundruð manna.
Þá mælti Hrólfr Írakonungr: "Gerla veit ek, Hrólfr
Gautreksson, hverr þú ert ok Ásmundr, fóstbróðir þinn, sonr
Óláfs Skotta konungs, ok veit ek eyrendi, ok þurfi þér eigi
upp at þera. Ek skal þér, Hrólfr konungr, gera skjóta kosti,
með því at þú ert hverjum konungi fríðari ok ágætari, þá skal
ek þér leyfa heim at fara með öllu heilu ok höldnu liði þínu,
ok kom aldri þessa eyrendis optar, því at fremri ok ágætari
hafa þeir verit margir, er þessa ráðs hafa leitat ok fengit
eigi utan skömm ok skaða. Vili þér eigi þekkjast þetta várt
boð, þá skulu þér fara því hæðiligar sem þér þykkizt meira
verðir en aðrir menn." At lokinni ræðu Hrólfs Írakonungs
svaraði Hrólfr konungr Gautreksson: "Með því at þú ert svá
vitr konungr ok forspár, at þú veizt óorðna hluti, hug eða
ætlan hvers manns, þá ætla ek þat mundi forsjáligra at þiggja
þetta boð. En þar sem ek hefi rekizt heiman ór Svíþjóð ok með
nokkuru liði ok heitit Ásmundi, fóstbróður mínum, fylgd ok
tryggð til þessa máls, þá nenni ek eigi at snúa aptr við svá
búit ok reyna ekki framar yðvarn styrk ok mátt." Írakonungr
kvað hann þat kjósa, er honum gegndi verr ok liði hans. Hrólfr
konungr gerði þá njósn liði sínu ok bað þá eigi dvelja at duga
sér. Ætlaði Hrólfr konungr Gautreksson, at Írakonungr mundi
eigi hafa meira lið en þat, sem þeir sjá, ok þóttist í hendi
hafa hans ráð, en Irakonungr hafði óflýjanda her, ok vissu
þeir ekki til þess. Irakonungr vissi ok eigi, at Hrólfr
konungr hafði lið í skóginum. Írakonungr bað nú veita þeim
atgöngu. Hrólfr konungr Gautreksson bað sína menn hlífa sér ok
hefjast undan. Litlu síðar dreif at lið Írakonungs. Bað hann
sína menn víkja aptr til borgarinnar. Þá fellu Írar mjök, áðr
þeir kómust í borgina. Sóttu Hrólfs menn eptir með miklum
ákafa ok þegar inn í borgina.
Ok er lið Hrólfs konungs var allt inn komit í borgina, þá
dreif lið at þeim öllum megin. Fylktu hvárirtveggju. Er svá
sagt, at eigi var minni liðsmunr en sex landsmenn váru um einn
þeira Svíanna. Skaut þeim heldr skelk í bringu, ok þótti þeim
mikit ofrefli í móti at ganga svá miklum múg manna. Tókst þá
bardagi bæði harðr ok lángr. Sóttu Írar at með um ákafa ok
mannfjölda, því at þeir sá, at höfðingi þeira var harðla
mannskæðr. Skaut Írakonungr svá, at þeim sýndist tvær örvar
senn á lopti, ok varð með fyrir hverri. Hrólfr konungr
Gautreksson barðist með fræknu hjarta. Menn hans fylgdu honum
allir vel ok drengiliga ok fellu með góðum orðstír, þótt vér
kunnum eigi at segja frá hvers þeira vörn ok framgöngu.
Sýndist þeim þá, at þeir höfðu margir verit inir mestu garpar.
Ok meðan þeir váru ómóðir, felldu þeir margan mann til jarðar
ok hopuðu hvergi á hæl, þótt þeir ættu við mikinn liðsmun.
Grímr, er fyrr gátum vér, gerðist auðkenndr í þessum bardaga.
Var hann bæði fimr, röskr ok inn djarfasti í framgöngu. Hrólfr
konungr Gautreksson gekk fram með mikilli grimmd í þessi
orrostu ok hjó til beggja handa með sverðinu Risanaut. Hlífði
hann sér hvárki með hjálmi né skildi né brynju ok færði márgan
mann til heljar ok gekk jafnan í gegnum fylkingar af mikilli
hugprýði. Með slíkum hætti gekk fram Ásmundr ok hjó margt ok
stórt ok gerði mikit afhroð í sinni vörn. Þá varð bardagi
ákafr, ok tókst enn it mesta mannfall í hvárutveggja liði. Þar
fór sem jafnan kann verða, at landsherrinn verðr drjúgr. Sneri
þá mannfallinu á hendr Hrólfi konungi Gautrekssyni ok hans
mönnum. Ok þegar er Írar fundu, at mannfallinu sneri á hendr
sínum óvinum þá gengu þeir at djarfliga. Fellu þá menn Hrólfs
konungs Gautrekssonar hverr um þveran annan. Þá var gengit at
öllum megin með ópi ok eggjan.
