1.
kafli
Þórður
hét maður son Hörða-Kára, mikill að virðingu. Hann var
höfðingi yfir þeim héruðum er honum voru nálæg. Hann var
hersir að nafnbót en jörlum var hann framar að mörgum hlutum.
Hann hafði fengið göfugt kvonfang. Hann átti við húsfreyju
sinni þrjá sonu og eina dóttur. Hét hinn elsti Steingrímur,
annar Klyppur, þriðji Eyjólfur en dóttir Sigríður. Öll voru börn þeirra
mannvænleg. Klyppur var þó fyrir þeim bræðrum. Allir
voru þeir miklir menn og furðulega sterkir, vænir og
stórmannlegir sem þeir áttu kyn til. Sigríður systir þeirra
var allra kvenna vænust og ofláti mikill og skapstór. Hún var
allra kvenna högust þeirra er þar óxu upp henni samtíða.
Og
sem þeir bræður voru nær fulltíða menn tók Þórður faðir þeirra
sótt og andaðist og var útferð hans vegleg ger eftir fornum
sið. Og er erfið var drukkið fæddi húsfreyja Þórðar sveinbarn,
bæði mikið og frítt. Því var nafn gefið og vildi húsfreyja að
Þórður héti eftir föður sínum, kveðst það hyggja að verða
mundi mikilmenni ef í ætt brygði. Og er Þórður óx upp var hann
mikill og sterkur, vænn og stórmannlegur, harðger, óvæginn við
alla þá sem honum var lítt við en vinsæll við alþýðu. Hann var
mildur af fé og blíður viðmælis, vinfastur. Hann var
gleðimaður mikill og manna fimastur við alla leika. Syndur var
hann hverjum manni betur og skáld gott.
Í
þann tíma réðu Gunnhildarsynir ríki í Noregi er þetta var
tíðinda. Og er Þórður óx upp fýsti hann til hirðar Gamla
konungs Gunnhildarsonar er allra manna var vinsælastur í
Noregi af öllum konungum þegar leið Hákon Aðalsteinsfóstra. Þá
var Þórður tólf vetra er hann réðst til hirðar Gamla konungs
og virðist konunginum hann afbragðsmaður um allt það sem hann
skyldi reyna og var með honum þrjá vetur. Gekk hann jafnan
fyrir konunginum í hverjum háska eða mannhættu þegar
konungurinn var í bardögum og fékk hann því mikla virðing og
metnað. Var hann af slíku víðfrægur.
Og
er Þórður hafði verið þrjá vetur með Gamla konungi sagði hann
konungi að hann fýstist að vitja eigna sinna.
Konungur
mælti: "Góða fylgd hefir þú oss veitta og mikils háttar maður
muntu verða."
Konungur
spretti af sér saxi er hann var vanur að bera daglega og mælti
til Þórðar: "Hér er eitt sax er eg vil gefa þér og eg hygg að
gifta muni fylgja. Þar með skal fylgja vinátta mín."
Þórður
þakkaði honum þenna sóma og allan annan er hann gerði til
hans.
Konungur
mælti: "Þess bið eg að þú gefir engum manni eða lógir nema þú
eigir höfuð þitt að leysa. Er og eigi ólíklegt að þess munir
þú og við þurfa."
Þá
svarar Þórður: "Eg ætla mér herra ekki álengdar frá yður að
vera meðan eg á kost yður að fylgja."
Þá
segir konungur: "Það mun eigi vera því að við munum aldrei
sjást síðan við skiljum nú."
Þórður
varð fár við orð konungs og svaraði engu og tók síðan orlof af
konunginum og fór heim til búa sinna og urðu frændur hans
honum fegnir. Hafði Klyppur bróðir hans tekið undir sig allar
eignir þeirra bræðra og gerst höfðingi yfir þeim héruðum sem
faðir þeirra var áður yfir skipaður. Var hann og hersir að
nafnbót.
En
litlum tíma síðar en Þórður fór í burt frá Gamla konungi
börðust þeir Hákon konungur hinn góði og Gamli konungur og í
þeirri orustu féll Gamli konungur sem segir í sögum
Noregskonunga.
Sigurður
konungur slefa Gunnhildarson var óeirðarmaður mikill um
kvennafar. Hann lagði í rekkju hjá sér Ólöfu dóttur Skeggja á
Yrjum. Hún var húsfreyja Klypps hersis Þórðarsonar. Þórður
eggjar Klypp bróður sinn til hefnda oftlega.
Og
einn tíma kom Þórður að máli við bróður sinn og mælti:
"Hverninn er þetta? Hvort viltu ekki reka þá svívirðing af
höndum þér sem á liggur við Sigurð konung og verða svo að
undri og hafa hvers manns ámæli og þykja aldrei mega heita
slíkur maður sem þínir fyrri frændur ef skalt sitja Sigurði
konungi þvílíka vanvirðing að hann leggi í rekkju hjá sér þína
eiginkonu svo að þú leitar eigi til hefnda? Þó að við nokkurn
liðsmun sé að eiga þá er betra að láta líf sitt við sæmd ef
þess verður auðið heldur en þola aðgerðalaust þvílíka
vanvirðing. Vil eg bjóðast til ferðar með þér og vér allir
bræður heldur en þola lengur svo að vér leitum eigi til
nokkurra hefnda með þér hversu sem takast vill."
Þá
svarar Klyppur: "Satt segir það bróðir að nóg væri nauðsyn að
reka þessar vanvirðingar ef færi gæfi á og fullfús em eg til
að hefna honum minnar vanvirðingar."
Eftir
viðurtal þeirra bræðra gera þeir allir bræður heiman ferð sína
með mikinn flokk manna og stefna á Upplönd þangað sem þeir
spurðu að Sigurður konungur var á veislu. Og er þeir komu á
þann bæ sem konungur var fyrir og sat yfir drykkjuborðum skipa
þeir bræður sínum mönnum til inngöngu. Bað Þórður að sá skyldi
fyrstur út ganga er síðast gekk inn. Skal Klyppur ganga
fyrstur inn, þar næst Þórður, þá Steingrímur, þá Eyjólfur,
síðan hver sem skipað var. Allir höfðu þeir alvæpni með
hjálmum og skjöldum og brugðnum sverðum.
Og
er Klyppur hersir kom fyrir Sigurð konung reiðir hann upp
sverðið og höggur konung í höfuðið og klauf hann í herðar
niður. Hné hann dauður á borðið fram. Eftir þetta snúa þeir
bræður utar eftir höllinni. Og í því heyrði Þórður brest á bak
sér aftur og sér hann að Klyppur bróðir hans var högginn
banahögg. Það gerði sá maður er hét Hróaldur Ögmundarson
Hörða-Kárasonar. Hann var náskyldur þeim Þórðarsonum. Hann
stóð fyrir konungsborðinu er þeir komu inn og því vöruðust
þeir hann ekki. Þann mann vó hann annan er hét Ögmundur og var
Valþjófsson. Og er Þórður sá fall bróður síns hjó hann til
hans Hróalds og sneið hann í sundur fyrir ofan mjaðmirnar.
Síðan hlupu menn upp um alla stofuna og brugðu vopnum og
veittu þeim bræðrum mikla atsókn en þeir vörðust vel og
hreystimannlega. Neytir Þórður þá vel saxins er Gamli konungur
hafði gefið honum og varð margs manns bani áður en hann komst
út. Fór þar sem jafnan ef menn missa skjótlega sinna höfðingja
að flestum verður bilt eftir að sækja sínum óvinum og fór þar
og svo og fóru þeir bræður heim til búa sinna.
Þessi
tíðindi fréttir Haraldur konungur skjótlega, fall Sigurðar
konungs bróður síns, og ætlar að gera menn til þeirra bræðra
og láta drepa þá. Þá var konungurinn norður í landi og því
varð seinna gert til þeirra en ella mundi. Stefndi hann þing
og lét gera þá bræður útlaga fyrir endilangan Noreg en kastaði
sinni eign á þeirra eignir.
2. kafli
Nú
er frá því að segja að þeir bræður komu heim og sögðu fall
Sigurðar konungs og Klypps bróður síns.
Þá
kvað Þórður vísu:
Eg
segi víg þau er vógu
virðendr
þrimu girðis,
Klyppr
rauð brand í blóði
burs,
Hildar, Gunnhildar.
Þá
féll, hjálms, í höllu,
hlaut
Klyppr bana af Gauti.
Þar
vó eg þolla fjóra
þremja
lax með saxi.
Þóttust
þeir bræður nú vita að þeir mundu eigi mega haldast við
innanlands fyrir ríki Haralds konungs og Gunnhildar. Frændur
þeirra og vinir fýstu þá að selja jarðir sínar til lausafjár
og lögðu það til að Þórður skyldi leita til Íslands, sögðu
þangað mart stórmenni komið og hafa landflótta orðið fyrir
Noregskonungum.
Þá
svarar Þórður: "Ekki hafði eg ætlað að flýja óðul mín. En með
því að margir göfgir menn hafa sér þetta látið nægja að byggja
Ísland þá má vera að slíkt nokkuð liggi fyrir."
Síðan
bjóst Þórður til Íslandsferðar og með honum bræður hans,
Steingrímur og Eyjólfur, og Sigríður systir hans. Þau höfðu of
lausafjár. Hann hafði nítján menn á skipi með sér. Síðan lét
hann í haf. Það var öndvert sumar. Þeir voru mánuð í
hafi og komu við Vestmannaeyjar og sigldu svo vestur fyrir
landið og svo norður fyrir Strandir og lögðu þar inn á flóann
og nær hinu nyrðra landinu og sigldu inn í einn fjörð og tóku
þar land nær veturnóttum. Skjótt komu menn til þeirra. Þeir
spurðu hvað fjörður sá héti er þeir voru að komnir. Þeim var
sagt að þeir voru komnir í Miðfjörð. Þeir lentu í
Miðfjarðarósi. Þá var Miðfjörður albyggður.
Skeggi
bjó að Reykjum er kallaður var Miðfjarðar-Skeggi. Hann var son
Skinna-Bjarnar. Því var hann Skinna-Björn kallaður að hann var
vanur að sigla í Austurveg kaupferð og færa þaðan gráskinn,
bjór og safala. Skeggi var garpur mikill og einvígismaður.
Hann var lengi í víkingu. Og eitthvert sinn kom hann við
Danmörk og fór til Hleiðrar þangað sem haugur Hrólfs konungs
kraka var og braut hauginn og tók á braut sverðið Hrólfs
konungs, Sköfnung, er best sverð hefir komið til Íslands og
öxina er Hjalti hafði átt hinn hugprúði. En hann náði eigi
Laufa af Böðvari bjarka því að hann fékk hvergi sveigt hans
armleggi. Síðan bar Skeggi Sköfnung. Miðfjarðar-Skeggi var
höfðingi mikill og auðigur. Hann var frændstór. Allir
Miðfirðingar héldu hann fyrir höfðingja. Hafði Björn faðir
hans numið allan Miðfjörð. Var hann goðorðsmaður yfir Miðfirði
og víða annars staðar.
Eyjólfur
hét góður bóndi. Hann bjó að Ósi og var ríkur maður. Annar
bóndi er nefndur Þorkell. Hann bjó á þeim bæ er á Söndum
heitir fyrir vestan fjörðinn gegnt Ósi. Hann var lítilmenni en
auðigur að peningum og vinur Skeggja að Reykjum. Þorkell hafði
boðið Skeggja barnfóstur og var Eiður son Skeggja að fóstri á
Söndum í þann tíma er Þórður kom í Miðfjörð.
Eyjólfur
bóndi frá Ósi kom fyrstur manna til kaupmanna. Hann hafði tal
við kaupmenn. Þórður spurði hví bændur mundu svo seinir til
skips. Eyjólfur kvað það vana að Skeggi kæmi jafnan fyrstur
til skips og tæki það af varningi sem honum líkaði, svo tæki
hann og það af kaupmönnum til sín sem hann vildi til vistar.
Þórður
kvað mikið um ríkilæti hans "og er mér hitt sagt hér
landsmanna vani að finna kaupmenn af hafi komna og frétta
tíðinda."
Eyjólfur
svarar: "Förum við til fundar við Skeggja og mun hann vel
fagna þvílíkum manni sem þú ert."
Þórður
segir: "Heima mun eg vera við skip mitt og bíða svo þess er að
höndum kemur."
Þá
mælti Eyjólfur: "Eg mun fara að finna Skeggja og segja honum
skipkomuna."
Þórður
segir: "Muntu eigi gera sem þér líkar?"
Síðan
skildu þeir. Fór Eyjólfur til Reykja að finna Skeggja og sagði
honum skipkomuna og svo hver stýrimaður var.
Skeggi
kveðst gjörla kenna Þórð og hans foreldra, kvað hann gegnan
mann "og hefir ekki komið hingað til lands fyrri göfgari maður
né fremri" og lét vel yfir honum.
Eyjólfur
bað Skeggja ríða til skips og kjósa af kaupmönnum heim til
sín.
Skeggi
segir: "Jafnan hefi eg raun af því að þér unnið mér sæmdar af
öllum hlutum. En nú vil eg unna yður einn tíma þeirrar
virðingar að kjósa það af kaupmönnum sem þér viljið því að
engan vil eg til mín taka af þessum skipverjum. En það ræð eg
þér að þú heitir því einu Þórði að þú efnir vel því að lítið
mun honum fyrir þykja að láta einn hvern til jarðar hníga ef
honum rís við."
Síðan
skildu þeir. Reið Eyjólfur til skips og fann stýrimann og
sagði Þórði tal þeirra Skeggja.
Þórður
segir: "Besta fer þér. En sjá þykist eg í slíku að Skeggi vill
ýfast við mér. Þykir mér og meiri von að lítið tillæti veiti
eg honum."
Eyjólfur
mælti: "Það væri minn vilji að við fyndum Skeggja."
Þórður
segir: "Hvergi mun eg fara. En með því að Skeggi vill engan
kaupmann til sín taka að sitji á aðra hönd í vetur þá fæði
hann strúg sinn á aðra hönd sér meðan honum líkar."
Eyjólfur
bauð Þórði til veturvistar með sér heim til Óss en bað hann
vista kaupmenn sína þar um fjörðinn. Þórður þakkaði honum boð
sitt en kveðst eigi vilja með honum vist hafa. Þórður beiddist
að Eyjólfur seldi honum á leigu landið um veturinn og það
gerði Eyjólfur. En hann fór byggðum á Torfustaði því að hann
átti þar annað bú en Þórður tók við búi að Ósi. Síðan lét hann
flytja heim farm allan en réð skipinu til hlunns. Með Þórði
fóru heim bræður hans og systir og allir skipverjar. Situr
Þórður um kyrrt þann vetur.
Ekki
lét Skeggi til sín taka. Mælast þeir Þórður ekki við þó að
þeir finnist. Eigi lætur Skeggi sem hann viti um kaup þeirra
Þórðar og Eyjólfs eða breytni. Þórður hafði fjölmennt og var
hinn mesti gleðimaður og svo voru þeir allir bræður. Þórður
varð skjótt vinsæll af héraðsmönnum. Heldur líkaði Skeggja það
lítt, þótti líklegt að hann mundi vilja gerast höfðingi yfir
Miðfirði. Og því öfundaði hann Þórð að hann var harðlyndur og
þoldi eigi að aðrir væru látnir jafnfram honum. Þeir höfðu
leika um veturinn og voru þeir bræður að leikum og voru þeir
engir að jafnbyðu Þórði um allan fimleik og afl.
Þórður
var umsýslumaður mikill og hinn mesti þjóðsmiður. Um veturinn
reisti Þórður ferju niðri við Miðfjarðarós og var þar löngum
um dagana. Ætlaði hann að ferjan skyldi ganga til Stranda að
vori til fangs. Leið svo fram til jóla.
Og
er kom að jólum sendi Skeggi mann til Þorkels á Sanda og bauð
honum til jólaveislu og húsfreyju hans. Bað hann og að
sveinninn Eiður skyldi fara með þeim. Hann var þá ungur og þó
nokkuð á legg kominn. Síðan bjuggust þau heiman af Söndum
aðfangadag fyrir jól og með þeim sveinninn Eiður. Svo var
veðri farið að gerði á þey með regni en Miðfjarðará ófær og
tók að leysa ána köflum hið efra en við fjörðinn var fært með
skip.
Og
er Þorkell setti fram skipið kallaði Þórður á hann og mælti:
"Ófær, áin maður," segir hann.
Þorkell
segir: "Gættu smíðar þinnar, eg mun ferðar minnar."
Réð
Þorkell nú til árinnar. Voru þau þrjú á skipinu. Og er þau
komu á megin árinnar leysti sem óðast ána og fórst þeim seint.