Ok er Hrólfr konungr sá, at lið hans fell, svá at fátt var
eptir, bað hann þá víkjast út at borgarvegginum ok láta hann
hlífa sér. Þá sögðu menn hans, at þeir mundu flyja ok vita, ef
þeir næði til skipa sinna. Konungr kveðst eigi flýja vilja,
kveðst heldr þar skyldu falla með öllu liði sínu. Varð ok
engum þat fyrir hans mönnum at flýja, heldr fell hverr á fætr
öðrum svá gersamliga, at eigi stóð meir upp en tólf menn, ok
váru þó mjök sárir ok ákafliga móðir. Þá mælti Hrólfr konungr
til Ásmundar: "Þat er nú vænna, fóstbróðir, at hljóta at vinna
nokkut til mægðanna við Írakonung, er þér fýstuzt at fá yðr.
Þótti ek seinn ok tregr ferðar þessar, skal nú ok ekki af
spara at veita þér eptir megni ok heimta út meyjarmundinn."
Hrólfr konungr Gautreksson spennti þá tveim höndum
meðalkaflann ok hjó á báðar hendr bæði margt ok stórt ok
veitti mörgum skjótt líflát. Ásmundr ok Grímr veittu honum
góða fylgd. Svá er sagt, at þeir hlóðu svá umhverfis sik, at
þeir máttu varla vega fyrir, ok fellu þá allir menn Hrólfs
konungs utan þeir Ásmundr ok Grímr. Þeir váru þá mjök sárir,
en ákafliga móðir, svá at þeir gátu varla staðit uppi. Þá váru
bornir at þeim skildir öllum megin, ok áðr þeir næði Hrólfi
konungi, drap hann fimmtán menn fyrir þeim. Fór honum þá sem
mælt er, at ekki má við margnum. Váru þeir allir handteknir ok
flettir klæðum ok vápnum. Höfðu þeir barizt allan daginn ok
mikit af nóttinni, fell þar svá gersamliga, at engi maðr komst
á braut, höfðu þeir ok eigi annat stundat en veita konungi
sínum sem bezta fylgd. Lið Írakonungs hafði svá mjök fallit,
at eigi var meir eptir en fimm hundruð manna ok þó, allir
sárir ok móðir.
Hrólfr Írakonungr hrósar nú sigri sínum. mælti þá við Hrólf
konung: "Nú hefir farit sem mik varði, at þú ert yfirkominn
með öllu liði þínu. Væri þér nú betra at hafa tekit þann kost
með þökkum, sem þér var boðinn, ok haldit svá heilu liði
þínu." Hrólfr konungr Gautreksson svarar: "Engrar frægðar eru
þér af þessu verðir. Hafið þér meir unnit þetta mál með vélum
ok prettvísi en með drengskap eða hreysti sakir liðsfjölda
þess, er þér hafið oss í móti, enda má vera, at yðr verði
þetta launat." Írakonungr mælti: "Lengi heldr þú á dul þinni,
því at þú veizt ógerla, hvat þú átt fyrir höndum, því at engi
skal fúlari í staðnum en sá, er þú skalt í fara." Hrólfr
konungr Gautreksson mælti: "Þér munuð nú at sinni hafa vald á
oss félögum, ok er þat hraustra manna dauði at vera
hálshöggnir." Írakonungr mælti: "Fyrr skal færa yðr í
gestaskála minn, ok skulu þér þar svelta í hel." Lét hann
leiða þá út í garðinn. Þar sá þeir gerva eina gröf langt í
jörð niðr. Þurftu þeir þá margir at at ganga, áðr þeir kómu
Hrólfi konungi þar niðr. Þar var harðla djúpt, ok ef þeir
hefðu konunginn á höfðinu niðr fært, hefði hann skjótt látit
sitt líf, en hann kom standandi niðr. Þar var fýla mikil. Þar
váru undir manna bukar. Þeir Ásmundr ok Grímr varu ok niðr
færðir. Tók konungr þá á lopti ok setti niðr hjá sér. Síðan
var færð yfir hella mikil, svá at varla gátu hrært tíu karlar.
Fóru Írakonungs menn þá í burt ok tóku náðir á sik.
XXX.
KAPÍTULI.
Þá
mælti Hrólfr konungr Gautreksson til Ásmundar: "Þat ætla ek,
fóstbróðir, at nafni minn ætli þér fyrr þessa hvíluna en hjá
Ingibjörgu, dóttur sinni, eða hversu þykki þér hér fyrir
búit?" Ásmundr kveðst þykkja stórliga illt, --"vilda ek heldr
hafa fallit í dag fyrir vápnum vaskra manna en at vera í
þessum ófagnaði. Mun oss hér ætlat at deyja ok svelta til
bana." Hrólfr konungr mælti: "Mælumst vel um, fóstbróðir. Er
þat sem mælt er, at býsn skal til batnaðar. Mun enn nokkut
gott fyrir okkr liggja." Þeir stóðu berum fótum á manna búkum
í skyrtu ok línbrókum.
Dóttir Írakonungs hafði sét á bardagann um daginn ok sá,
hversu hraustliga Hrólfr konungr barðist ok hans menn, ok
harmaði mjök svá ágætan konung, at hann skyldi svá skjótt týna
lífinu. Hún átti eina skemmu ok byggði hana með mörgum meyjum.
Hún var vitr ok vinsæl ok harðla væn ok kurteis. Hún átti eina
skemmumey, er hún trúði betr en öllum öðrum. Hún var ríkd
manns dóttir á írlandi ok hét Sigríðr. Ok er lokit var
bardaganum, kallar hún meyna til sín ok mælti: "Þú skalt fara
til grafarinnar, sem Hrólfr konungr Gautreksson er með sínum
mönnum, ok spyr, hvat hann vili helzt, þat er ek má veita
honum." Hún ferr ok kallar at gröfInni ok spyrr, hvárt þar
lifi nokkurr. Konungr svarar ok sagði þar lifa þrjá menn.
Mærin mælti: "Dóttir Írakonungs bað mik spyrja yðr, Hrólfr
konungr Gautreksson, hvat þér kjósið helzt, þat er hún má
veita yðr til hjáLpar." Konungr mælti. Þat skal skjótt kjósa,
ek vilda helzt, at hún næði sverði mínu. Mun þat auðkennt í
valnum fyrir sakir vaxtar ok mikilleiks. Geymda ek ok þat, er
ek var tekinn, at ek kastaða því í burt sem lengst gat ek í
valinn, þar sem þykkvast lá." Mærin rann til skemmunnar, finnr
Ingibjörgu ok sagði henni sem var ok kvað þetta vera mundu
allheimskan mann, svá illa sem hann var staddr, at hann kaus
þat, er honum lá ekki við með öllu. Konungsdóttir mælti: "Þat
höfum vér þó heyrt, at Hrólfr konungr væri hverjum manni
vitrari. Skaltu nú fara at leita at sverðinu." Mærin kvaðst
víst ekki þora at kanna valinn, fara til ein um nætr, vaða
blóð ok ganga á manna búkum, kvað þat ekki kvenna ferðir. Hún
bað hana fara, sagði ekki mundu til saka, ok við eggjun hennar
fór hún ok fór ódjarfliga, leitar ok finnr ekki sverðit, kemr
aptr ok segir, at dauðir menn gengi öllum megin. Konungs
dóttir kvað hana vera hrædda ok heimska, er hún óttaðist dauða
menn, --"skal ek nú fara með þér". Þær ganga nú báðar ok leita
um valinn. Ferr konungs dóttir it djarfligasta ok finnr
sverðit. Drógu þær þat eptir sér til skemmunnar.
Konungs dóttir mælti enn til meyjarinnar: "Farðu til
grafarinnar ok spyr Hrólf konung, hvat hann kýss helzt, þat er
ek má veita honum." Mærin ferr ok finnr gröfina ok spyrr,
hvers þeir þurfa helzt, ok sagði þær hefðu nát sverðinu.
Konungr kvað þegar vænt horfa. Mærin mælti: "Hvat vili þér nú
helzt kjósa, ok seg mér?" Konungr svarar: "Helzt vildum vér
þiggja klæði nokkurt undir fætr oss, er hér kalt ok fúlt at
standa á dauðra manna búkum. Sé ek, at loft er einum megin
undir helluna, ok má þar inn koma." Ferr nú mærin ok segir
konungsdóttur þeira beiðslu. Ingibjörg svarar: "Sýnir Hróldlfr
konungr þat enn, at hann er hverjum konungi hraustari ok
ágætari. Mundu margir bráðlátari til hjálparinnar, ef fá mættu
ok væru svá staddir sem nú er hann, ok er þat illt, at slíkir
hreystimenn skulu svá fljótt enda lífit." NÚ tók hún þeim alla
hluti, er þeim váru nauðsynligir, drykk ok vist, góð smyrsl ok
lækningslyf, klæði ok ljós ok allt þat, er þeir þurftu at
hafa. Ferr hún nú með meyjunni ok færir þeim þessa hluti.
Höfðu þær snæri ok létu síga níðr at þeim. Með sama hætti
færðu þær þangat sverð Hrólfs konungs. Varð hann því stórliga
feginn ok þakkaði þeim með fögrum, orðum. Tekr hann nú sár
þeira Ásmundar ok Gríms, ok hafði hvárrgi þeira banvænlig sár.
Síðan bjuggust þeir um ok klæddust, síðan átu þeir ok drukku.
Þykkir þeim þegar vænkast um sinn hag, en verða þó at vera
samt í vandræði sínu.
XXXI.
KAPÍTULI.
Nú
er at tala um þat, hvat fram ferr í Svíþjóð, Danmörku ok
Gautlandi. Þórir járnskjöldr hafði landráð i Svíþjóð eptir
burtferð Hrólfs konungs, svá sem fyrr var getit. Þeir Ingjaldr
ok Ketill undu stórilla, at þeir hefðu eptir setit. En eptir
burtferð Þóris af Sviþjóð sendi Þornbjörg drottning orð Katli
ok Ingjaldi, at þeir skyldu safna liði ok leita Hrólfs konungs
Gautrekssonar. Þeir brugðu við skjótt ok buðu út leiðangr af
Danmörku ok Gautlandi. Drottning dró ok her saman af Svíþjóð.