Rak þau nú eftir ánni fyrir ísinum og straumi og eigi létti
fyrr en hvelfdi skipinu. Höfðu þau kaffarar og hélt við
drukknan. En með því að þeim var lengra lífs auðið kom Þorkell
þeim á kjöl. Rak nú skipið til sjávar og gegnt því sem Þórður
var að smíðinni og Steingrímur bróðir hans hjá honum. Þá
kallaði Þorkell á hann Þórð til bjargar þeim.
Þórður
segir: "Eg mun gæta smíðar minnar en þú ferðar þinnar."
Þá
mælti Steingrímur: "Ger vel bróðir minn og hjálpa mönnunum því
að nú liggur líf þeirra við og sýn mennt þína."
Þórður
kastar þá hinum ystum klæðum. Síðan kastar hann sér til sunds
og leggst út til skipsins og varð hann að brjóta ísinn og
hrinda frá sér ýmsa vega. Og er hann kom að bátinum tók hann
fyrst sveininn Eið og lagði í millum herða sér og knýtti þar
að utan einu snæri og leggst til lands með hann og bað
Steingrím bróður sinn hjálpa við sveininum svo að honum ornaði
því að honum var kalt orðið. Síðan leitar hann út til skipsins
og tók konu Þorkels, og var hún mjög dösuð, og flutti hann
hana til lands. Hið þriðja sinn leggst hann til skipsins og
flytur Þorkel til lands og var hann að bana kominn af kulda.
Steingrímur
spurði: "Hví fluttir þú sveininn fyrst?"
Þórður
segir: "Flutti eg Eið fyrstan að mér segir svo hugur um að mér
verði að þessum hinum unga manni mikið gagn og hann muni gefa
mér líf. En því flutti eg Þorkel síðast að mér þótti hann mest
mega við kuldanum enda þótti mér að honum minnstur skaði."
Síðan
tók Þorkell klæðaskipti. En hann hresstist og kona hans. Eftir
það fara þau hjón til Reykja en Þórður bauð Eiði heim með sér
til Óss. Eiður kveðst það gjarna vilja þiggja og var þar
langan tíma.
En
nú er að segja frá því að Þorkell kemur til Reykja og sagði
sínar eigi sléttar.
Skeggi
kvað hann mikla óhamingjuför farið hafa "en látið son minn
eftir hjá þeim manni sem mestur ofsamaður er," kveðst svo
hugur um segja að þar mundi koma að mikið væri gefanda til að
Eiður hefði þar aldrei komið til Þórðar.
En
er jólin liðu fór Þorkell heim og kom um leið til Óss og bað
Eið með sér fara.
Eiður
segir: "Eigi mun eg með þér fara. Skaltu eigi oftar setja mér
fjörráð."
"Eigi
vildi eg þér heldur bana ráða en sjálfum mér," segir Þorkell.
Fór
Þorkell heim og er hann úr sögunni.
3. kafli
Eiður
var Þórði jafnan fylgjusamur enda var Þórður alltillátssamur
við hann. Þórður var löngum að ferjusmíðinni niðri við ósinn
og Eiður hjá honum.
Það
var einn dag er Þórður var að skipssmíðinni og sveinninn Eiður
hjá honum. Þórður hafði jafnan hjá sér saxið Gamlanaut og svo
var enn. Eiður tók upp saxið og lék sér að.
Þetta
sér Þórður og mælti: "Líst þér vel á saxið fóstri minn?"
Hann
svarar: "Allvel," segir hann.
Þórður
mælti: "Þá vil eg gefa þér saxið:"
Eiður
mælti: "Aldrei mun eg geta launað jafngóðan grip en vináttu
mína vil eg gefa þér fóstri minn og mun hún þykja lítils
verð."
Þórður
svarar: "Haf þú þökk fyrir fóstri minn og muntu bæði launa oft
og stórum."
Síðan
fóru þeir Þórður heim og sýndi Eiður saxið öllum heimamönnum
og þótti allvænt um.
Litlum
tíma síðar kom Eiður til Reykja að finna föður sinn.
Skeggi
tók honum ekki blítt og spurði: "Hví þótti þér það fóstur
betra að vera með Þórði en það fóstur er eg fékk þér með
Þorkeli?"
Eiður
svarar: "Allólíkt er þetta fóstur fyrir alls sakir því að
Þórður er mikils háttar maður og má af honum gott hljóta en
Þorkell er lítilmenni og heimskur. Hann vildi bana mér fyrir
sakir óvisku og forsjáleysis en Þórður gaf mér líf og hann
hefir gefið mér hinn besta grip."
Skeggi
mælti: "Af umsjá Þorkels mundi það er þú fékkst líf. Mundi
hann eigi heldur vilja þér bana en sjálfum sér eða konu sinni.
En sjá vil eg þann grip er þú lætur svo mikillega yfir, hvort
mér þykir svo mikils um vert."
Eiður
sýndi honum þá saxið.
Skeggi
brá saxinu og leist allvel á og mælti: "Auðséð er það að þenna
grip hafa átt tignir menn og er þetta allmikil gersemi og eigi
trúi eg að hann hafi þvílíkan grip, svo fágætan, þér gefið."
Þá
svarar Eiður: "Eigi þykir mér þá líklegt að þú munir styrkja
mig til launanna ef þú vilt eigi trúa að hann hafi gefið mér."
Skeggi
mælti: "Gjarna vildi eg að þú hefðir þenna grip eigi þegið."
Eiður
svarar: "Eigi líst okkur þetta einninn."
Eftir
þetta fer Eiður heim til Óss og varð fátt af kveðjum með þeim
feðgum í því sinni. Þórður fagnaði vel fóstra sínum og spurði
eftir tali þeirra feðga. Eiður sagði allt sem farið hafði.
Þórður
svarar: "Slíks var mér að von og allmjög vill faðir þinn ýfast
við mér. Og svo segir mér hugur um sem fleira muni til
vandræða verða með okkur föður þínum og hans frændum en sjá
megi fyrir hvern enda eiga mun og muntu jafnan með miklum
vanda verða í millum að ganga."
Eiður
svarar: "Gott væri ef eg mætti nokkuð gott að vinna í millum
ykkar."
Ásbjörn
hét maður. Hann var son Þorsteins hvíta og Sigríðar systur
Miðfjarðar-Skeggja. Hann kom út hingað til Íslands þetta sumar
í Blönduósi í Langadal. Og er Skeggi frétti útkomu frænda síns
reið hann til skips og fagnar vel Ásbirni frænda sínum og
býður honum heim með sér við svo marga menn sem hann vildi.
Þetta boð þiggur Ásbjörn og réð skipi sínu til hlunns og fór
síðan heim til Reykja við þriðja mann. Ásbjörn var manna
mestur og hinn fríðasti maður og vel látinn. Hann var rammur
að afli svo að varla fannst hans jafningi fyrir afls sakir.
Hann var gleðimaður mikill. Hann gekk jafnan til laugar að
skemmta sér.
Og
einn dag gengu þeir Skeggi til laugar eftir vanda og lágu við
laugina og töluðust með. Þenna dag gekk Sigríður frá Ósi til
laugar með léreft sín og bjóst í þann tíma heim. Hún gekk þar
hjá sem þeir lágu. Ásbjörn var drambsmaður mikill að
klæðabúnaði. Þeir sáu hvar konan gekk. Hún var í rauðum kyrtli
og blá yfirhöfn. Var konan bæði fríð og mikil og að öllu
allvaskleg. Ásbjörn reis upp við olboga og leit um öxl til
hennar. Hún nam staðar og leit til hans og gekk síðan heim.
Þá
spurði Ásbjörn hvað konu það væri hið vasklega: "Þykir mér von
að sjá kona mundi geta ástir af mér."
Skeggi
svarar: "Hún heitir Sigríður og er dóttir Þórðar
Hörða-Kárasonar. En það ræð eg þér að þú skiptir þér þar engu
af við hana."
Ásbjörn
spurði hví það skyldi vera.
Skeggi
svarar: "Þeir bræður hennar eru fullir ofurkapps og hinir
mestu óeirðarmenn. Hyggur þú að þeir muni þér hlífa ef þeim
rís við þar sem þeir drápu Sigurð konung slefu son Eiríks
konungs?"
Ásbjörn
svarar: "Það hafði eg ætlað að vera sjálfráði fyrir hverjum
manni hér í landi."
Skeggi
segir: "Það fer sem reynist hvort þú ert þar einhlítur áður
þér skiljið ef þú leitar nokkuð á þá framar en þeim líkar."
Eftir
það gengu þeir heim.
Nú
er frá því að segja að Sigríður kom heim til Óss. Gekk Þórður
bróður hennar í móti henni.
Hann
mælti: "Hví ertu svo litverp systir? Og líst mér sem hann hafi
fengið þér litar, Ásbjörn veisugalti. En mart mun verða í
leikum áður en hann fær þín."
Svo
fór fram um veturinn að allt var kyrrt. Aldrei gat Ásbjörn
Sigríðar.
Knattleikar
voru í millum Reykja og Óss á Miðfjarðarísi því að snemma
lagði fjörðinn. Þá var gott til knárra manna í Miðfirði.
Þórður var knáastur að leikum og Ásbjörn frændi Skeggja. Ekki
var Skeggi að leikum því að hann var af hinu mesta æskuskeiði
en þó sem hraustastur til vopns. Sat hann hjá og þótti
allmikið gaman að. Aldrei mæltust þeir Þórður við og heldur
var þar fátt í milli.
Það
var einn dag að Þórður var að leik og Ásbjörn og skyldu þeir á
leikast. Og einn tíma felldi Þórður hann Ásbjörn allmikið fall
svo að bops kvað í skrokkinum á honum.
"Og
féll nú veisugaltinn," sagði Þórður.
Hann
svarar fá um. Og annað sinn er þeir tókust til þrífur Ásbjörn
til Þórðar svo að hann féll á kné.
"Og
fór þar meyjarkinninn," sagði Ásbjörn, "og væri þér varla
kvæmt í leik með rosknum mönnum."
Þórður
segir: "Svo fremi veistu það veisugalti er við reynum
vopnaskipti hvor þá á upp til annars að sjá er við skiljum
þann leik."
Ásbjörn
kveðst þess albúinn þá þegar og hljóp til vopna. Gengu menn þá
í millum þeirra og voru þeir skildir.
Líður
nú af veturinn. Reið Ásbjörn til skips síns um vorið og bjó
það til hafs. Skeggi reið til skips með Ásbirni við marga menn
því að honum þótti einskis ills örvænt fyrir Þórði. Situr
Þórður heima og lætur eigi sem hann viti.
Ásbjörn
kemur að máli við Skeggja: "Svo er með vexti frændi að mér
leika kvonföng í hug og vil eg ráða ráði mínu."
Skeggi
segir: "Hver er kona sú er hugur þinn horfir helst á?"
Ásbjörn
segir: "Ekki er því að leyna að það er Sigríður systir Þórðar
að Ósi. Hún er sú kvenna að minn hugur stendur mest til að
fá."
Skeggi
svarar: "Ekki þykir mér þetta líklegt að okkur muni þetta tjá
og ófús er eg til að flytja þetta mál við Þórð að þeim óþokka
sem millum ykkar er áður."
Ásbjörn
kvað það eina hafa í millum borið að lítils var vert og kveðst
eigi vilja hins besta kvenkostar missa fyrir það "ef eg kann
að fá."
Þar
kom að Skeggi hét að biðja konunnar fyrir hans hönd.
"Þykir
mér ráð," segir Skeggi, "að ekki bregðir þú utanför þinni
fyrir þetta."
Reið
Skeggi heim en Ásbjörn fór utan það sumar.
Eigi
miklu síðar en Skeggi kom heim spurðist skipkoma í Hvítá í
Borgarfirði. Og er menn fréttu það fór fjöldi manns norðan úr
sveitum til kaupa við kaupmenn bæði úr Miðfirði og annars
staðar. Skeggi bjóst og til skips að ríða með marga menn.
Og
er Eiður spurði að faðir hans ætlaði til skips mælti hann við
Þórð: "Ætlar þú nokkuð til skips fóstri minn?"
Þórður
segir: "Hví mun eg síður þurfa varning en aðrir bændur? Og
skal eg að vísu fara."
Eiður
mælti: "Eg vil ríða með þér og heyra á mál manna og kynna mér
svo kaupstefnu."
Þórður
segir: "Bæta mun það vora ferð fóstri minn að þú farir. Segir
mér svo hugur um að í þessi ferð mun eg þín mest þurfa ef
mínir draumar vita nokkuð."
Eiður
mælti: "Hvað dreymdi þig fóstri minn?"
Þórður
segir: "Það dreymdi mig að eg þóttist kominn til Hvítár í
Borgarfirði og eiga tal við útlenda menn, eigi síst um kaup
nokkur. Og í því komu í búðina vargar eigi allfáir og var mér
mikill viðbjóður við þeim. Síðan réðu þeir á mig og vildu
drepa mig og rifu af mér klæðin en eg brá sverðinu og hjó eg í
sundur einn varginn í miðju og höfuðið af öðrum. Síðan hlupu
að mér vargarnir öllu megin en eg þóttist verjast og varð eg
mjög móður og eigi þóttist eg vita hversu mér mundi vegna. Í
því hljóp fram fyrir mig einn bjarnhúnn og vildi verja mig og
í því vaknaði eg. Nú þykir mér draumurinn tíðindavænlegur."
Eiður
mælti: "Auðséð er það að þetta eru mannahugir illir til þín.
Nú væri það mitt ráð að þú riðir jafnsnemma heiman og faðir
minn þó að þið mælist ekki við."
Þórður
mælti: "Gera má eg það fóstri minn fyrir bæn þína."
Nú
bjóst Þórður til ferðar og Eiður með honum.
Og
er Þórður bjóst mælti Sigríður systir hans: "Það vil eg bróðir
minn að þú kaupir mér skikkju mjög vandaða."
Þórður
svarar: "Svo skal vera systir. En svo segir mér hugur að
skikkjan verði fullkeypt áður lúki."
4. kafli
Þeir
Þórður og Eiður riðu til skips jafnfram Skeggja því að Eiður
bað Þórð þess. Og er þeir komu til skips tjölduðu þeir eina
búð báðir.
Sá
maður kemur til sögunnar er Jón hét. Hann bjó að Hvassafelli í
Norðurárdal. Hann var vel fjáður og engi jafnaðarmaður og
óvinsæll. Guðrún hét kona hans, ofláti mikill og metnaðarfull.
Bróðir hennar hét Auðólfur. Glúmur hét faðir þeirra. Hann bjó
að Skarðshömrum. Þeir ætluðu að ríða til skips í þann tíma er
þeir Þórður og Skeggi voru við skip. Og er þeir riðu heiman
mælti Guðrún við bónda sinn að hann skyldi kaupa henni skikkju
nokkura góða því að hún var áburðarkona. Þessu heitir bóndi.
Þeir ríða nú leið sína þar til er þeir koma á Hvítárvöllu. Þá
var kaupstefna sem mest.
Þeir
Jón og Auðólfur gengu um búðir. Þeir komu í búð þess manns er
Þórir hinn auðgi hét og föluðu skikkju ef til væri.
Hann
segir, kvað til vera skikkju "og mun ykkur bóndi þykja dýr."
Jón
segir: "Lát heyra hvað gilda skal."
Austmaður
mat skikkjuna. Jóni þótti of dýr. Auðólfur vildi kaupa láta og
bauð að leggja til af sínu. Jón gekk frá.
Og
er þeir komu út eggjaði Auðólfur að kaupa skikkjuna "og hét eg
því systur minni."
"Hví
skaltu eigi ráða?" segir Jón, "og göngum heim eftir verðinu."
Og
varð þetta dvöl nokkur.
Það
er sagt að þeir Þórður og Eiður gengu um búðir og föluðu
varning. Þeir komu í búð Þóris ríka og föluðu skikkjuna að
Þóri.
Þórir
kveðst kenna Þórð og hans foreldra "og vil eg eigi meta við
þig heldur vil eg að þú þiggir skikkjuna."
Þórður
þakkaði honum "og vil eg þetta þiggja og lát hér liggja meðan
eg geng eftir verðinu."
"Það
vildi eg," segir Þórir, "að þú hefðir með þér."
"Engu
mun það varða," segir Þórður og gengu þeir Eiður að sækja
verðið.
Og
er Þórður var í burt koma þeir Jón og Auðólfur inn í búðina og
báðu Austmanninn þá láta til skikkjuna.
Hann
kvað þá selda skikkjuna "því að þú vildir eigi þvílíkt við
gefa sem eg mat."