Tók hún þá skjöld ok sverð ok réðst til ferðar með Gautreki,
syni sínum. Hann var þá tólf vetra gamall. Hann var inn vænsti
maðr, mikill ok sterkr. Ok í ákveðnum stað fundust þau öll
saman með miklu liði. Hafði drottning ráð ok skipan fyrir liði
þeira. Var enn sem optar, at Ketill sýndi meir ákafa en forsjá
eða fyrirleitni. Vildi hann, at allt yrði senn um hans ferð.
Látum þau nú fara, sem þeim líkar.
XXXII.
KAPÍTULI.
Þat
var til tíðenda einn dag á Írlandi, eptir þat Hrólfr, konungr
Íra, hafði dregit saman her sinn allan ok vissi þar kominn
Hrólf konung Gautreksson af fjölkynngi sinni ok heldr því liði
saman hálfan mánuð, áðr Hrólfr konungr kæmi, at tröll eitt
mikit kom á landit fyrir konungs atsetunni, svá illt ok
grimmt, at eigi reisti rönd við, drap niðr menn ok fénað, en
brenndi byggðir, ok engu vætti eirði þat, drap niðr hvert
kvikendi lifanda ok gerði it mesta illvirki, en þat, sem eptir
var, flúði á merkr ok skóga. Ok þenna morgun kom þat til
borgarinnar eptir orrostu konunganna. Hafði Hrólfr Irakonungr
lengi drukkit um nóttina. Síðan sofnar hann ok allir hans
menn. Ok um morguninn, er menn ætluðu út at ganga, var tröll
svá mikit komit í hallardyrin, at engi þóttist sét hafa
jafnmikit tröll. Þat hafði alvæpni ok skjöld svá mikinn af
járni, at huldi öll hallardyrin. Þetta tröll var svá grimmt ok
ógurligt, at engi þorði til útgöngu at leita, ok svá mikil ógn
fylgdi þessu kvikendi, at af tók allan vísdóm af konunginum
með megni ok bragðvísi, svá at engi varð hræddari en sjálfr
hann við þenna atburð. Þótti mönnum þetta mikil fádæmi ok in
mesta býsn, at þeim skyldi slík fádæmi at hendi bera. Tröllit
lét sem þat mundi þá ok þá inn hlaupa í höllina at þeim.
Konungr bað engan svá djarfan vera, at til móts gengi við
þetta tröll, sagðist vænta, at þat mundi burt leita at stundu.
Sitja menn þar um daginn í þot við þetta tröll, ok varð mönnum
fátt til gamans.
XXXIII.
KAPÍTULI.
Skemmumey
Ingibjargar konungsdóttur hafði gengit þann dag til
hallarinnar, ok er hún kom næri höllinni, sá hún þetta it
mikla troll. Hljóp hún þá aptr til skemmunnar með ópi miklu ok
gani. Konungsdóttir spyrr, hví hún léti svá óvitrliga. Hún
segir, at tröll eitt var komit í hallardyrin, -- "svá at
ekkert mun þvílíkt vera." Konungsdóttir mælti: "`tlar þú víst,
at tröll væri heldr en mikill maðr?" Hún svarar:"Ekkert tröll
mun þvílíkt vera, ok svá lætr þat grimmliga sem þat muni engu
eira, því er at því færi." Konungsdóttir mælti: "Eigi mun
tröll vera, þó at tröllsliga láti. Þykki mér vera mega, at
grimmt sé í hug ok þykkist hingat eiga at leita til hefnda.
Vil ek nú senda þik til hallarinnar. Þú skalt hafa með þér mat
ok bjóða tröllinu. Má vera, at þat sé þá ekki svá grimmt ok
linist heldr við menn." Mærin mælti: "Nú mælir þú ódæmi, at
ek, lítil meyja, mundi ganga at því trölli, sem engi þorir
móti at sjá, þar sem konungurinn, faðir þinn, þorir ekki út at
ganga, slíkr kappi sem hann er, ok engi hans manna, ok munu
heldr svelta til dauða, ok muntu vera heilluð af óvætti
bessum, er gengr um hásumar ok ljósa daga, er þú vilt gefa
þeim mat, er drepa vill konunginn, föður þinn." Ok þó at hún
talaði slíkt, þorði hún ekki í móti at gera hennar vilja. Hún
hafði disk á lófa, en horn mikit í annarri hendi. Ok er hún
kom svá mær hún hugði hann mundu heyra, kallaði hún: "Et mat
þinn, tröll!" Hann leit til hennar. Hún varð mjök hrædd, hljóp
aptr til skemmunnar með ópi miklu. Hún felldi niðr af diskinum
matinn, en sló drykkinn ór horninu ok sagði þetta mikil undr,
at senda hana í trölla hendr"-"eða fyrir hverja sök viltu bana
mér?" Konungsdóttir mælti ok sagðist ekki vilja, at hún fengi
mein eða bana af sínum ráðum, --"ok ekkert illt muntu hér af
fá. Segir mér svá hugr um, at þetta muni ekki tröll vera.
Skaltu nú fara í annat sinn." Mærin ferr, þó at hún væri treg,
ok er hún kom svá nær, at hún sá gerla tröllit, mælti hún:
"Viltu þiggja mat, it mikla tröll?" Hann leit við henni ok
ygldist á hana. Hún hljóp í burt ok segir konungsdóttur, at
hún hafði nú gerla sét tröllkarlinn. Konungsdóttir mælti:
"Hversu leizt þér á tröllit, eða vildi þat nokkut tala til
þín?" Hún svarar: "Aldri hefi ek fyrri tröll sét, en ekki
sýndist mér þat svá illiligt sem þat er mikit til. Þat er
magrligt ok svangt, sem þat muni lengi soltit hafa. Undra ek
þat etr ekki dauða mennina, er liggja um alla borgina. Má
vera, jungfrú, at þetta sé blendingr ok sé ekki fullkomit
tröll, ok ekki varð ek nú jafnhrædd sem fyrr." Konungsdóttir
mælti: "Hversu er tröllit búit?" Hún svarar: "Loðkápu hefir
þat mikla, svá at hvárki sér hendr þess né fætr. Skjöld hefir
þat svá mikinn af járni, at hylr öll hallardyrin. Spjót hefir
þat ógurligt ok leggr því inn með skildinum." Konungsdóttir
mælti: "Nú mun ek leggja ráð með þér. Þú skalt fara ok bjóða
því matinn ok seg, at lifi Hrólfr konungr Gautreksson, ok vit
þá, hvat af skipast." Hún ferr nú ok miklu djarfligar en fyrr,
ok er hún kom mjök at honum, rétti hún diskinn ok mælti: "Et
mat þinn, tröll, lifir Hrólfr Gautreksson." Hann leit þá til
hennar blíðliga, tók hendinni í mót diskinum, át ok drakk. Hún
sá, at han var mjök lystugr til matarins. þótti þó ekki
þræsliga at fara, ok er hann er mettr, gengr hún í burt. Líðr
af nóttin, segir hún konungsdóttur sem var ok þat með, er hann
tók móti diskinum, --"undir kápunni var rauð ermr ok þar á
digr gullhringr."
Líðr nú nóttin. Kómust þeir ekki ór höllinni, ok urðu allir
ráðlausir fyrir jötni þessum. Um morguninn kom mærin aptr með
mat ok færði honum, ok er hann seildist móti diskinum, tók
hann með hönd meyjarinnar, setti hana á kné sér, en hún kvað
við hátt. Hann bað hana eigi óttast, --"ok seg mér, hvar
Hrólfr konungr Gautreksson er ok hverr honum hefir líf gefit."
Hún svarar ok segir honum allt, sem gengit hafði um þeira
ferð, ok hvar komit var þá þeira máli. Hann mælti þá: "Seg
konungsdóttur, at ek muni þar koma í nótt at finna hana. Vil
ek, at vit tölumst við nokkut." Lét hann þá meyna lausa. Hljóp
hún þá aptr til skemmunnar, segir konungsdóttur, at tröllit
hafi getat tekit hana, ok kvað hann margt hafa talat við sik,
--"ok hann ætlar at finna þik í nótt." Konungsdóttir sagði það
vel vera, sagði þann einn vera mundu, hún mundi eigi óttast
þurfa.
Ok um nóttina kom hann til skemmunnar. Er svá sagt, at
konungsdóttir brá sér ekki við, þó at hún sæi þetta tröll,
tóku síðan tal með sér, spurði hún, hvat hann ætlaði til
bragða at taka. Hann kvaðst ekki heldr annat ætla en svelta
inni konunginn með allri hirð sinni, --"en með því at Hrólfr
konungr Gautreksson lifir ok þér hafið hólpit honum, mun ek
fara fram yðrum ráðum." Hún svarar: "Ónnur ráð eru mér
heyriligri til at leggja en þat faðir minn sé sveltr inni sem
refr í skor eða melrakki í greni. Hefir mik svá dreymt, at
hann muni skammt ófriðar missa. Er þat ætlun mín, at Hrólfi
konungi Gautrekssyni komi fleiri dugnaðar menn, ok mun ekki
langt at bíða." Þórir mælti: "Til þess er mér annast at finna
Hrólf konung, fóstra minn." Hún kveðst þal vel mega veita
honum at tala við þá, en sagði þeim ekki mega burt koma utan
með mannfjölda.
Fara þau síðan til grafarinnar. Ok er Þórir sá helluna, er
þeir váru læstir með, þreif hann til hennar með afli ok
kastaði henni marga faðina á völlinn. Síðan lét hann síga inn
festi ok dró þá alla upp. Varð þar fagnaðar fundr mikill,
þóttust hvárir aðra ór helju heimt hafa, fóru nú allir til
skemmunnar ok drukku þar glaðir ok kátir. Spyrr þá Hrólfr
konungr, hvat þá skyldi til ráðs taka. Ásmundr kvað þá hægt
til ráða. --"er þat fyrst at bera eld at höllinni, at brenna
konunginn inni með liði sínu." Konungsdóttir gekk þá þar at ok
mælti: "Þess vil ek biðja yðr, Hrólfr konungr, at þér gefið
grið föður mínum, þó at þér eigið vald á honum." Konungr
kveðst því gjarna játa vilja henni fyrir hennar hæversku ok
dyggð, er hún hafði honum veitta, sagði hana verðuga at þiggja
sína bæn.
XXXIV.
KAPÍTULI.