Jón
kveðst þá hafa skyldu. Og í því komu þeir Þórður og Eiður í
búðina með skikkjuverðið. Þórður greip til skikkjunnar.
Auðólfur brá sverði og vildi höggva til Þórðar. Jón hljóp og
að honum Þórði og vildi höggva til hans. Þórður brá skjótt
sverðinu og snerist að Auðólfi og hjó í höfuðið. Féll hann
þegar dauður á gólfið. Eiður hljóp fyrir hann Þórð er hann sá
tilræðið Jóns og brá fyrir hann skildinum en tók skikkjuna
undir hönd sér. Þetta sér Þórður og slæmir til hans með
sverðinu og kom á hann miðjan og tók í sundur fyrir ofan
mjaðmirnar. Förunautar þeirra Jóns sóttu þá að honum. Þórður
hopaði út úr búðinni og hljóp á einn raftabulung og varðist
þaðan vel og skörulega. Drifu þá til héraðsmenn og
Borgfirðingar og vildu hefna þeirra Auðólfs. Eiður fer þá að
finna föður sinn og biður hann að veita Þórði lið með sínum
mönnum.
Skeggi
segir: "Hvað hefir Þórður að hafst þess að hann er eigi
einhlítur?"
Eiður
segir: "Hann hefir vegið tvo menn."
"Hverjir
eru þeir?" segir Skeggi.
"Auðólfur
og Jón," segir Eiður.
"Hvað
varð til?" segir Skeggi.
Eiður
segir: "Þeir vildu ræna hann skikkju þeirri er hann hafði
keypt og annar þeirra vildi drepa hann áður en eg hlífði
honum. Og láttu eigi þá fæð sem á millum ykkar hefir verið svo
ríkt ganga að þú virðir meira en það að hann er úr því héraði
sem þú ert. Hann er og minn lífgjafi og fóstri."
Þá
svaraði Skeggi engu. Eiður gekk þá á burt og þar til sem þeir
sóttu að Þórði og brá saxinu.
Og
er Þórður sá Eið fóstra sinn mælti hann: "Hafðu þig ekki í
hættu fyrir mig."
En
er Eiður var út genginn úr tjaldi föður síns þá stóð Skeggi
upp og mælti: "Rýta mun gölturinn ef grísinn er drepinn."
Tók
hann þá Sköfnung og gekk þangað til sem þeir sóttu að Þórði.
Hafði hann varist svo drengilega að þeir höfðu engu sári á
hann komið en hann hafði sært marga menn. Og er Skeggi kom til
gekk hann svo hart að að þeir hurfu frá er áður höfðu sótt að
Þórði. Síðan kom Skeggi á sættum með þeim. Skyldi hann einn
gera um öll málin. Hann lauk þegar upp gerðinni. Skyldi Þórður
greiða tvö hundruð silfurs fyrir víg Jóns en Auðólfur falla
óheilagur fyrir fjörráð og tilræði við Þórð. Þeir menn sem
sárir höfðu orðið fyrir Þórði skyldu hafa sár sín bótalaus
fyrir fjörráð og atsókn. Og með þessu skildu þeir.
Reið
Skeggi heim þá er hann var búinn. Þórður reið jafnfram norður
og Eiður með honum og töluðust þeir Skeggi og Þórður ekki við
á allri þessi leið. Þeir ríða þar til er þeir koma að
Miðfjarðará.
Þá
mælti Skeggi: "Hér munum vér af baki stíga því að eg á við þig
Þórður erindi."
Og
svo gerðu þeir.
Þá
mælti Skeggi: "Ásbjörn frændi minn bað mig vekja bónorð fyrir
hans hönd og vill hann láta biðja Sigríðar systur þinnar fyrir
hans hönd og vil eg nú vita hversu þú vilt þessum málum
svara."
Þórður
segir: "Litla vináttu á eg við Ásbjörn. Hefir þú og mér verið
engi vin hér til og ekki kom mér það í hug að þú mundir hingað
leita tengda fyrir frændur þína. En veit eg að Ásbjörn er
stórborinn maður og ríkur og mikilmenni af sjálfum sér. En
eigi veit eg hversu bræðrum mínum eða henni er þetta kaup
gefið."
Skeggi
svarar: "Því kveð eg þig að málinu heldur en bræður þína að eg
veit að þeir vilja þínum ráðum hlíta bæði um þetta og allt
annað."
Þórður
svarar: "Líklegir þykja mér þeir til vera að gera eftir mínum
vilja. En ekki gef eg hana nokkurum manni utan hennar samþykki
sé til. En von þykir mér að ekki brjóti hún það á bak er eg
ræð."
Þá
segir Eiður: "Það vildi eg fóstri minn að vel svarir þú föður
mínum um bónorðið og virðir mikils hans flutning."
Þórður
segir: "Svo skal vera því að mikla liðsemd veitti Skeggi mér í
þessi ferð og það mun eg nú láta á sjá því að eg mun gera kost
á um bónorðið fyrir þinn flutning Skeggi. Hún skal sitja í
festum þrjá vetur og ef Ásbjörn kemur eigi út innan þeirra
þriggja vetra þá eru laus þessi mál. Kemur hann fyrri til
lands þá er hann kominn til ráðahags með Sigríði."
Þessu
játar Skeggi. Réttir Þórður þá fram höndina og tekur Skeggi
handsöl. Voru þegar vottar að heitorði.
Þá
mælti Skeggi: "Nú hefir þér vel farið Þórður. En hagskipti var
það er systir þín fékk skikkjuna heldur en kona Jóns. Þykir
mér og meiri von að Borgfirðingar megi minni til reka hver
yðar fundur varð. Mun eg lengja nafn þitt og kalla þig Þórð
hreðu."
Þórður
sagði: "Vel líkar mér það þó að þeir hafi nokkurar mínar
menjar og svo þykir mér og engi forþokki á nafni þessu. En svo
segir mér hugur um að sjaldan muni hreðulaust í þessu héraði."
Eftir
þetta riðu þeir heim. Og er Þórður kom heim var honum vel
fagnað. Hann var spurður tíðinda. Hann sagði af hið ljósasta.
Síðan kallaði hann systkin sín til tals við sig og sagði þeim
heitorðið.
Sigríður
svarar: "Bráðráðið þykir mér þú bróðir gert hafa um heitorðið
mitt er eg var ekki að frétt áður."
Þórður
segir: "Það kaup skal ekki framar en þú vilt samþykkja."
"Þess
var mér von að þér. Vil eg og þinni forsjá hlíta hér um."
Þórður
bað hana hafa þökk fyrir andsvörin. Síðan fékk hann henni
skikkjuna og sagði henni um viðskipti þeirra Jóns og Auðólfs
og kvað vísu:
Tvo
lét eg Fáfnis fitjar
falla
þar til jarðar
ýta,
Leifnis lautar
lind
fagrvita, kindar.
Áðr
vildu þeir, öldu,
eitrþvengs
bana veita,
brands,
með benja vöndum
brúðr,
mærar við, kærust.
"Slíks
var að von," segir hún.
Hér
eftir situr Þórður heima um kyrrt og var Eiður jafnan með
honum.
5. kafli
Þetta
sama sumar kom skip í Blönduós í Langadal. Þar kom út Ormur,
systurson Skeggja og bróðir Ásbjarnar. En er Skeggi frétti
útkomu frænda síns ríður hann til skips og býður Ormi heim með
sér til veturvistar og fór Ormur heim með honum. Ormur var svo
háttaður að hann var hverjum manni meiri og sterkari, rammur
að afli og hinn vasklegasti og fullur af ofurkappi og þótti
engi sinn jafningi. Hann var hinn mesti vígamaður og fullur
upp ójafnaðar.
Það
var einn dag að Ormur gekk til laugar að Sigríður frá Ósi var
þar fyrir og ein kona með henni. Honum fannst mikið til hennar
og spurði eftir hvað konu hún væri. Honum var sagt hvað hún
hét og svo ætt hennar.
Hann
kom að máli við Skeggja og mælti: "Svo er með vexti að eg
vildi að þú bæðir Sigríðar frá Ósi til handa mér."
Skeggi
svarar: "Það mun eg eigi gera við þessa konu. En biðja vil eg
hverrar annarrar konu sem þú vilt til handa þér."
Ormur
svarar: "Annaðhvort vil eg að þú biðjir Sigríðar ellegar
engrar."
Skeggi
segir: "Hví mundi eg biðja festarkonu Ásbjarnar bróður þíns?"
Ormur
segir: "Það hirði eg aldrei þó að hún sé hans festarkona.
Viltu eigi biðja hennar fyrir mína hönd þá mun verða
róstumikið í héraði því að þá skal eg fífla hana og munu
bræður hennar það banna en eg mun ekki það hirða. Muntu þá
verða til að hlutast."
Þá
sagði Skeggi: "Eigi mun Sigríður fyrir þér fíflast láta og
ætlar þú þér mikla dul að fá hennar svo ósæmilega. Og mun þér
þetta draga til skammæðar því að velta hefir Þórður látið
þyngra hlass þar þeir bræður drápu Sigurð konung slefu
Gunnhildarson."
Ormur
segir: "Verður það sem má. Á þetta skal hætta ef þú vilt eigi
biðja konunnar mér til handa."
Skeggi
segir: "Heldur vil eg fara með þessum orðum en vandræði standi
af. Og muntu þó illa við una hversu sem svarað verður."
Eiður
varð þessa var er hann var á kynnisvist að Reykjum með föður
sínum. Þeir feðgar gera Þórði orð að hann komi til Reykja.
Þórður fór til Reykja og bræður hans með honum. Skeggi heilsar
Þórði glaðlega. Hann tók því vel og frétti hvað undir
orðsendingu hans væri. Skeggi segir að Ormur frændi hans vildi
fá Sigríðar systur hans.
Þórður
segir: "Undarleg málaleitan er slíkt af þinni hendi því að mér
líst Ormur frændi þinn meira eiga varið í fors og óvisku en
hamingju. Er og eigi ólíklegt að það reyni af bragði. Eða veit
hann eigi áður að konan er föstnuð bróður hans?"
Skeggi
mælti: "Ormur er eigi heima og er riðinn út í Langadal til
skips."
Eiður
mælti: "Það vildi eg fóstri minn að þú gerðir á nokkurn fyrir
flutning föður míns."
"Svo
skal vera sem þú biður," segir Þórður, "að á skal gera kostinn
fyrir bænastaðinn þinn og flutning Skeggja en engan mundi eg á
gera ef Ormur hefði sjálfur beðið konunnar. Þau andsvör vil eg
Skeggi gefa þínu máli að það er fyrst að eg vil engu því
bregða við Ásbjörn sem eg hefi honum lofað. Eg vil að Ormur
fari utan í sumar og veri utan tvo vetur en eigi von ráða ef
Ásbjörn kemur eigi til."
Skeggja
þótti allvel svarað og höfðu hér við votta. Reið Þórður heim
til Óss og Eiður með honum. Lítið gaf Sigríður sér um þetta.
Líður
nú þar til er Ormur kemur heim og hafði búið skip sitt. Ormur
spurði Skeggja um erindislok um kvonbænirnar. Skeggi sagði
allt sem farið hafði. Ormi þótti Skeggi hafa laust fylgt.
Skeggi bað hann þá virðing á leggja sem hann vildi.
Ormur
bað hann hafa af sér enga þökk fyrir málalokin og varð reiður
mjög, kveðst aldrei hirða hvort Þórði líkaði vel eða illa:
"Skal hún þá vera friðla mín."
Skeggi
kvað hann furðu óvitran mann er hann talaði slíkt.
Eigi
hafði Ormur heima verið svo að nóttum skipti áður hann reið
til Óss og settist á tal með Sigríði.
Hún
bað hann eigi það gera, kvað Þórði mundu þykja verr "og muntu
finna skjótt missmíði á ef þú gerir eigi að."
Ormur
kvaðst hvergi varbúinn við Þórði hvað sem þeir skyldu reyna.
Hún
sagði það og líkast "að það reynir þú ef þú venur hingað komur
þínar. Máttu til þess ætla að eg mun mér engu af skipta um það
er til þín heyrir meðan eg spyr ekki til Ásbjarnar bróður
þíns."
Skildu
þau talið. Þórður var að ferjusmíð niðri við ósinn og ætlaði
að halda henni til Stranda eftir skreið og fara sjálfur með.
Ormur
kom þrjá daga í samt til Óss og þá talaði Þórður við Orm: "Það
vil eg Ormur að þú hafir eigi hingað komur þínar til óþykktar
við mig en ósæmdar við systur mína."
Ormur
svarar um heldur illa og kveðst sjálfráði verið hafa ferðar
sinnar fyrir hverjum manni og kveðst hyggja að svo skyldi enn
vera. Þórður kvað þá eigi báða uppi skyldu ef hann kæmi hinn
fjórða daginn. Ormur lét af komum nokkurar nætur.
Þórður
bjó ferjuna. Og er hann var búinn var það einn morgun að veður
var gott. Þá ætlaði Þórður að sigla út úr ánni. Heimakona gekk
inn að Ósi og kvað gott veður að þvo léreft sín. Sigríður var
vön að þvo léreft sín í læk þeim er fellur hjá garði að Ósi.
Hún fór með léreftin og konan með henni.
Þenna
morgun hefir Ormur njósn af að Þórður mun brátt sigla. Hann
lætur taka sér hest. Ekki veit Skeggi til þessa. Síðan tók
hann vopn sín. Hann reið út til Óss og þangað í hvamminn sem
Sigríður var. Hann sté af hestinum og batt hann. Síðan leggur
hann af sér vopnin og gengur til hennar Sigríðar og setur hana
niður og leggur höfuð í kné henni og leggur hennar hendur í
höfuð sér.
Hún
spurði hví hann gerði slíkt "því að þetta er á móti mínum
vilja. Eða manstu eigi ályktarorð bróður míns? Og mun hann það
efna. Sjá þú svo fyrir þínum hluta."
Hann
segir: "Ekki hirði eg um grýlur yðrar."
Og
er Ormur kom í hvamminn brá hún við heimakona og hljóp ofan
til ferjunnar og sagði Þórði að Ormur var kominn í hvamminn
til Sigríðar. Þórður brá skjótt við, tók sverð sitt og skjöld.
Hann hljóp upp í hvamminn. Ormur lá í knjám Sigríði.
Þórður
hljóp að Ormi og mælti: "Statt þú upp og ver þig. Er það nú
eigi verra en krjúpa að konunni og horfa við mér."
Ormur
brá við og seildist til sverðs síns og í því hjó Þórður til
Orms og í sundur hinn hægra handlegginn. Í því brá Ormur
sverðinu og í viðbragði hans brotnaði fótleggur hans. Þá hjó
Þórður höfuð af Ormi og gekk síðan heim til Óss og lýsti vígi
Orms á hönd sér. Sigríður bað Þórð bróður sinn forða sér.
Hann
brosti að orðum hennar og sagði: "Hvergi mun eg fara því að eg
kann engar leiðir. Mun eg senda mann til Reykja að segja
Skeggja víg Orms."
Hún
segir: "Undarlegur maður ertu bróðir því að Skeggi mun skjótt
hér koma og hefna frænda síns með fjölmenni og hefir þú ekki
megn að standa í stríði við hann þó að þú sért garpur mikill."
Þórður
kveðst ekki að því fara. Síðan fann hann sauðamann sinn og bað
hann fara til Reykja og segja Skeggja vígið. Hann kveðst þessa
ófús en lést þó fara mundu ef Þórður vildi.
"Seg
og það með að Skeggi láti færa í burt afglapa sinn."
Sveinninn
fór sem hann bað og sagði Skeggja vígið Orms frænda síns.
Skeggi varð reiður mjög.
Sveinninn
mælti: "Það bað Þórður mig segja þér að þú skyldir láta flytja
í burt afglapa þinn."
Skeggi
safnar nú mönnum að sér og ríður út til Óss. En Þórður var
heima við hinn tíunda mann og býst til varnar þegar hann sér
ferð Skeggja. Þar voru þeir bræður báðir. Allir voru þeir vel
vopnaðir. Kveðst Þórður nú hvergi mundu vægja fyrir Skeggja,
kvað nú vel að þeir reyndu með sér.
Það
er að segja að þenna morgun hafði Eiður farið til stóðhrossa
sinna í Línakradal. Þau hafði Þórður gefið honum. Og er hann
frétti vígið Orms skundaði hann heim til Óss og vildi koma
fyrr en faðir hans og það gekk honum. En er hann kom heim sá
hann viðurbúnað þeirra og tók vopn sín og gekk í lið með Þórði
fóstra sínum.