Nú
er at segja frá ferð konunganna, Ketils, Ingjalds ok
Þornbjargar drottningar. Þau bjuggu her sinn út ok höfðu sex
tigu skipa, öll stór ok vel skipuð, tókst þeim it
greiðligasta, kómu við Írland þá sömu nótt, er Hrólfr konungr
var tekinn úr dýflissu, þeiri er hann hafði verit í settr ok
ætlaðr þar hæðiligr dauði af konungi. En hann þorði ekki út at
ganga fyrir því mikla trölli ok engi hans manna. Ok er þeir
Ketill kómu, sáu þeir skipastól mikinn ok kenndu mörg af þeim,
er átt hafði Hrólfr konungr Gautreksson. Engi maðr var á þeim
skipum. Brá þeim mjök við þetta, þóttust þeir vita, hver
tíðendi þar mundu orðit hafa. Fara þeir nú með miklum gný ok
ákafa til hallarinnar, sáu skjótt þau merki, er þar höfðu
orðit. Var þar margr maðr hryggr. Spyrr Þornbjörg drottning,
hvat þá skyldi til ráðs taka. Ketill mælti: "Nú skal mínum
ráðum fram fara. Skal nú bera eld at hverri skemmu, húsi ok
þorpi ok brenna allt upp, þat fyrir verðr." Drottning mælti:
"Ekki eru þetta mín ráð. Mun hér þat eitt fjölmenni eptir, at
vér munum hafa nógan liðsafla til við þá at ráða. Mun Hrólfr
konungr ok hans menn sva hafa við skilit, áðr en hann hafi
látit líf sitt. Má ok ske, at þeir byggi hér eitthvert
herbergi, er vér viljum eigi mein gera heldr en sjálfum oss.
Sé ek ok, at borgin er órudd af dauðum mönnum, þeim er fallit
hafa í þessum bardaga." Ketill kvaðst nú ráða skyldu. Var nú
þegar eldr kveyktr ok borinn at alls staðar.
XXXV.
KAPÍTULI.
Svá
er sagt af þeim Hrólfi konungi, at þeir sátu við drykk glaðir
ok kátir. Heyra þeir út gný mikinn ok vopnabrak, ok því næst
var borinn eldr at skemmunni þeiri, er þeir sátu inni. Tókst
svá til, at drottning sjálf var fyrir því liðinu ok Gautrekr,
sonr hennar. Hrólfr konungr mælti þá: "Þat ætla ek, Þórir
félagi, at skjöldr þinn hafi litla vörn veitt konungsmönnum.
Munu þeir nú út komnir með liði sinu. Látum þá nú kenna vápna
várra, áðr en vér erum yfirkomnir." Síðan hlaupa þeir upp ok
vápnast. Þá mælti konungsdóttir: "Sjáið nú svá fyrir, Hrólfr
konungr, í útgöngu yðvarri, at þetta eru ekki Írakonungs menn,
heldr þínir vinir ok frændr, ok efnið nú vel öll heit við
oss." Þeir tóku stokk einn ok skutu á skemmuhurðina, hraut hún
þegar í sundr, gengu þeir þá þegar út. Kenndi Hrólfr konungr
skjótt Gauta ok Svía. Maðr einn stóð fyrir honum með alvæpni
ok var inn vígligasti. Hann tók af hjálminn ok hnekkti af
aptr, kenndi hann, at þat var Þornbjörg drottning. Konungr
mælti: "Seint er þó at tryggja slíkar konurnar sem þú ert, ok
viltu nú brenna mik inni sem melrakka í greni." Hún svarar:
"Virða mættir þú betr, ef þú vildir, Hrólfr konungr, því at
vér gerðum þetta ekki af illvilja, ok eigum nú öll sigri at
hrósa, er þér eruð allir heilir, er mest eruð verðir, ok tökum
nú þat ráð, er öllum er heyriligast." Hrólfr konungr bað
slökkva sem skjótast eldana. Fréttist þetta nú skjótt um
herinn, at Hrólfr konungr var heill ok ósakaðr ok Ásmundr ok
Þórir járnskjöldr var þar ok kominn. Varð þá feginleiki mikill
allra höfðingja ok liðsmanna. Varð lítit fyrir at slökkva
eldana, er óvíða höfðu kveyktir verit. Ok er Írakonungr
merkti, at ófriðr var kominn ok tröllit var ekki í
hallardyrunum, hlupu þeir út ok vörðu höllina hraustliga. Var
Ketill konungr þar til atsóknar bæði með eldi ok járnum. Varð
þó áðr nokkut mannfall en Hrólfr Gautreksson kom út ok bað
slökkva eldána, en gekk at með kappi ok styrk ok lét höndum
taka Hrólf Írakonung, en drepa alla þá, er fyrir honum vildu
standa.