Þórður
mælti: "Eigi vildi eg fóstri minn að þú værir að þessum fundi
því að eg mun nú ekki hlífa föður þínum heldur en öðrum manni
ef hann sækir að."
Eiður
segir: "Hjá þér mun eg vera fóstri minn hvað sem í gerist því
að eitt skal yfir okkur ganga. Var mér það þá í hug er þú
gafst mér líf að eg skyldi mitt líf leggja við þitt líf."
Þórður
segir: "Þá muntu mér best gefast er mér liggur mest á."
Og
þá er þeir höfðu við talast kom Skeggi við marga menn. Skeggi
var hinn reiðasti. Og er hann sér Eið son sinn í liði Þórðar
stöðvaði hann flokk sinn.
Þórður
kastaði orðum á Skeggja og bað hann að sækja "því að nú er eg
albúinn að höggva oxann þó að feitur sé því að nú er heldur
gamall orðinn."
Þá
segir Skeggi: "Eigi mun eg að sækja því að eg vil eigi berjast
við Eið en oft muntu til glæpa stefna."
Þórður
segir: "Meir ætla eg þér til koma hræðslu en huggæði ef þú
sækir nú eigi að."
Skeggi
svaraði engu og reið frá og heim.
Ormur
var heygður í Miðfjarðarnesi.
Nú
verður að nefna fleiri menn til sögunnar.
6. kafli
Þorvaldur
hét maður, góður bóndi. Hann bjó í Langadal á þeim bæ er
heitir í Engihlíð. Hann var læknir góður. Hann átti tvo sonu.
Hét annar Einar en annar Bjarni.
Indriði
hét maður og félagi Orms. Hann var mikill maður og vígur
hverjum manni betur og hinn besti drengur. Hann var kominn út
í Kolbeinsárósi. Hann var þá búinn til siglingar er þetta var
tíðinda.
Össur
hét maður. Hann bjó í Skagafirði á þeim bæ er á Grund heitir.
Hann var Arngrímsson. Jórunn hét móðir hans og var systir
Miðfjarðar-Skeggja. Össur var höfðingi mikill því að hann
hafði goðorð um hinn efra hlut Skagafjarðar og út til móts við
Hjaltasonu. Hann var ódældarmaður og ekki var hann vinsæll,
meiri og sterkari en flestir menn, ótrúr og undirhyggjufullur.
Þórhallur
hét maður. Hann bjó á Miklabæ í Óslandshlíð. Ólöf hét kona
hans. Hún var væn kona og hinn mesti skörungur. Þórhallur var
vellauðigur að fé. Engi var hann kempa kallaður og heldur
hræddur og að öllu hið mesta lítilmenni. Hann var hælinn og
hinn mesti skrumari og þóttist flest ráð kunna. Ólöf húsfreyja
hans var Hrolleifsdóttir þess er nam Hrolleifsdal upp af
Sléttahlíð. Hún var fyrir þeim um alla hluti. Hafði hún verið
gefin honum til fjár. Hún var ung en Þórhallur við aldur. Hún
var læknir góður.
Kálfur
hét bóndi einn í Hjaltadal. Hann bjó á Kálfsstöðum. Hann var
mikilhæfur bóndi.
7. kafli
Nú
er þar til að taka að Ósi er Skeggi hefir heygja látið Orm
frænda sinn. Hann sendir mann norður til Indriða félaga Orms
að segja honum vígið, biður hann búast norðan ef hann vill
nokkuð leita til hefnda eftir félaga sinn því að hann hafði
svarist í fóstbræðralag við Orm áður þeir fóru til Íslands.
Indriði brá við skjótt og tók vopn sín. Hann hafði hjálm og
skjöld rauðan, mikið krókaspjót í hendi, gyrður biturlegu
sverði. Honum fylgdu tveir Austmenn og aðrir tveir íslenskir
menn. Indriði reið frá skipi þá er hann var búinn.
Nú
er þar til að taka er þeir Þórður og Skeggi skildu að Ósi að
Eiður talaði með Þórð: "Það vildi eg fóstri minn að þú riðir
af héraðinu fyrst en eg mun annast um bú þitt meðan þú ert á
burt."
Þórður
segir: "Þú skalt ráða en ekki er mér mikið um að flýja bólstað
minn."
"Svo
hlýtur nú að vera að sinni," sagði Eiður, "því að eigi kenni
eg kapp föður míns ef þér dugir að sitja samtýnis við hann svo
búið."
Síðan
bjóst Þórður heiman. Hann tók vopn sín, skjöld og hjálm, sverð
og spjót. Bræður hans buðust til ferðar með honum.
"Eigi
vil eg það," sagði Þórður, "því að eg vil ykkur í engi
vandræði leiða með mér en hafið áður í engum vígaferlum staðið
með mér. Og haldið kyrru fyrir með fóstra mínum þar til fleira
verður til tíðinda."
Síðan
sté hann á bak og bað alla heimamenn vel lifa. Síðan reið hann
upp á háls til Línakradals og einn maður með honum til
leiðsagnar. Hann léttir eigi fyrr leið en hann kemur út í
Langadal til Engihlíðar síð um kveldið. Hann hafði grímu yfir
hjálminum og duldist.
Synir
Þorvalds þóttust kenna hann og sögðu föður sínum "og ef hann
er mun tíðindum gegna er hann fer huldu höfði um héraðið."
Bóndi
spurði hinn mikla mann að nafni. Hann sagðist Þórður heita.
"Og
ertu Þórður hreða?"
Hann
segir: "Kalla máttu svo ef þú vilt. Sá er maðurinn."
Bóndi
segir: "Hverju gegnir um ferðir þínar?"
Þórður
segir vígið Orms og allan tilganginn og kvað vísu:
Fátt
kann eg fleygi hrotta,
fegring
um vó eg, segja.
Áðr
vildi sá öldu
ósæma
Gná ljósa.
Því
varð eg bráðr að brúði
blakkrennir
nam spenna
vogs
en vildi eigi
varr
unna þess svarra.
Þorvaldur
sagði: "Mikil tíðindi segir þú, víg Orms frænda Skeggja, og
munu margir frændur eftirsjár veita með Skeggja."
Þórður
kvað vísu:
Veit
eg að eftir ýti
ormreitar
munu leita
frændr
og vilja vendi
vopndöggvar
mig höggva.
Eigi
veit þó að ítra
egg
reiði fram Skeggi
ríkr
hvort eg renn frá leiki
reinar
elds fyrir einum.
Þorvaldur
segir: "Eigi er það og víst eða hvert ætlar þú nú að ríða?"
Þórður
svarar: "Norður ætla eg fyrst til skips er uppi stendur í
Kolbeinsárósi hvað sem þá leggst fyrir."
Þorvaldur
bauð honum Einar son sinn til fylgdar því að Þórði voru leiðir
ókunnigar. Skyldi hann fylgja honum norður úr Vatnsskarði þar
til sem leiðir skildust. Þórður þakkaði honum og dró
fingurgull af hendi sér og gaf Þorvaldi.
Bóndi
þakkaði honum gjöfina og bað hann sín vitja ef honum líkaði:
"Segir mér svo hugur að þú munir í þessi ferð verða reyndur um
vopnfimi og karlmennsku. Muntu svo eiga við að sjá að Össur
frændi Orms mun sitja um líf þitt þá hann fréttir því að hann
er höfðingi mikill og ódældarmaður."
Þórður
kvað það fram koma um sinn hag sem lagið yrði "og er ekki mark
að mínum ættarfylgjum ef eigi týna nokkurir frændur Orms fyrir
mér lífi áður eg lýk nösum. En vel fer þér bóndi og haf þökk
fyrir. Mun eg þiggja þína vináttu ef eg þarf til að taka."
Síðan
reið Þórður á burt og Einar með honum. Skildu þeir Þorvaldur
með vináttu. Þeir ríða upp eftir Langadal og norður
Vatnsskarð. Og er þeir komu norður úr skarðinu skildi þá á um
leiðir. Vildi Þórður ríða um Grindarhóla og hann réð. Þeir
riðu til Arnarstapa og áðu þar. Þórður kvað sér svefnhöfugt og
kvað sækja að sér ófriðarfylgjur.
Nú
er þar til að taka er Indriði fréttir víg Orms félaga síns.
Hann reið frá skipi og með honum fjórir menn, tveir norrænir.
Hét annar Sigurður en annar Þorgrímur. Þeir voru hinir
víglegustu menn. Aðrir tveir voru íslenskir menn. Hét annar
Bárður en annar Þorfinnur, miklir menn og sterkir. Þeir voru
vel vopnaðir. Þeir riðu sem leið liggur upp eftir Skagafirði
til Vatnsskarðs þenna hinn sama dag sem Þórður reið um
skarðið.
Nú
sjá þeir Þórður reið fimm manna með vopnum. Þórður spurði
förunaut sinn hverja hann kenndi þar ríða.
Hann
sagði: "Eigi kann eg mann að kenna ef það er eigi Indriði
stýrimaður, fóstbróðir Orms, með rauðan skjöld og allmikið
krókaspjót í hendi."
Þórður
svarar: "Vera má svo að Indriði vilji hafa minn fund. Eða
hvers liðs á eg þar von sem þú ert?"
Hann
sagði: "Engi er eg vígamaður og eigi má eg mannsblóð sjá. Og
er illt að vita ef þú skalt látast fyrir þeim."
Þórður
kvað eigi víst "hver skipstjórnarmaður mun vera í kveld að
skipi Indriða."
Eftir
þetta býst Þórður til varnar en mein kvað Þórður það að félagi
hans var huglaus og kvað vísu:
Eigi
skal eg fyr ýtum flýja
unda
logs að þessum fundi,
gegnir
skulu það fyrðar fregna,
flæðar
báls á þessum hálsi.
Heldr
ætla eg, hjálmi faldinn,
hrotta
söng að fremja löngum
eikikjóls
þótt að mér sæki
ýtar
sex að vopna messu.
Og
er þeir fundust frétti Indriði hvað Orm dveldi. Þórður segir
og kvað Orm hafa keypta sér staðfestu á Miðfjarðarnesi.
Síðan
sagði hann honum vígið "og hefndu hans nú því að ekki muntu í
betra færi komast við mig en nú."
Indriði
kvað svo vera skyldu. Síðan sækja þeir allir að honum.
Sigurður austmaður leggur til Þórðar með spjóti og kom í
skjöldinn og renndi út af og niður í völlinn. Hann laut eftir
laginu. Og er Þórður sá það hjó hann til hans. Kom það á
Sigurð miðjan og tók í sundur fyrir ofan mjaðmirnar. Í þessu
hjó Þorfinnur til Þórðar og kom í skjöldinn og sneið af mikinn
mána af skildinum. Þórður hjó á fótinn Þorfinni fyrir ofan kné
og tók af fótinn.
Þórður
bað Indriða betur að sækja "ef þú vilt hefna félaga þíns."
Indriði
hleypur að Þórði og veitir honum mikla atsókn. Þeir sóttust
lengi en svo lauk að Indriði féll fyrir Þórði og flakti allur
í sundur af sárum. Þá hljóp Þórður að förunautum Indriða og
var eigi langt þeirra vopnaviðskipti áður Þórður drap þá báða.
Eftir þetta settist Þórður niður og batt sár sín því að hann
hafði fengið mörg sár og stór. Hann gengur að Indriða og
spurði ef hann mundi vera græðandi.
Hann
segir: "Þess þykir mér von ef læknar koma til."
Þá
tók Þórður til Indriða og kippti honum úr blóði og lætur hann
á bak hesti sínum. Eftir það tekur Þórður hest sinn og ríður
vestur í Bólstaðarhlíð og segir þar tíðindin. Síðan reið hann
með Indriða í Engihlíð. Þorvaldur fagnar vel Þórði og býður
honum allan þann greiða sem hann vill þiggja og spyr tíðinda.
Hann
segir bardagann að Arnarstapa og fimm manna lát "en því er eg
hér kominn að eg vildi að þú græddir Indriða því að aldrei fær
vaskara mann."
Þorvaldur
kvað það skylt vera. Tók hann við Indriða og bjó honum kerlaug
og fægði sár hans og hafði hann engi banvænleg sár. Þorvaldur
býður Þórði lækning.
Hann
kveðst eigi það vilja: "Mun eg norður leita á landið hvað sem
fyrir verður."
Indriði
tók til orða: "Nú er svo komið sem þér megið vita að eg hefi
leitað til hefnda við Þórð eftir Orm. En því skipti svo að
féllu fyrir Þórði fjórir mínir félagar en eg sár til ólífis og
fór það sem von var með okkur Þórði því að hann er engum manni
líkur um vopnfimi. Nú er ráð mitt Þórður að þú ríðir norður
til skips míns og bíð mín þar. Ólöf heitir húsfreyja á
Óslandi. Hún er kvenskörungur og hinn besti læknir. Beið hana
viðtöku, þar til sem eg kem norður, og lækningar. Össur heitir
bóndi er býr að Þverá í Skagafirði. Hann er frændi Orms er þú
vóst. Hann mun sitja um líf þitt."
Þórður
bað hann hafa þökk fyrir tillög "en fara mun eg ferða minna
fyrir Össuri sem eg hefi ætlað."
Eftir
þetta reið Þórður norður yfir Skarð til Skagafjarðar og allt
til skips. Hann kom til Óslands síð um kveldið og fann bónda
og spurði bóndi hann að nafni. Þórður nefndi sig.
Þórhallur
segir: "Heyrt hefi eg þín getið oft. Hvað heldur þig til
hérkomu?"
Hann
sagði honum fundinn þeirra Indriða og vígin og kvað vísu:
Háði
eg víst í víðu
Vatnsskarði
sókn harða.
Þar
lét eg fjóra fjörvi
fleins
sýnendur týna.
En
Indriði unninn
ítr
varð í byr rítar.
Þeim
gaf eg líf er Leifa
láðdýri
kann stýra.
Þórhallur
kvað hann mikinn afbragðsmann "og líst mér svo sem þú munir
vera sár mjög."
Þórður
kvað ekki mikið bragð að því en lést hafa þó skeinur nokkurar.
Í
þessu kom húsfreyja út.
Hún
mælti: "Hver er þessi hinn mikli maður er hér er kominn?"
Þórður
segir til sín. Hún kveðst heyrt hafa hans getið jafnan og bað
hann af baki stíga og dveljast þar náttlangt. Þórður bað
húsfreyju hafa þökk fyrir.
Þórhallur
mælti: "Vandhæfi þykir mér á viðtöku þessa manns, ratað í
mikil vandræði í vígaferlum en maðurinn mjög sár og þarf
lækningar. Eru og miklir menn til eftirsóknar og hefnda um
Orm. Þykir mér svo sem sá muni hvorki sjá fyrir fé eða fjörvi
sem honum veitir nokkura hjálp."
Þá
segir húsfreyja: "Eigi líst okkur þetta einn veg. Þykir mér
sem sá muni betur hafa er honum veitir nokkura hjálp. Vil eg
bjóða þér Þórður að vera hér svo lengi sem þú vilt og að binda
sár þín og græða þig ef þess verður auðið."
Þórður
þakkaði henni og kveðst þetta þiggja mundu "ef bóndi
samþykkir."
Þórhallur
sagði nú enn fara sem vant er "að þú munt vilja ráða. Mun eg
heita Þórði að vera honum trúr í öllum hlutum. Má eg halda
tungu minni um hérvist Þórðar."
Síðan
sté Þórður af baki og fylgdi húsfreyja honum í eitt útibúr en
bóndi tók af hesti hans. Húsfreyja setti borð fyrir Þórð og
fór hann til matar. Eftir það bjó hún honum kerlaug og fægði
sár hans. Hafði hann mörg sár og stór.
Þórður
var á Óslandi á laun þar til sem hann var heill orðinn allra
sára sinna.
Þá
talaði Þórður með Þórhall bónda og húsfreyju: "Svo er nú komið
að eg er heill orðinn sára minna og vil eg ekki lengur fara
huldu höfði eða vera hér lengur en ykkur hjónum líkar vel."
Húsfreyja
segir: "Það er minn vilji að þú sért hér þar til sem einnhvern
veg slítur úr málum þessum."
Þórhallur
segir: "Það vil eg að Þórður sé hér í vetur. En þó er mér sagt
að Össur að Þverá muni ætla að sjá eftir hefndum við þig."
Þórður
kveðst eigi það hirða: "Má það eigi víst vita hver hellum
hleður að höfði öðrum."
Einn
dag reið Þórður til skips. Var það lagið út undir Elenuhólm.
Og í þann tíma kom Indriði til skips. Höfðu hásetar búið
skipið meðan Indriði var í Engihlíð.
Indriði
bauð Þórði að fara utan með sér en ekki kveðst hann mega hann
austur halda fyrir frændum Orms er bæði voru margir og ríkir
"en sæst hefi eg um víg öll fyrir þína hönd þau sem urðu á
fundi okkrum. Hefi eg bætt þau mínum peningum."
Þórður
þakkaði honum allt þetta og dró gullhring af hendi sér og gaf
honum en ekki lést hann mundu utan fara að sinni. Eftir þetta
skildu þeir með vináttu og fór Indriði utan og er hann úr
sögunni.
Þórður
reið á Ósland.
Þórhallur
tók allvel Þórði og kvað það vel að hann fór eigi utan: "Hefir
þú hér dvalist um hríð og líkar mér vel við þig. Veit eg og að
húsfreyja vill að þú sért hér þeim stundum sem þú vilt. Er eg
og maður barnlaus og er gott að gera slíka menn sér að vinum
og styrkja þá með peningum þótt í nokkuð falli. Vantar mig
hvorki hug né vit til ráðagerða ef Össur slæst á fjandskap við
þig."
Þórður
tók vel undir þetta.
Þá
segir húsfreyja: "Eigi vildi eg Þórður að þú tryðir mjög á
vísdóm Þórhalls né brautargengi. En vel ætla eg að þú reynir
um sinnsakir ef þú þarft til að taka um garpskap Þórhalls."
Þórður
dvelst með Þórhalli um veturinn.
8. kafli
Ketill
hét bóndi. Hann bjó inn frá Óslandi. Hann hafði gefið Þórði
hest góðan er Sviðgrímur hét. Við hann eru kenndir
Sviðgrímshólar.
Kálfur
bóndi á Kálfsstöðum bauð þeim Þórði og Þórhalli til
jólaveislu. Það þekktist Þórður.
En
áður þeir riðu heiman mælti húsfreyja við Þórð: "Það vildi eg
að þú færir varlega því að Össur að Þverá situr um líf þitt.
Hann hefir heitast að hefna Orms frænda síns."
Þá
sagði Þórhallur: "Ætla þú til þess húsfreyja að vér erum eigi
upp gefnir hvorki í ráðagerðum né harðfengi þó að reyna þurfi
þó að nokkur liðsmunur sé, eigi alllítill."
Húsfreyja
sagði: "Þrífist aldrei þitt hól. Ræð eg þér Þórður að þú
treystir ekki á harðfengi Þórhalls."
Þórður
segir: "Vel mun gefast."
Síðan
ríða þeir á Kálfsstaði og er þeim þar vel fagnað. Var þar
veisla góð um jólin.
Nú
er að segja frá Össuri að Þverá að hann heldur njósnum til um
ferð Þórðar þá hann fer frá jólaveislunni. Safnar hann að sér
mönnum og ríður heiman við hinn nítjánda mann um nóttina fyrir
affaradag jólanna út til Hjaltadals og nam staðar nær Viðvík
þar sem heitir Garðshvammur, skammt frá bænum í Viðvík.
Snemma
um morguninn eftir jól bað Þórður menn búast til heimferðar og
kvað mart hafa fyrir sig borið um nóttina. Kálfur bóndi spurði
hvað hann hafði dreymt.
"Það
dreymdi mig," segir hann, "að mér þótti vér félagar ríða upp
eftir Hjaltadal og er vér komum nær Viðvík þá hlupu upp fyrir
oss átján vargar. Einn var miklu mestur og hljóp að mér með
gapanda munninn og réðu á mig og mína menn. Þótti mér þeir
bíta menn mína til bana. Eg þóttist drepa marga vargana og
hinn mesta varginn þóttist eg særa og þá vaknaði eg."
Kálfur
bóndi kvað vera ófriðvænlegt "og eru þetta mannahugir" og bauð
honum að sitja þar um daginn og láta njósna ofan til Viðvíkur.
Þórður
vildi það eigi.
"Þá
vil eg," sagði Kálfur, "fá þér menn fleiri að fylla flokk
þinn."
Þórður
segir: "Eigi skal það spyrjast að Þórður hreða hræðist eina
saman drauma og fyrir það auki hann fjölmenni að hann þori
eigi fyrir þeim sökum um hérað að fara."
Þeir
ríða nú frá Kálfsstöðum sjö saman, Þórður og Þórhallur og
heimamenn þeirra fimm. Kálfur bóndi fékk til fylgdar við Þórð
húskarl sinn er Hallur hét, sterkur maður. Eyvindur hét bóndi
er bjó í Ási í Hjaltadal. Hann hafði verið á Kálfsstöðum um
jólin. Hann hafði gefið Þórði spjót gullrekið og heitið honum
sínu liði hvar sem Þórður þyrfti manna við. Eyvindur fór með
Þórði.
Þeir
fóru ofan eftir dalnum og eigi langt áður maður kom í mót þeim
er Kálfur hafði gert á njósn og sagði þeim að eigi færri menn
mundu sitja fyrir þeim en átján niðri í Garðshvammi. Þórhallur
spurði hverjir þeir væru. Hann kvað Össur frá Þverá vera
formanninn. Þórður sagði þá kost á að reyna hvatleik manna og
vopnfimi.
Þórhallur
segir: "Það er ekki ráð að halda til fundar við þá við slíkan
liðsmun og mun eg gefa til annað ráð."
"Hvert
er það?" segir Þórður.
Þórhallur
segir: "Vér skulum snúa hér yfir í tunguna og svo í
Kolbeinsdal og svo heim að ekki verði þeir varir við oss."
Þórður
segir: "Lítill þykir mér liðsmunur þó að þeir séu átján en vér
níu. Veit eg oft mönnum vel hafa vegnað við slíkan liðsmun og
eigi mundi Hörða-Kári láta eltast frændi minn þó að nokkuru
meiri liðsmunur væri. Mun eg eigi minna hafa af honum eða
öðrum göfgum frændum mínum en renna eigi að öllu óreyndu. Nú
vil eg fara og finna Össur hversu sem gengur. En þú Þórhallur
skalt ekki vera á þessum fundi. Vil eg ekki launa svo
húsfreyju þinni ykkarn velgerning að hafa þig í nokkurum
lífsháska."
Þórhallur
bað hann ráða "en mæla munu það óvinir mínir að eg skiljist
ódrengilega við þig."
Þórður
bað og Eyvind heim ríða.
Hann
sagði: "Illa héldi eg þá félagsskap við góðan dreng ef eg
skyldi þá renna frá þér er þú þyrftir helst manna við. Skal
það og aldrei verða að mig hendi þá skömm."
Síðan
fara þeir þar til er þeir sáu fyrirsát Össurar.
Þórður
mælti: "Vér skulum snúa hér upp á brekkuna hjá oss. Þar er
vígi gott."
Þeir
gera svo og brjóta þar upp grjót. Og er þeir Össur sjá það
hlaupa þeir upp að brekkunni.
Þórður
spurði: "Hverjir eru þessir er svo láta ófriðlega?"
Össur
nefndi sig "eða er Þórður hreða þar á hólnum?"
Hann
svaraði: "Sá er maðurinn og er þér nú ráð að hefna Orms frænda
þíns ef nokkur er dáð með yður því að nógan hafið þér
liðsmun."
Össur
bað sína menn að sækja. Tókst þar harður bardagi. Þórður varð
skjótt mannsbani. Báru þeir Þórður grjót á þá Össur en þeir
hlífðu sér með skjöldum. Létust þá nokkurir menn af Össuri
meðan grjótið vannst. Síðan hlupu þeir Þórður ofan af
brekkunni. Tókst þá mannfallið. Sá maður hjó til Þórðar er Örn
hét og kom í lærið er hann horfði undan því að sá maður sótti
að honum framan er Hafþór hét, frændi Össurar. Og er Þórður
fékk lagið brást hann undan og hjó til hans annarri hendi með
sverðinu og kom á hann miðjan og tók í sundur í miðju. Hann
hjó annað högg til Hafþórs og kom á öxlina. Klauf hann niður
frá síðunni höndina og féll hann dauður til jarðar. Nú hefir
Þórður drepið þrjá menn. Þetta sér Össur og biður þá sína menn
að sækja. Hann sækir nú að Þórði og með honum fimm menn en
aðrir sóttu að mönnum Þórðar. En svo lýkur þessum fundi að
Þórður varð sex manna bani en særði Össur svo að hann var
óvígur. Níu menn létust af Össuri en fimm af Þórði. Eftir
fundinn gekk Þórður að Össuri og kippti honum úr blóði og
skaut yfir hann skildi svo að eigi rifu hann hrafnar því að
hann mátti sér enga hjálp veita. Allir flýðu undan menn
Össurar. Eigi voru menn Þórðar færir til eftirferðar því að
engi komst ósár af fundi þessum. Þórður bauð Össuri að láta
græða hann.
"Eigi
þarftu að bjóða mér lækning," segir Össur, "því að jafnskjótt
skal eg drepa þig sem eg kemst í færi við þig."
Þórður
kveðst ekki að því fara og sendi Þórhall yfir í Ás til
Þorgríms er þar bjó að hann sækti Össur og græddi hann. Hann
gerði svo og flutti hann heim. Lá hann lengi í sárum og varð
heill um síðir. Dysjar voru gervar að líkum þeirra manna er
þar féllu. Eftir fundinn í Garðshvammi fór Þórður heim með
Þórhalli. Hafði hann fengið mörg sár en engi banvæn. Ólöf
spurði Þórð að fundinum.
Hann
kvað vísu:
Féllu
í fleina sköllu
fimmtán
viðir mána,
lundar,
Leifnis grundar,
lungs
báru en sjö sárir.
Þar
vó eg sex, en særði
sigrhnuggna
þar duggu,
Össur
hét sá, ýta
eldbrands
þrumu landa.
"Þetta
eru mikil tíðindi," sagði hún.
Húsfreyja
græddi Þórð. Líður af veturinn svo að ekki bar til tíðinda.
9. kafli
Um
vorið reið Þórður upp í hérað því að bóndi sá er Þorgrímur hét
hafði sent honum orð að smíða skála sinn því að Þórður var
manna hagastur. Þorgrímur bjó í Flatatungu. Það er ofarlega í
Skagafirði.
Þórður
er að skálasmíðinni um sumarið og er mjög var alger skálinn
kom skip af hafi að Gásum í Eyjafirði. Þórður segir bónda að
hann vill ríða til skips og kaupa þá viðu er honum þótti mest
þurfa. Bóndi biður hann ráða og fær honum þrjá húskarla að
flytja heim viðinn. Síðan fara þeir norður og eru í kaupstefnu
þá stund er þeir þurfa og bera norðan við á mörgum hestum.
Þórður ríður jafnfram þeim. Hann hafði alvæpni, hjálm og
skjöld, gyrður sverði og spjót hið góða. Þeir riðu
Hörgárdalsheiði og ofan eftir Norðurárdal, svo yfir á fyrir
framan Egilsá og ofan eftir eyrunum. Þá sjá þeir tólf menn
spretta upp fyrir sér með vopnum. Þar var kominn Össur frá
Þverá. Þórður hleypur þegar af baki og setur fyrir sig
skjöldinn. Förunautar hans verða við hið vasklegasta og stíga
af baki og bregða vopnum sínum. Þórður bað þá hafa sig í engri
hættu. Þeir báðu þann aldrei þrífast er stæði hjá en hann
þyrfti manna við.
Þá
mælti Þórður við Össur: "Eigi ertu enn horfinn í fyrirsátunum
við mig. Þætti mér sem þér mundi minnissamur fundur okkar.
Muntu nú eigi fara betrum förum en næst áður við skiljum."
Össur
svaraði: "Það sagði eg þér að eg skyldi þér aldrei trúr ef eg
lifnaði og það skal eg efna. Sækjum nú að honum og njótum nú
liðsmunar."
Þórður
segir: "Eigi er eg enn upp gefinn. Þykir mér ekki víst hvað
þér munduð á vinna þó að eg væri einn en nú hálfu síður er
þessir menn fylgja mér."
Síðan
rann Þórður fram að Össuri og lagði spjótinu í gegnum þann
mann sem fremstur stóð.
Þórður
mælti: "Féll þar nú einn og er eigi öðrum að firr."
Þeir
sækja nú að Þórði Össur og með honum sex menn en förunautar
Össurar fjórir sóttu þrjá félaga Þórðar. Lýkur þar svo að þar
falla hvorirtveggju. En frá þeim Þórði og Össuri er það að
segja að Þórður drepur fjóra menn af Össuri en særði hann
mörgum sárum.
Nú
er þar til að taka er smalamaður Þorgríms bónda sér fundinn af
hálsinum og þykist vita hverjir mennirnir munu vera, veit og
að Þórður þarf manna við. Hleypur hann heim í Flatatungu og
sagði bónda fundinn og biður hann skunda að veita lið Þórði.
Bóndi bregður við skjótt og ríður upp á eyrarnar við hinn
tíunda mann. Og er Össur sér mannaferðina skundar hann til
hests síns og kemst á bak við illan leik og ríður undan sem
mest getur hann uns hann kemur heim til Þverár og unir illa
við sína ferð, látið menn sína en er sjálfur sár mjög. Þrír
menn létust af Þórði. Voru þeir þar dysjaðir í hólunum sem
fundurinn var. Þorgrímur bóndi spurði Þórð að tíðindum.
Hann
kvað vísu:
Tólf
vildu mér moldar
meiðendr
bana seiða
veita
vafðra brauta.
Vann
eg þeim skaða sannan.
Sendi
eg sjö með skunda
sækjendr
vopna lækjar
ells
til ítrar hallar
Óðins
með brynglóðu.
Þórður
var nú í Flatatungu og lauk við skálasmíðina. Var það
furðusterkt hús. Stóð sá skáli allt til þess er Egill biskup
var að Hólum. Og er Þórður vill á burtu fara fylgir Þorgrímur
bóndi honum við hinn tíunda mann og ríða ofan eftir
Skagafirði. Og er Össur sá ferð þeirra þóttist hann eigi hafa
mannafla að ríða eftir þeim. Ríða þeir leið sína uns þeir koma
á Miklabæ í Óslandshlíð. Tekur Þórhallur vel við Þórði en
húsfreyja betur. Þorgrímur bóndi reið heim og skildu þeir
Þórður góðir vinir.
Þórður
verður nú frægur mjög víða um landið. Þetta fréttir
Miðfjarðar-Skeggi og lætur sem hann viti eigi hvað fram fer
með Össuri frænda hans og Þórði. Situr Þórður um kyrrt framan
mjög til jóla.
Það
var einn morgun fyrir jól að Þórður vildi fara að sjá hest
sinn Sviðgrím. Hann stóð með fjórum hrossum.
Þórhallur
bað Þórð bíða og fara þremur nóttum síðar "því að eg vildi
áður færa hey mín úr stakkgörðum."
Þórður
bað hann ráða "en ekki kemur mér á óvart að vér munum mönnum
eiga að mæta."
Þórhallur
kvað þá eigi upp gefna þótt nokkur liðsmunur sé.
Þórður
brosti að orðum hans og mælti: "Svo mun vera ef þú stendur á
aðra hönd mér."
Húsfreyja
mælti: "Aldrei þrífist þitt hól. Þótti mér sem Þórði yrði
lítið lið að þér á þeim fundi sem þú varst á og er sú kona
illa gefin er þig á því að þú ert bæði hælinn og huglaus."
Þórður
segir: "Ekki er það svo að skilja. Þórhallur er engi
áhlaupamaður og forsjáll en mun vera hinn vopndjarfasti ef
reyna skal."
Þórhallur
segir: "Ekki þarftu húsfreyja að vera svo harðorð því að ekki
ætla eg mér á hæl að hopa fyrir eins hverjum ef við erum
jafnbúnir til."
Skildu
þau nú talið. Við tal þeirra var staddur einn umrenningur.
Hann kastar fótum undir sig og kemur um kveldið til Þverár.
Össur spurði hann tíðinda eða hvaðan hann væri að kominn.
Hann
kveðst engi kunna tíðindi að segja "en á Miklabæ í Óslandshlíð
var eg í nátt."
Össur
segir: "Hvað hafðist Þórður hreða að, kappinn?"
Sveinninn
segir: "Víst máttu það til segja að hann sé kappi, svo
sneypilega sem þú hefir fyrir honum farið. En ekki sá eg hann
gera utan hann hnauð hugró á sverði sínu. En það heyrði eg
Þórhall segja að þeir mundu færa hey úr görðum innan þriggja
nátta."
Össur
segir: "Hversu margmennir mundu þeir vera?"
Sveinninn
svarar: "Eigi fleiri en Þórður og Eyvindur og Þórhallur."
"Vel
segir þú sveinn," segir Össur.
Síðan
kvaddi hann til ferðar með sér tólf menn og reið út í
Óslandshlíð.