Ok at þeim verkum unnum mælti Hrólfr konungr Gautreksson: "Nú
er svá komit, nafni, fyrir fáum náttum áttu þér vald á lífi
mínu ok höfðuð ætlat mér heldr harðan dauða, ef eigi hefði
betrazt várt mál. En nú eru þau umskipti orðin, at ek á vald á
yðr ok öllu því yðr varðar. Munu þér nú verða at hlíta við
várum dómum. Vili þér nú unna Ásmundi, fóstbróður mínum, syni
Skottakonungs, mægða við yðr ok vinna þat yðr til lífs ok yðar
mönnum til friðar ok frelsis?" Hrólfr Írakonungr kveðst því
játa mundu. Katli konungi Gautrekssyni ok öðrum liðsmönnum
þótti undarligt, at Hrólf Irakonung skyldi ekki þegar af lífi
taka, svá senn hann hafði liði þeira at skaða orðit. Höfðu
þeir látit marga góða drengi ok mikils háttar menn. En Hrólfr
konungr Gautreksson sagðist þat mest gera vegna konungsdóttur,
kvað hana vel hafa gert sér ok sínum félögum, sagði Hrólf
Írakonung einskis góðs frá sér verðan, kvað hann vera illan
konung ok prettvísan sagði þat mest hafa hlotizt af Þóri
járnskildi, fóstbróður sínum, at hann kom engu illu fram með
fjölkynngi sinni, sem hann var vanr, heldr fengit skömm ok
skaða, sem makligt var. Eptir þetta greiddi Írakonungr dóttur
sinni mikit fé í gulli ok silfri ok alls konar dýrgripum, því
at þeir vildu sem skjotast burt af Írlandi ok vildu ekki unna
Írakonungi þeirar sæmdar at halda brúðkaup dóttur sinnar.
Gerðu þeir hann um allt sem hrakligastan, annat en hann helt
lífinu, tóku hans góz ok kunnu honum enga þökk fyrir, sigldu
síðan burt af Írlandi með öll þau skip, er þeir máttu með
komast, ok of fjár. Var nú mikil gleði í liði þeira, höfðu nát
konungi sínum ok þeim höfðingjum, er þeir unnu stórliga mikit,
fengit konu væna ok vitra, sem Ingibjörg var, ok þá menn, er
hún fýstist með sér at hafa. Tóku síðan England.
Ella konungr fagnar harðla vel Hrólfi konungi Gautrekssyni,
varð ok vel við þat mannalát, er hann hafði fengit. Eptir þat
sendu þeir heim allan herinn ok settu fyrir þrjá höfðingja.
Hét einn Áki, danskr, annarr Björn ok var gauzkr, þriði hét
Brynjólfr, ættaðr ór Svíþjóð. Þeir váru allir inir ríkustu
menn, skyldu þeir hafa landvörn ok stjórn fyrir ríkjunum, til
þess at konungarnir kæmi heim. Konungarnir höfðu eptir tólf
skip harðla vel skipuð. Þeir sátu lengi á Englandi. Grímr
Þorkelsson fekk Gyðu, systur Þórðar, er fyrr var getit, með
ráði Hrólfs konungs. Vildi hann fara með Hrólfi konungi ok
skiljast ekki við hann. Ella konungr beiddi Hrólf konung, at
Þórir járnskjöldr væri eptir á Englandi til landvarnar ok
styrkja ríki sitt, ok at viljanda Þóri varð þat, ok lét Hrólfr
konungr þat eptir Ellu konungi. Þórir fekk Sigríðar, þeirar
sömu skemmumeyjar, er fylgt hafði Ingibjörgu konungsdóttur.
Var hún ríks manns dóttir á Írlandi ok þótti vera inn bezti
kostr. Gerðist Þórir nú inn ríkasti maðr á Englandi, þótti
ætíð inn mesti kappi ok hreystimaðr. En um ferð hans til
Írlands kunnum vér fátt at segja ok um heitstrenging hans,
hvárt hann hefir haldit hana eða eigi. Lifa menn opt lengi við
marga þá hluti, sem eigi má mat kalla með öllu, sem eru grös
mörg ok rætr. Skildu þeir Hrólfr konungr Gautreksson með blíðu
ok Þórir, ok er hann ór þessi sögu.
XXXVI.
KAPÍTULI.
Eptir
þetta býst Hrólfr konungr burt af Englandi. Skildu þeir Hrólfr
konungr ok Ella konungr inir mestu vinir, siglir Hrólfr
konungr til Skotlands. Ok er Óláfr konungr fréttir kvámu
Hrólfs konungs ok Ásmundar, sonar síns, ok þeira allra
fóstbræðra, býr hann ágæta veizlu í móti þeim, býðr Hrólfi
konungi með öllu liði sínu. Gekk konungr sjálfr móti þeim ok
fagnar þeim ágæta vel með inni mestu blíðu. En með ráði Hrólfs
konungs hefr Ingjaldr konungr upp orð sín ok biðr dóttur hans
ser til handa, ok við flutning Ásmundar var þetta mál auðsótt
við konunginn. Var þar búin in ágætasta veizdl, drekka þeir
brúðkaup sín, Ingjaldr til Margrétar, dóttur Óláfs
Skottakonungs, en Ásmundr til Ingibjargar, dóttur Irakonungs,
ok at lokinni veizlunni vistar Hrólfr konungr lið sitt á
Skotlandi, en konungarnir sátu með sæmd ok prís hjá Óláfi
konungi, ok undu allir sér stórllga vel. Á þeim vetri andaðist
Óláfr Skottakonungr. Var hann mjök gamall ok hafði verit inn
ágætasti höfðingi. Tók þá Ásmundr konungdóm á Skotlandi ok
gerðist góðr höfðingi ok vinsæll. Ok at sumarmagni bjuggu
konungarnir skip sín. Sat Ásmundr þar eptir, ok þat þekktist
hann Hrólfs konungs, at vera þar eptir, ok þat þekktist hann
með ráði föður síns. Var hann lengi síðan með Ásmundi konungi,
ok fekk hann honum skip, lagðist í hernað ok varð inn frægasti
maðr. Höfum vér þat ok heyrt, at hann herjaði til Írlands með
styrk Ásmundar konungs ok fekk þar ríki af Hrólfi Írakonungi.