Þenna
sama morgun ríða þeir Þórður heiman og Eyvindur og Þórhallur.
Þórður bað Eyvind hafa vopn sín, kvað því ekki ofaukið. Hann
gerði svo. Þeir ríða út í Sviðgrímshóla.
Þá
mælti Þórður: "Það vil eg Þórhallur að þú sért hér eftir en
við Eyvindur skulum leita hrossanna upp í hálsinn."
Þórhallur
bað hann ráða. Þeir gengu upp í hlíðina. Snjór var í hlíðinni
og harðfenni víða. Össur kemur að garðinum og þeir tólf saman
og slá hring um Þórhall og brugðu vopnum sínum og báðu
mannfýluna segja til Þórðar. Þórhallur varð ógurlega hræddur
og heyktist niður undir garðinn og kvað Þórð genginn upp í
hlíðina við annan mann.
Össur
mælti: "Illt er að eiga þræl að einkavin" og laust hann
öxarhamarshögg svo að hann lá í svíma.
Síðan
runnu þeir upp í hlíðina.
Þá
mælti Þórður við Eyvind: "Menn koma neðan í hlíðina og kenni
eg þá gjörla. Þar er Össur kominn og vill enn hafa minn fund.
Nú skulum við við leitast að komast á Skeggjahamar og þaðan í
Sviðgrímshóla. Þar er vígi gott."
Eyvindur
svarar: "Vel megum við komast á hamarinn."
Þeir
hlaupa nú á hamarinn. Í því koma þeir Össur að. Þórður gengur
á framanverðan hamarinn. Skafl var lagður af hamrinum niður á
jöfnu og ákaflega brattur. Var þar hin mesta mannhætta ofan að
fara. Síðan settu þeir spjótin í milli fóta sér og riðu svo
ofan af hamrinum allt á jöfnu. Komust þeir nú á Sviðgrímshóla.
Bar þá Össur nú skjótt að.
Þórður
mælti: "Mikið kapp leggur þú á að hafa líf mitt Össur. Væri
það og eigi illa að þú fyndir sjálfan þig fyrir. Skulum við og
báðir eigi af þessum fundi með fjörvi burt komast."
Össur
kveðst það og ætlað hafa að Þórður skyldi eigi lengur undan
draga. Sækja þeir nú að þeim Þórði og Eyvindi. Þórður skaut
spjóti til Össurar og í því hljóp einn hans maður fram fyrir
hann og fló spjótið í gegnum hann. Einn maður hjó til Þórðar.
Hann brá við skildinum og kom þar í höggið og varð hann ekki
sár. Þórður hjó til þessa manns og veitti honum banasár. Hann
hjó þegar annan. Það högg kom á hálsinn og renndi niður í
brjóstið. Féll hann dauður á jörð. Hinn þriðja lagði hann í
gegnum með sverðinu. Eyvindur drap hinn fjórða. Sótti Össur nú
að í ákafa. Féllu þá enn tveir menn hans. Þá bárust og sár á
Eyvind. Mæddi hann þá blóðrás og settist hann þá niður og var
ákaflega móður. Sóttu þeir þá sex að Þórði. Varðist hann svo
að þeir komu engu sári á hann.
Þórður
mælti þá til Össurar: "Illa sækist yður sex. Hvað eg vildi
síður en þykjast vera formaður þessara manna en hafa þá að
skildi einum í dag. Og er nú hitt ráð að sækja að og hefna
Orms frænda þíns og allra þeirra svaðilferða er þú hefir fyrir
mér farið."
Össur
verður nú reiður mjög við allt saman, skapraunarorð Þórðar og
þá heift sem hann hafði á honum, hleypur nú að honum og höggur
tveim höndum til hans. Það kom í skjöldinn og renndi niður í
skjöldinn svo að af tók mána mikinn. Í því hjó Þórður til
Össurar og kom það högg undir hina vinstri höndina og renndi
niður með hryggnum svo að hann leysti frá og rifin. Hljóp
sverðið þar á hol. Féll hann þegar dauður niður.
En
þeir förunautar Össurar sem eftir lifðu runnu undan og sögðu
víg Össurar. Þórður lét flytja Eyvind heim og var hann mjög
sár og lá lengi í sárum og varð heill. Haugur var orpinn eftir
Össur.
Þórður
sagði víg Össurar á Miklabæ og kvað vísu:
Enn
hefi eg sex, hin svinna,
svellr
móðr af því, þella,
goldið
gálga valdi,
gullbaugs,
jöru drauga.
Grund,
lét eg Össur öndu,
arms
sýnar, þar týna.
Lundr
var hann lóns hinn sjaundi
logs,
pells, veginn, þella.
Illa
líkaði Ólöfu við Þórhall er hann hafði sagt til Þórðar og var
við sjálft búið að hún mundi skilja við hann fyrir þessum
sökum. Þórður átti jafnan hlut að með þeim að betur færi og
kvað vorkunn að hann leysti líf sitt og kvað einskis ills
örvænt fyrir Össur. Líður nú svo fram um jólin að ekki ber til
tíðinda. Situr Þórður nú um kyrrt.
10. kafli
Þar
er frá að segja að Miðfjarðar-Skeggi frétti norðan fall
Össurar frænda síns, þykir Þórður nær sér höggvið hafa og
fylltist upp við hann mikillar reiði, ber það þó upp fyrir
engan mann því að hann vildi eigi að Eiður son hans og bræður
Þórðar hefðu nokkurn grun af hans ráðagerðum fyrr en fram
kæmi. Hann lætur setja inn tólf hesta sína á laun og ætlar að
ríða að Þórði þegar eftir jólin. Ríður hann nú leynilega
heiman frá Reykjum við hinn tólfta mann. Hann reið norður
Vatnsskarð, ofan um Hegranes, svo út með byggð um nóttina og
koma nokkuru fyrir dag til Miklabæjar. Tunglsljós var mikið.
Þeir drepa högg á dyr. Maður gekk til hurðar. Hann spurði
hverjir komnir væru. Skeggi sagði til sín og spurði hvort
Þórður hreða væri þar.
Maðurinn
svarar: "Hvað viltu honum?"
Hann
sagði: "Spyr þú hann hvort hann vill úti eða inni þola högg
undir Sköfnungi."
Og
er inn kom sögnin, hver hans erindi voru, stendur Þórður upp
og tók vopn sín.
Þá
mælti Ólöf húsfreyja: "Standi menn upp og vopnist og verjið
góðan dreng því að hér er mart röskra drengja og manna fyrir
og látið illa verða för Skeggja hingað."
Þá
svaraði Þórhallstötur: "Það fyrirbýð eg heimamönnum mínum
öllum að veita Skeggja mótgang og geri sig eigi að híbýlaskömm
við utanhéraðshöfðingja."
Húsfreyja
segir: "Löngu vissi eg að þú varst ónýtur til vopns enda
dáðlaus til drengskapar."
Þórður
mælti: "Bóndi á híbýlum að ráða húsfreyja" og gekk út í
dyrnar.
Skeggi
bað hann út ganga og gefa sér höggrúm.
Þórður
kvað þá vísu:
Kost
geri eg þér á þessu
þar
er þú eggjar mig Skeggi,
að
eg skundi út undir
eggfránan
hjör seggja.
Ef
færa mig fúra
festendr
þangað hesta
ýgs
er Össur vógum
afrendan
fegins hendi.
"Og
mun eg ganga út með þeim skilmála," segir Þórður, "að eg fylgi
þér þangað sem eg drap Össur frænda þinn. Má þér þá
minnissamara verða hvílíkt ættarhögg eg hefi höggvið þér."
Skeggi
mælti: "Ekki munu bityrði þín nú veita þér lið en
viðurkvæmilegt þykir mér að þar fram komi hefndin."
Síðan
fór Þórður með þeim þar til sem Össur var dysjaður. Hurfu þeir
nú um hauginn.
Þórður
kvað þá vísu:
Nú
er þér ráð að rjóða,
ríkr,
egg á mér, Skeggi,
ef
þú stýrir, hvort eg heyri
heldr
þá tekr að kvelda,
og
minnist svo manna,
morðeggjandi,
tveggja,
þeira
er, Þundar særir,
þér
nána vó eg, mána.
Skeggi
brá þá sverðinu Sköfnungi og mælti: "Hér skal ekki öðrum að
hlíta að vega að Þórði."
Þórður
brá sverði og mælti: "Engi von er þér Skeggi að eg standi kyrr
fyrir höggum þínum meðan eg er óbundinn."
Í
þessu hleyptu að þeim átján menn allir með brugðnum sverðum.
Þar var kominn Eiður, Eyjólfur og Steingrímur bræður Þórðar.
Eiður spurði hvort Þórður lifði. Þórður sagði sér eigi nær
dauða. Allir hlupu þeir af baki. Bauð Eiður föður sínum tvo
kosti hvorn hann vildi heldur, selja Þórði grið svo að hann
mætti ríða heim til Óss og sitja í friði ella mundi hann veita
fóstra sínum og berjast með honum.
Skeggi
segir: "Löngu hefði eg drepið Þórð ef færi hefði eg til séð,
ef eigi fyndi eg að þú mætir meira Eiður fósturneyti Þórðar en
frændsemi við mig."
Eiður
kvað Þórð þess alls maklegan: "Hefir Þórður þau ein víg vegið
er hann átti hendur sínar að verja utan vígið Orms og var þó
vorkunn á."
Skeggi
svaraði: "Það er líkast Eiður að þú munir verða að ráða því að
eigi mun eg berjast við þig."
Eftir
þetta ríður Skeggi á Miklabæ um náttina og gengur inn með
brugðnu sverði og að hvílu Þórhalls og bað húsfreyju upp
standa, kvað hana helsti lengi hafa sæmt við klækismann þann.
Hún gerði svo. Hún bað Þórhalli griða. Hann kvað mannfýlu þá
helst til lengi lifað hafa.
Síðan
tók hann í hár honum og kippti honum fram á stokkinn og hjó af
honum höfuðið og mælti: "Miklu er þetta nær að slíðra Sköfnung
í þínu blóði en Þórðar því að að honum er mikill skaði ef hann
létist en að þér er engi með öllu og launaði eg nú Sköfnungi
það að honum var brugðið."
Skeggi
ríður nú á burt og heim til Reykja og unir illa við sína ferð.
Þeir
Þórður og Eiður komu á Miklabæ í þann tíma er Skeggi reið í
burt. Ólöf sagði þeim víg Þórhalls.
Eiður
kvað eigi minna að von: "Miklu var faðir minn reiðari er við
skildum."
Ólöf
bað þá svo lengi sitja þar sem þeir vildu. Eiður kvað henni
vel fara og voru þar viku og hvíldu hesta sína. Bjuggust þeir
þá í burt.
Þórður
gekk að Ólöfu og mælti: "Þess vil eg biðja þig að þú giftist
engum manni innan tveggja vetra ef þú spyrð mig á lífi því að
þú ert svo kvenna að helst mundi ástir af mér geta."
Hún
svarar svo: "Þessu vil eg heita þér því að eg vænti mér eigi
framar gjaforðs en þvílíks."
Ríða
þeir nú vestur til Miðfjarðar og heim til Óss. Eyvindur fór
með Þórði en setti mann fyrir bú sitt því að hann vildi eigi
við Þórð skilja meðan hann var eigi sáttur um vígaferli sín.
Nú líður af veturinn og er allt kyrrt.
11. kafli
Það
er nú sagt að skip kom af hafi í Blönduósi. Þar var á Ásbjörn
stýrimaður, frændi Skeggja. Skeggi ríður til skips og býður
Ásbirni heim með sér. Fóru þeir til Reykja átján saman. Var
Ásbjörn ekki kátur um veturinn. Þórður hreða sat heima að Ósi
og hafði mart röskra manna með sér. Var Eiður þar við tíunda
mann.
Litla
hríð hafði Ásbjörn verið á Reykjum er hann sagði Skeggja
hverja ætlan hann hefði á við Þórð um málaferli, kveðst þungt
þykja að hafa bótalaust víg Orms bróður síns en hafa nógan
afla til hefnda.
Skeggi
kvað vandhæfi á málinu "því að Eiður stendur jafnan með Þórði
og skil eg eigi hvað drjúgast verður um skipti vor Óssmanna."
Hættu
þeir nú talinu.
Þetta
sama sumar kom skip í Hvítá í Borgarfirði. Riðu menn til kaupa
norðan úr sveitum, bæði úr Miðfirði og annars staðar. Þórður
hreða reið til skips við tólfta mann og allir vel vopnaðir.
Þar voru bræður hans báðir, Eyjólfur og Steingrímur. Fór það
orð af að hann ætlaði að ríða upp eftir Borgarfirði að erindum
sínum og sunnan Arnarvatnsheiði. Þetta fréttir Skeggi og býst
heiman við hinn átjánda mann á laun svo að Eiður varð ekki var
við og ætlar að sitja fyrir Þórði er hann ríður sunnan. Þar
var Ásbjörn í ferð. Ríða þeir norður yfir háls í Víðidal,
fyrir framan byggð alla og svo suður á heiði þar sem skiljast
götur og ofan hallar af Víðidal.
Sá
maður fór með Skeggja er Þorbjörn hét og kallaður vesalingur.
Hann bjó á landi Skeggja og hafði gerst arfsalsmaður hans.
Hann átti auð fjár og tímdi hvorki að hafa sjálfur né láta
aðra hafa og því var hann vesalingur kallaður. Fátt hafði hann
manna hjá sér utan konu sína.
Eiður
var riðinn út á Miðfjarðarnes að annast um bú þess manns er
Þorbjörn hét og kallaður aumingi. Hann var arfsalsmaður Þórðar
hreðu og hafði hann farið með Þórði. Hann átti allra handa
ganganda fé. Bjó hann á utanverðu Miðfjarðarnesi. Gekk
sjálfala fé hans þar í skógunum. Hafði Þórður það af hans
peningum sem hann vildi. Eiður var þar nokkurar nætur og reið
síðan heim til Óss og fréttir nú hvað um var að vera. Safnar
hann nú að sér mönnum og ríður við fimmtánda mann suður á
heiði eftir föður sínum.
Nú
er þar til að taka að Þórður hreða er í kaupstefnu þvílíka
stund sem hann þurfti. Ríður hann síðan upp eftir Borgarfirði
og svo norður á heiði allt þar til þeir sjá fyrirsátina.
Þórður
mælti: "Hverja menn kennið þér hér?"
Eyjólfur
segir: "Eigi veit eg það gjörla en Skeggja þætti mér líkast."
Þórður
mælti: "Lengi halda þeir frændur á fyrirsátunum við mig. En þó
að liðsmunur sé mikill þá skulu þeir þó fá viðnám."
Ríða
þeir nú fram að þeim með brugðnum sverðum. Skeggi stökkur þá
upp og mælti: "Sækjum nú að þeim Ásbjörn frændi og látum þá nú
kenna liðsmunar og hefn nú Orms bróður þíns."
"Svo
skal vera," sagði Ásbjörn.
Þórður
svarar: "Eigi er enn sopið kálið þó að í ausuna sé komið."
Sækja
þeir nú að Þórði og hans mönnum. Þórður skaut spjóti til
Skeggja og stefndi á hann miðjan. Sá maður hljóp fyrir Skeggja
er Halldór hét náfrændi Skeggja. Kom spjótið á hann miðjan og
í gegnum hann og svo í brjóst á þeim manni er stóð á baki
honum og féllu þeir báðir dauðir. Hinn þriðja hjó hann með
sverðinu á hálsinn svo að af fauk höfuðið. Verður nú sókn hin
harðasta. Berjast þeir Þórður og Skeggi lengi dags svo að engi
skakkar með þeim. Þeir Eyjólfur og Ásbjörn sóttust í ákafa.
Mátti þar eigi sjá hvor drjúgari mundi verða. Veitti hvor
öðrum stór sár. Steingrímur barðist alldjarflega og varð
fjögurra manna bani. Skiptist nú svo til að Steingrímur er í
móti Skeggja en Þórður berst við menn þeirra með sínum mönnum.
Drap hann nú enn fimm menn. Þeir nafnar sóttust í ákafa,
Þorbjörn aumingi og Þorbjörn vesalingur, og lauk svo að þeir
féllu báðir dauðir. Í þessu hleypti Eiður þar að þeim og þeir
fimmtán saman. Eiður hljóp þegar af baki og gekk í milli og
skildi þá. Skeggi var hinn reiðasti og reið heim til Reykja og
þeir Ásbjörn og undu illa við sína ferð. Ásbjörn lá lengi í
sárum og varð þó heill. Þórður og Eiður riðu heim til Óss af
fundinum. Þrettán menn féllu af Skeggja á fundinum en sjö af
Þórði. Sitja nú hvorirtveggju um kyrrt. Líður nú á veturinn.