Þóttist Ásmundr þar eiga vald á, með því Ingibjörg var
einberni Írakonungs. Unni Ásmundr konungr ok Gautreki þess
ríkis vegna vináttu við Hrólf konung ok þeira fóstbræðralags.
Býst nú Hrólfr konungr burt af Skotlandi. Gaf Ásmundr honum
ágætar gjafir, ok skildu með inni mestu blíðu ok váru ágætir
vinir jafnan síðan. Kom Hrólfr konungr heim í Svíþjóð. Urðu
menn honum stórliga fegnir ok fögnuðu vel sínum herra. Þeir
Ketill ok Ingjaldr váru litla stund í Svíþjóð. Fór Ingjaldr
konungr heim í Danmörk, en Ketill til Gautlands. Létti Hrólfr
konungr inum mesta hernaði ok sat heima um hríð. Óx þar upp
Eirekr, sonr hans, ok gerðist inn mesti afburðarmaðr bæði á
vöxt ok vænleik ok allt atgervi. Ok er hann röskvaðist, fekk
Hrólfr konungr honum skip. Tók hann drekann Grímarsnaut ok
allan þann herskap, er átt hafði Hrólfr konungr, faðir hans.
Lagðist hann í hernað með miklum styrk ok harðfengi. Gerðist
hann ágætr maðr ok víðfrægr.
XXXVII.
KAPÍTULI.
Sá
atburðr gerðist í Garðaríki, at Hálfdan konungr andaðist, ok
eptir þat tóku þeir ríkit, sem ekki váru til komnir. Ok er
þeir fréttu þat Hrólfr konungr ok Ketill, bróðir hans, fóru
þeir þangat, Táku þá burt, er stjórnat höfðu, en drápu suma,
friðuðu allt ok frelstu. Ketill gerðist þar konungr yfir. Var hann meir
ágætr af hreysti ok framgirni, ofrkappi ok ákefð en vizku
eða forsjá. Var hann þó vinsæll ok hafði it mesta traust af
Hrólfi konungi, bróður sínum. Tók þá Hrólfr konungr Gautland
undir sína tign ok sat þar löngum. Grímr Þorkelsson helt
vináttu sinni við Hrólf konungs Hrólfr konungr sat í
Svíþjóð. Þótti hann þá fyrirkonungr allra konunga sakir
atgervis ok örlætis. Hafði hann þat af föður sínum. Treystust
engir konungar á hans ríki at seilast. Varð hann hverjum
konungi ríkari, ok vinguðust margir við hann ok væntu sér þar
í mót friðar ok frelsis af ríki hans heldr en ágangs ok
ófriðar, sem margir urðu at þola. Treystust því engir móti
honum at stríða. Varð Hrólfr konungr gamall maðr, ok dró sótt
hann til bana. Tók Eirekr konungdóm eptir hann ok allt þat
ríki, er átt hafði Hrólfr konungr, faðir hans. Varð hann frægr
konungr ok mjök líkr föður sínum.
Svá segja menn, at saga þessi sé sönn. Þó at hún hafi ekki í
tabúla skrifuð verit, hafa þó fróðir menn hana í minnum haft
ok mörg þau hreystiverk Hrólfs konungs, er eigi standa hér.
Þrýtr ok fyrr seinan penna en hans snilldarverk. Mun svá um
þessa sögu sem um margar aðrar, at eigi segja allir einn veg,
en margr er maðrinn ok ferr víða, ok heyrir þat annarr, sem
ann arr heyrir ekki, ok má þó hvárttveggja sátt vera, ef
hvárrgi hefir gerla at komizt. Undrist menn eigi, þó at menn
hafi verit fyrr ágætari at vexti ok afli en nú. Hefir þat sátt
verit, at þeir hafa skammt átt at telja til risanna sinnar
ættar. Nú jafnast mannfólkit, er blandast ættirnar. Er þat
trúligt, at margir smámenn felli fyrir höggum stórmennis, þar
sem vápn þeira váru svá þung, at inir óstyrkvari menn fengu
varla lypt af jörðu. Má því marka, at smámenn mundu eigi
standast, er þeir hjuggu til með miklu afli ok bitrligum
eggjum, er allt lamdist fyrir, þótt ekki biti vápnit. Þykki
mér bezt sóma, at finna eigi til, þeir eigi um bæta. Hvárt sem
satt er eða eigi, þá hafi sá gaman af, er þat má at verða, en
hinir leiti annars þess gamans, er þeim þykkir betra. Lúkum
vér hér sögu Hrólfs konungs Gautrekssonar.