Það
var einn dag að Eiður reið til Reykja við hinn tíunda mann.
Faðir hans tók vel við honum. Eiður kvaðst vilja leita um
sættir.
Skeggi
kvað langt tóm að því "og ver hér í vetur."
Eiður
kvað svo vera skyldu. Fátt var með þeim Eiði og Ásbirni um
veturinn. Jafnan hafði Eiður grun á um tal þeirra Skeggja og
Ásbjarnar að þeir sætu um líf Þórðar fóstra síns. Hann sendi
Þórði orð að hann væri var um sig.
12. kafli
Það
var einn tíma um veturinn að Eiður varð var við að faðir hans
reið heiman á laun og upp í hérað. Þóttist hann vita að hann
ætlaði til stórræða nokkurra. Því reið hann eftir honum við
hinn tíunda mann. Fundust þeir uppi við Króksmela. Skeggi
spurði Eið hvert hann ætlaði.
Eiður
segir: "Eg vildi fylla flokk þinn faðir minn."
"Vel
mun þér það fara frændi en eg mun ríða heim aftur því að mér
er krankt."
"Svo
má vera að sé," sagði Eiður, "en eg mun ríða til Torfustaða
því að eg á þangað erindi."
Síðan
skilja þeir.
Þenna
sama dag hafði Ásbjörn gengið til laugar og sex menn með
honum.
Nú
er að segja frá Þórði hreðu.
Hann
vaknar þann sama morgun og mælti við bræður sína: "Svo hafa
mér draumar gengið sem þeir Miðfjarðar-Skeggi og Ásbjörn muni
sitja um líf mitt. Mun eg nú fara frá húsi í dag og gildra til
veiða nokkurra, ef færi gefst á, því að eg vil eigi lengur
eiga þá báða yfir höfði mér, Ásbjörn og Skeggja. Skulum vér
fara sjö saman, bræður mínir og Eyvindur og þrír menn aðrir."
Síðan
taka þeir vopn sín og ríða til Reykja. Í þann tíma gekk
Ásbjörn frá laugu og sá mannareiðina.
Ásbjörn
mælti við sína menn: "Þar fer Þórður hreða og láta ófriðlega
og mun hann vilja hafa minn fund. Skulum vér snúa upp á hólinn
og bíða þar."
Þeir
gera nú svo. Kemur Þórður nú að og slær þegar í bardaga. Voru
hvorirtveggju hinir áköfustu því að engi var liðsmunur. Þórður
varð skjótt mannsbani. Þar féllu þrír menn af Ásbirni en einn
af Þórði. Þá sótti Þórður að Ásbirni og veitti honum mörg sár
svo að hann var nær óvígur. Í því kom Skeggi að með brugðnum
Sköfnungi.
Hann
mælti til Ásbjarnar: "Hví rennur þú eigi hinn armi?"
Hann
svaraði og kvað vísu:
Læt
eg í hug mér hvíta,
hart
mót er nú spjóta,
lind,
þarf eg liðs þíns frændi
leggfarms
koma Skeggi.
Eigi
renn eg því að innan
eg
minnist Gnár tvinna.
Hörð
mun vörn sú er verðum
vit
frændr saman litnir.
Settist
Ásbjörn nú niður því að hann mæddi blóðrás svo að hann var
yfirkominn. Skeggi hjó til Þórðar og kom það á öxlina. Var það
svöðusár. Og í því kom Eiður að með tíunda mann og hljóp þegar
á millum og kvað þá eigi lengur berjast skulu. Hann kveðst og
skyldu drepa Ásbjörn nema hann gerði einn um.
Ásbjörn
segir: "Það var mitt erindi út hingað að sækja festarmey mína.
En er eg frétti víg bróður míns þá var víst með mér að hefna
hans. En nú er svo orðinn fundur vor að eg kýs heldur frið við
Þórð."
Þórður
svaraði: "Fóstra mínum vil eg unna virðingar af málum þessum
en ekki hirti eg ella um sættir. Færu þá enn leikar sem verða
mætti."
Svo
lýkur að þeir sættast og skal Eiður gera um öll mál þeirra og
vígaferli. Gengu þeir til handsala, Þórður og Ásbjörn og
Skeggi. Hönd Þórðar þrútnaði og blés upp. Eiður skar úr
eggfarveginn úr sárinu. Tók þá úr verkinn allan.
Eiður
stefnir nú héraðsfund. Komu þeir þar allir, Skeggi og Ásbjörn
og Þórður. Lauk Eiður þá upp sættargerð með þeim.
"Það
er gerð mín," segir Eiður, "að fyrir víg Össurar geri eg tvö
hundruð silfurs en hið þriðja skal falla niður fyrir fjörráð
við Þórð og allan fjandskap en menn Össurar allir óhelgir
fyrir tilför við Þórð. En fyrir víg Orms geri eg tvö hundruð
silfurs en fyrir áverka þann er faðir minn veitti Þórði geri
eg hundrað silfurs. Síðan skal Ásbjörn fá Sigríðar sem ætlað
var í fyrstu. Skal Þórður hafa inni brullaupið. Hér er og
hundrað silfurs Ásbjörn er við fóstri viljum gefa þér í
frændbætur."
Allir
þökkuðu honum fyrir. Skeggja fannst fátt um en kvaðst mundu
halda sættir og grið.
Þórður
þakkaði fóstra sínum sættargerð "en ekki vil eg hafa það
hundrað er þú gerðir mér til handa. Skal Skeggi þetta fé ekki
út greiða því að ekki mundi Þórður faðir minn eða Hörða-Kári
taka fémútu á sér og eigi skal eg taka."
Þetta
mæltist vel fyrir. Hafði Þórður virðing af málum þessum.
Nú
býst Þórður við brullaupi og býður til mörgum mönnum. Og um
kveldið skipar Eiður mönnum í sæti. Skeggi sat í öndvegi á
hinn æðra bekk og Þórður næst honum. Gegnt Skeggja í öðru
öndvegi sat Ásbjörn brúðgumi og Eiður hið næsta honum.
Brúðkonur sátu á þverpallinn. Var þar veitt vel um kveldið.
Allir menn voru þar kátir nema Skeggi. Hann var heldur ófrýnn.
Gengu menn til svefns um kveldið. Um morguninn gengu menn til
drykkju eftir vanda. Þunglíft var Skeggja og sofnaði hann
undir borðinu. Hann hafði lagt Sköfnung að baki sér. Illa
líkaði Þórði er Skeggi var ókátur um veisluna og tók hann
sverðið Sköfnung og brá.
Eiður
mælti: "Þetta er þarfleysa fóstri minn."
Þórður
svarar: "Hvað mun saka?"
Eiður
segir: "Það er náttúra sverðsins að nokkuð verður að höggva
með því hvern tíma er brugðið er."
Þórður
segir: "Það skal prófa" og hljóp út og kvað hann skyldu görtra
við merarbeinin og höggur hross eitt er stóð í túninu.
Eiður
kvað þetta illa orðið.
Nú
vaknar Skeggi og saknar bæði sverðsins og Þórðar. Hann varð
reiður og hljóp út og spurði hvort Þórður hefði tekið sverðið.
Eiður
segir: "Eg veld því faðir minn er Þórður hjó hrossið því að eg
sagði náttúru sverðsins."
Þórður
kvaðst sjálfur valda.
Þá
mælti Skeggi reiður mjög: "Eg vil nú að við reynum með okkur."
Þórður
kvaðst þess albúinn. Þeir Eiður og Ásbjörn ganga á milli svo
að þeir náðu eigi að berjast.
Þá
mælti Þórður: "Með því að þeir vilja eigi að við reynum með
okkur þá ætla eg vel fallið að Skeggi geri einn um ef honum
þykir sér nokkur svívirðing ger hafa verið."
Eiður
mælti: "Þetta er vel boðið faðir að taka sjálfdæmi af slíkum
manni sem Þórður er."
Þetta
þiggur Skeggi og gerði tíu kýr til handa sér.
Þórður
svaraði: "Þetta skal vel greiða."
Líkaði
nú hvorumtveggja allvel og skildu með vináttu.
13. kafli
Skjótt
eftir brullaupið kom Þórður að máli við Eið og mælti: "Það
vildi eg fóstri minn að þú riðir með mér norður á Miklabæ að
biðja Ólafar Hrolleifsdóttur til handa mér."
Eiður
segir: "Skylt er það fóstri minn að eg ríði hvert er þú vilt."
Síðan
ríða þeir heiman, Þórður og Eiður, Ásbjörn, Eyjólfur og
Steingrímur. Þeir ríða þar til er þeir koma á Miklabæ. Var
þeim þar vel fagnað. Um morguninn bar Þórður upp erindi sín og
hóf bónorðið við Ólöfu. Hún tók því vel og gekk kaupið skjótt
fram. Voru vottar að heitorði og ríða þeir heim. Ólöf
húsfreyja hafði brullaup inni. Þórður bauð Eiði til veislunnar
og Ásbirni mági sínum og leysti þá út með virðulegum gjöfum.
Um
vorið setti Þórður bú á Miklabæ en þeir bræður hans Eyjólfur
og Steingrímur bjuggu á Ósi í Miðfirði. Þórður varð skjótt
auðigur maður af smíðum sínum.
Maður
er nefndur Þorgils, góður bóndi. Hann bjó að Hrafnagili í
Eyjafirði. Hann gerði Þórði hreðu orð að hann skyldi koma
norður til hans og smíða skála hans. Þórður hét ferðinni og
reið heiman þegar hann var búinn, við annan mann, upp eftir
Skagafirði og norður Öxnadalsheiði.
Í
þann tíma kom skip af hafi að Gásum í Eyjafirði. Þar var á sá
maður er Sörli hét og kallaður Sörli hinn sterki. Hann var
allra manna sterkastur og vígur hverjum manni betur. Hann var
vel að sér. Hverjum manni líkaði vel við hann. Hann var
föðurbróðir Orms er Þórður hreða drap og Ásbjarnar. Sörli fær
sér hesta og ætlar að ríða vestur til Miðfjarðar til frænda
sinna. Frétt hafði hann víg Orms bróðursonar síns. Hann reið
frá skipi við hinn átjánda mann upp eftir Öxnadal og svo fram
á heiði til Lurkasteins.
Þenna
sama dag reið Þórður hreða yfir heiðina allt þar til er kom
norður á hólana fyrir ofan Lurkastein. Hann sá þá hvar átján
menn ríða í mót honum og þykist eigi vita hverjir væru og
stígur af baki. Þessa menn ber brátt að. Þórður heilsar mönnum
þessum og spyr foringja þeirra að nafni. Hann kveðst Sörli
heita.
"Ertu
kallaður Sörli hinn sterki?" segir Þórður.
"Kalla
máttu mig það sem þú vilt," segir Sörli, "eða hver ertu?"
"Eg
heiti Þórður," segir hann.
"Ertu
Þórður hreða er drepið hefir Orm frænda minn?"
"Sá
er maðurinn hinn sami," segir Þórður, "og máttu nú hefna hans
ef þú vilt. En ekki hefi eg nú búist við þínum fundi því að eg
vissi eigi að þú varst út kominn. En heyrt hefi eg þín getið
og bætt hefi eg víg bróðursonar þíns."
"Engu
hefir þú mér bætt," segir Sörli, "og skal eg ekki níðast á
þér. Allir mínir menn skulu sitja hjá en við skulum berjast
tveir einir. Svo þó að eg falli fyrir þér þá banna eg hverjum
manni að gera þér mein nokkurt."
Síðan
ganga þeir saman og berjast alldjarflega. Fann Þórður það
brátt að Sörli var afbragðsmaður sakir vopnfimi og eigi
þóttist hann hraustara mann fyrir hafa fundið. Veitti hvor
öðrum stór sár og mörg en svo lauk að Sörli féll dauður til
jarðar enda var Þórður svo yfirkominn að hann komst eigi
sjálfur á bak utan förunautur hans styddi hann og þurfti þó
alls við og riðu ofan í Öxnadal til þess bæjar er Þverá hét.
Þar bjó bóndi sá er Einar hét. Hann tók vel við Þórði. Lá hann
þar lengi í sárum og varð heill. Sörli var heygður þar í
hólunum sem fundurinn var og þótti að honum hinn mesti skaði.
Menn hans riðu vestur í Miðfjörð til Reykja og sögðu Ásbirni
og Skeggja víg Sörla frænda þeirra. Þótti þeim það mikið að
frétta en þótti þó vorkunn á við Þórð að hann verði hendur
sínar.
14. kafli
Nú
er þar til að taka að Þórði batnar sára sinna og ríður þaðan
inn til Hrafnagils og smíðaði þar skála um sumarið, þann sem
enn stendur í dag. Hann hefir og gert skálann út í Höfða í
Höfðahverfi. Eftir það reið Þórður vestur í sveitir og sættist
á víg Sörla við Ásbjörn mág sinn og Skeggja, reið síðan norður
til Miklabæjar til bús síns.
Ásbjörn
keypti Bakkaland í Miðfirði og bjó þar þrjá vetur. Hann var
ofbeldismaður í skapi svo að hann mátti eigi vera hér með
frændum sínum. Því seldi hann landið og fór utan og
staðfestist í Noregi og jók þar ætt sína. Góðar voru samfarir
þeirra Sigríðar og þótti hún hinn mesti kvenskörungur sem kyn
hennar var til.
Eiður
var löngum í kaupferðum og var á hendi tignum mönnum og jafnan
mikils virður. En er honum leiddist það settist hann í búnað.
Hinn
efra hlut ævi Skeggja fór hann suður í Ás í Borgarfjörð til
Eiðs sonar síns og andaðist þar. Var hann heygður fyrir norðan
garð. Má þar sjá bein hans í náttmálavörðunni.
Eiður
bjó í Ási til elli. Jafnan fundust þeir fóstrar, Eiður og
Þórður, og gáfust gjöfum. Skildi aldrei þeirra vináttu meðan
þeir lifðu. Ekki kom Þórður til Noregs síðan hann fór þaðan
því að hann var útlægur ger og bræður hans fyrir aftöku
Sigurðar konungs slefu Eiríkssonar. Mikil ætt er komin frá
Þórði hreðu og margir göfgir menn bæði í Noregi og Íslandi.
Það
er mál manna að það hafi orðið að áhrínsorðum er Þórður mælti,
að jafnan mundi vera nokkurar hreður í Miðfirði. Hefir þar
jafnan verið deilugjarnara en í öðrum héruðum.
Þórður
hreða varð sóttdauður. Höfum vér ekki fleira heyrt með
sannleik af honum sagt.
Og
lýkur hér nú sögu Þórðar hreðu.
(Í Vatnshyrnu eru eftirfarandi brot
úr Þórðar sögu.)
1. kafli
Hrólfur
í Bergi Upplendingakonungur var faðir Sölga konungs, föður
Böðvars konungs kaums, föður Þóris konungs svíra, föður Ónars
konungs arnarhyrnu. Hans synir voru þeir Þorleifur hvalakúfur,
faðir Böðvars snæþrimu, föður Þorleifs miðlungs, annar Áslákur
biflukári, faðir Ketils Hörða-Kára. Hann var ágætur maður og
réð fyrir Upplöndum. Hann lagði undir sig þrjá konunga af
sinni hreysti og harðfengi og eignaðist þeirra ríki. Hann átti
mörg börn og er frá honum kominn hinn gildasti ættbogi og mart
stórmenni.
Þessi
voru börn Hörða-Kára: Þorleifur hinn spaki, Ögmundur, Ölmóður
hinn gamli, Þórður hreða, Þóra móðir Úlfljóts er lög hafði til
Íslands.
Ögmundur
var faðir Þórólfs skjálgs, föður Erlings á Sóla.
Ölmóður
hinn gamli var faðir Áskels, föður Ásláks Fitjaskalla, föður
Sveins bryggjufóts, föður Bergþórs bukks, föður Sveins.
Úlfljótur
son Þóru Hörða-Káradóttur hafði út lög til Íslands að ráði
Þorleifs hins spaka móðurbróður síns, þau er síðan voru kölluð
Úlfljótslög. En er hann kom út var alþingi sett og höfðu allir
menn síðan ein lög hér fyrir landi. En lög þau voru sett flest
að því sem þá voru Gulaþingslög og eftir ráði Þorleifs hins
spaka hvar við skyldi leggja eða af taka.
Það
var upphaf laga þeirra að menn skyldu eigi sigla að landinu
með gínandi höfðum eða gapandi trjónum svo að landvættir
fældust við. En þá er landinu var skipt í fjórðunga þá skyldu
vera þrjú þing í hverjum fjórðungi en þrjú höfuðhof í hverju
þingi. Þar voru menn vandaðir til að varðveita hofin að
hyggindi og réttlæti. Þeir skyldu dómnefnur eiga á þingum og
stýra sakferli. Þeir voru kallaðir hofgoðar. Hver maður skyldi
gefa toll til hofs svo sem nú er kirkjutíund. Baugur
tvíeyringur eða meiri skyldi liggja á stalli í höfuðhofi
hverju. Þann baug skyldi hafa á hendi til allra mannfunda og
rjóða hann þar í roðru blótnauts þess er hann blótaði. Hann
skyldi vinna eið að baugi og nefna votta í það vætti að hann
ynni lögeið að baugi: "Hjálpi mér svo Freyr og Njörður og ás
hinn almáttki sem eg skal svo sök sækja eða verja eða vætti
bera eða kviðu kveða eða dóm dæma og öll lögmælt skil af hendi
leysa sem eg veit réttast og sannast og helst að lögum, þau er
undir mig koma."
Svo
sagði vitur maður, Þormóður er þá var allsherjargoði, að með
þessum orðum og þingmörkum helguðu langfeðgar hans alþingi
alla ævi.
Gunnar
hét son Laga-Úlfljóts. Hann átti Þóru dóttur Helga hins magra.
Þeirra son var Ketill í Djúpadal.
2. kafli
Þórður,
hreða var fyrst kallaður, son Ketils Hörða-Kára var ágætur
maður á Upplöndum. Hans son var Klyppur hersir. Annar son hans
var Steingrímur, þriðji Eyjólfur. Sigríður hét dóttir hans.
Klyppur
hersir var hinn ágætasti maður af örvi sinni og atgervi eftir
því sem foreldri hans var til. Hann átti Ólöfu
Ásbjarnardóttur. Þeirra dóttir hét Guðrún, kvenna vænst og
vitrust og skörungur hinn mesti.
Þórður
hreða kvongaðist í elli og annan tíma eftir er hin fyrri kona
hans var dauð. Hann fékk þá Helgu Vémundardóttur jarðlokars,
Þórólfssonar voganefs, Hrærekssonar slöngvanbauga,
Haraldssonar hilditannar Danakonungs. Þá færði Þórður byggð
sína í ey þá er Hísing hét. Hann var þá bæði gamall og
sköllóttur. Var þá skipt um nöfn við hann og var hann þá
kallaður Þórður Hísingarskalli.
Bárekur
er maður nefndur. Hann réð fyrir eyjum þeim er Brenneyjar
heita. Hann var berserkur svo að menn kölluðu hann eigi
einhama. Fjölkunnigur var hann og að flestu illa fallinn. Hann
hafði hár bæði stórt og mikið. Því var hann Brenneyjarfaxi
kallaður.
Bárekur
gerði ferð sína til Hísingar og bað Sigríðar dóttur Þórðar en
hún vildi eigi gera að því. Við það reiddist Bárekur og kvaðst
því skyldu þann drepa er hennar bæði. Við það reiddist Þórður
hreða og skoraði á hólm Báreki innan þriggja nátta. Var Þórður
áttræður að aldri. Helga kona hans var kviðug að barni.
Þórður
var svo búinn er hann á hólminn gekk, hann hafði hjálm á höfði
en sverð í hendi, refil hafði hann vafið um hinn vinstra
armlegg sér. Ekki hafði hann hlífar fleiri. En Bárekur hafði
hjálm á höfði og brynju en sverð í hendi, skjöld á hlið. Hann
átti fyrri að höggva. En er hann hjó til Þórðar brá hann við
sverðinu hendinni og bar svo af sér höggið en hjó annarri
hendi til Báreks og stefndi á höfuðið en Bárekur bar upp fyrir
skjöldinn. Þórður lét skjótt síga sverðið og slæmdi til niðri
og undan honum fótinn þar er kálfinn var mestur.
Féll
Bárekur þá og mælti: "Nú munum við skilja því að eg em sár
orðinn."
Leysti
Bárekur sig þá af hólmi sem lög stóðu til og hélt heim síðan.
En er Þórður kom heim sáu menn að hann var sár á vinstri hendi
og ekki mjög. Það sár greri illa svo að blástur hljóp og
illindi í og það varð honum að bana því að eitur hafði verið í
sverðseggjum Báreks.
Síðan
fæddi Helga sveinbarn. Það var vatni ausið og nafn gefið og
skyldi heita Þórður eftir föður sínum. Það var merki á
sveininum að hann hafði ör á vinstra armlegg þar sem faðir
hans hafði særður verið. Tók hann þá þegar auknefni föður
síns, það er hann hafði fyrri, og var kallaður Þórður hreða.
Móðir hans andaðist af sængurför en Þórður óx upp í Hísing þar
til er hann var tólf vetra. Var hann þá hverjum manni stærri
og sterkari, vænni og víglegri og vel að íþróttum búinn.
Nú
býr Þórður ferð sína úr Hísing og vill hitta Bárek föðurbana
sinn. Þeir voru tólf á skipi jafnaldrar hans og kunni engi
áralag. En er þeir komu skammt fram með landi sáu þeir skip
stórt sigla í móti sér. Þar var þá kominn Bárekur og ætlaði að
nema burt Sigríði. Hann spurði hverjir á bátinum væru. Þórður
sagði til sín og spurði Bárek að erindum en hann sagði
fyrirætlan sína.
Þórður
svarar: "Fyrr vil eg skora þér á hólm og hefna svo föður míns
ef þess verður auðið en að þú hertakir systur mína."
Bárekur
kvað það ekki barnafæri. Þó varð svo að vera sem Þórður vildi.
Þórður bar af sér hið fyrsta högg Báreks með skildi en hjó
undan Báreki fótinn fyrir ofan kné, þann er heill var, en í
öðru höggi hjó hann höfuðið af Báreki. Fór Þórður heim síðan í
Hísing og þótti hann mikið hafa vaxið af verki þessu.
3. kafli
Í
þann tíma réð fyrir Noregi Eiríkur konungur blóðöx. Hann átti
Gunnhildi konungamóður. Þeirra synir voru þeir Haraldur
gráfeldur, Gamli, Guttormur, Guðröður, Sigurður slefa,
Ragnfröður, Hrærekur, Eyvindur og Tósti. Þórður réðst til
fylgdar við Gamla Gunnhildarson.
Litlu
síðar varð höfðingjaskipti í Noregi. Kom í land Hákon
Aðalsteinsfóstri en Eiríkur konungur og Gunnhildur urðu út
rekin með sonum sínum og landflótta. Varð Eiríkur konungur að
Norðimbralandi. Hann tók skírn á Englandi og féll í víking. En
þegar synir hans höfðu þroska lögðust þeir í hernað og voru
hinir mestu stríðsmenn.
Dvaldi
Þórður hreða nú með Gamla konungi. Og er hann hafði verið þrjá
vetur með Gamla konungi gekk hann fyrir konung og beiddi hann
orlofs að vitja frænda sinna og fara til Upplanda.
Gamli
konungur svarar: "Leyfa skal þér Þórður að fara þangað sem þú
vilt en ósýnt þykir mér um fundi okkra. En vel hefir þú með
oss verið. Nú skulum við eigi skildir að vináttu þó að við
skiljum að samvistum. Hér er eitt sax er eg vil gefa þér.
Vildi eg að þú lógaðir eigi nema þú eigir lífi þínu að forða"
og segir að gæfa hefir fylgt saxinu.
Þórður
segir: "Þykir þér það sýnna fóstri minn að það muni þurfa?"
"Eigi
þykir mér það ólíklegt," segir Gamli, "því að þú ert eigi
ávallt jafn forsjáll og fyrirleitinn um þinn hag ef þér býður
við horfa."
Og
skildu þeir Gamli með hinni mestu vináttu og fór Þórður til
Upplanda og fundust þeir Gamli aldrei síðan.
4. kafli
Litlu
síðar féll Gamli konungur, sem segir í ævisögu Noregskonunga,
og gerði Haraldur gráfeldur með bræðrum sínum hinn mesta ófrið
í Noregi. En hina síðustu orustu áttu þeir á Hörðalandi í
Storð á Fitjum og fékk Hákon konungur sigur og banasár. Hann
andaðist við Hákonarhellu, þar hafði hann og fæddur verið, og
er hann heygður á Sæheimi.
Eiríkssynir
lögðu land undir sig og hétu þeir öllum mönnum lögum þeim sem
Hákon konungur hafði sett í landinu. Þeir gáfu og höfðingjum
nafnbætur sem áður höfðu þeir haft feður þeirra og svo ríki.
En er þeir voru sestir í ríki og festir í landi þá þótti þeim
of mikið vald hafa Sigurður jarl í Þrándheimi. Þeir komu
norður til hans um nótt, tóku hús á honum og brenndu hann
inni. Þeir drápu og Guðröð konung og Tryggva föður Ólafs
konungs og marga aðra ágæta menn tóku þeir af lífi. Á þeirra
dögum var í Noregi hallæri mikið bæði á sjó og landi svo að
margir göfugir menn þoldu eigi vanrétti og rangindi og drápu
bændur ríkismenn ...
(Hér endar fyrra brotið. Síðara
brotið hefst í ræðu Þórðar þegar hann er að hverfa úr
Miðfirði og nær til loka sögunnar.)
5. kafli
"...
ga sínum. Það annað að eg vildi firrast vandræði við Skeggja
sakir þín fóstri minn. Hitt hið þriðja að eg sé að Skeggi er
bæði mannmargur og þingríkur. Það hið fjórða er fyrir bítur að
eg má eigi mönnum þeim trúa er í Miðfirði vinir mínir látast.
Og sé eg að mér dugir það eigi ef þú ert í burtu fóstri minn
ef nokkuð skerst í með okkur föður þínum. En mér þykir það
eigi ólíklegt sakir beggja okkar skapsmuna. Hefi eg og nokkuð
reynt ótrúleika þeirra við mig sem er Börkur hinn gamli á
Barkarstöðum og Svertingur á Svertingsstöðum og þeir bræður
Þórveigarsynir á Steinsstöðum og Grímur Skárason á Skárastöðum
í Austurárdal."
Nú
búast þeir allir brott úr Miðfirði. Reið Eyvindur með þeim.
Og
er þeir komu á þá borg er Bessaborg heitir þá sneri Þórður
aftur og leit á fjörðinn og mælti: "Fagur ertu þó Miðfjörður
þó að eg verði nú við þig að skilja. Mun þeim nú höfðingjunum
þykja af einn hinn ólmasti er eg em á burtu. En það læt eg um
mælt að þeir sem mestir menn eru í Miðfirði verði aldrei
samhuga svo að árum skipti. Og það annað að það haldist sem
mér þykir nú vera og hefi raun í hendi mér um að hér er fólk
orðslaugarmeira og ósannorðara en í flestum sveitum öðrum. Það
hið þriðja að af takist hafskipalægi í Miðfirði. Það mæli eg
og um sakir þess að mér er vel við sveitina að hér séu menn
gestrisnari en annars staðar og búandi þó betur. Það annað að
hér sé bóndaval betra en víða annars staðar og komi sjaldan
óár. Það hið þriðja að sá maður er hér vex upp verði hér
aldrei hengdur."
Síðan
riðu þeir allir norður til Miklabæjar og fagnar Ólöf þeim vel
og býður þeim vel þar að vera og svo gerðu þeir. Þeir segja
henni sín erindi. Hún tók því vel en vill þó gera þetta við
ráð þeirra feðga Kálfs og Eyvindar. Fór nú þetta fram að Ólöf
var gefin Þórði og bjuggu þau á Miklabæ lengi síðan en þeim
bræðrum sínum Eyjólfi og Steingrími gaf hann jörðina að Ósi í
Miðfirði og búið með. Síðan fékk hann þeim sæmileg kvonföng
sem þeim sómdi því að þeir voru hinir bestu bændur. Bjuggu
þeir að Ósi til elli og er mart manna frá þeim komið og hinn
mesti ættbogi. Þeir Eiður og Þórður skildu með hinni mestu
vináttu og hélst þeirra vinfengi meðan þeir lifðu báðir.
6. kafli
Það
sama sumar er Þórður reisti bú á Miklabæ í Óslandshlíð og hann
hafði fengið Ólafar sigldu þeir Eiður og Eyvindur Kálfsson og
fóru þeir landa milli um hríð og voru með tignum mönnum og
reyndust hinir röskustu menn í öllum mannraunum. Eiður varð og
manna vitrastur til lögmáls og allra ráðagerða. Eyvindur var
hinn besti drengur og kunni vel að vera með tignum mönnum og
var áburðarmaður mikill og því var hann kallaður Eyvindur
prúði. Héldu þeir Eiður og Eyvindur sínum félagsskap alla
stund meðan þeir voru í kaupferðum.
En
er þeir léttu förum fór Eyvindur norður til Miklabæjar til
móts við Þórð mág sinn og vin. Þau Þórður og Ólöf tóku við
honum með hinni mestu virðingu og buðu honum með sér að vera
og það þá Eyvindur og var þar um veturinn. En um vorið spurði
Þórður hvað Eyvindur vildi ráða taka.
Hann
svarar: "Það hefi eg helst staðfest með mér að leggja af
kaupferðir og staðfesta ráð mitt því að svo hefir Eiður gert
nú félagi minn."
Þórður
segir: "Skal eg hlut í eiga sem þú vilt að snúa og ekki þar
til spara, hvorki peninga né mannskap. Eða hvar viltu að
snúa?"
Eyvindur
mælti: "Eyjólfur heitir maður er býr norður í Ólafsfirði á
Gunnólfsstöðum, son Þorbjarnar þjóts úr Sogni. Eyjólfur vó
Végeir föður Vébjarnar Sygnakappa. Hann á þá konu er Gróa
heitir, dóttir Þorvarðs frá Urðum. Þau eiga fjögur börn. Synir
þeirra eru þeir Steinólfur, Þórir og Þorgrímur en dóttir
þeirra heitir Þórarna, kvenna best mennt. Hennar vil eg fá mér
til handa."
"Svo
skal vera," segir Þórður.
Búast
þeir heiman við tólfta mann og ríða norður til Gunnólfsstaða.
Verður þeirra erindi hið besta. Fékk Eyvindur Þórörnu og fór
hún heim með honum. Reistu þau bú um vorið á Óslandi og bjuggu
þar síðan. Er mart manna frá þeim komið.
Eftir
skilnað þeirra Eyvindar og Eiðs fór Eiður suður til
Borgarfjarðar bónorðsför til Grímsgils. Þar bjó sá maður er
Grímur hét og átti þá dóttur er Ingibjörg hét. Hennar fékk
Eiður. Bræður Ingibjargar voru þeir Þorgils auga á Augastöðum
og Hrani á Hranastöðum, faðir Stafngríms er bjó á
Stafngrímsstöðum. Það heitir nú á Sigmundarstöðum. Segja það
sumir menn að Eiður ætti aðra konu síðar. Eiður átti mörg
börn. Þórhallur hét son hans, Eysteinn og Illugi.
Björn
var og son hans er þeir vógu synir Helga frá Kroppi, Grímur og
Njáll. Njáll drukknaði litlu síðar í Hvítá en Grímur varð
sekur skógarmaður um vígið og lá hann úti á fjöllum meðan hann
var í sektinni. Hann var mikill maður og sterkur. Eiður var þá
gamlaður mjög og var að þessu ger engi reki.
Í
þenna tíma var í förum Þorkell Eyjólfsson. Hann var hinn
frægasti maður og kynstór. Hann var mikill vin Snorra goða.
Hann var og jafnan með Þorsteini Kuggasyni frænda sínum þá er
hann var út hér. Þorkell var náfrændi Eiðs. Hróðný var systir
Eiðs, móðir Eyjólfs, föður Þorkels. Menn lágu mjög á hálsi
Þorkeli Eyjólfssyni er hann rak eigi þessa réttar.
Um
veturinn er Þorkell bjó skip sitt er uppi stóð í Vaðli á
Barðaströnd fer hann suður til Borgarfjarðar og fær sér þar
hest og ríður einn samt og léttir eigi fyrr ferðinni en hann
kemur í Ás til Eiðs frænda síns. Eiður tók við honum
feginsamlega. Þorkell segir honum sitt erindi að hann vill
leita til hefnda við Grím skógarmann hans. Þorkell spyr þá Eið
ef hann vissi nokkuð til hvar bæli hans væri.
Eiður
svarar: "Ekki er eg þess fús. Þykir mér þú of miklu til hætta,
hversu ferðin tekst, að eiga við heljarmann slíkan sem Grímur
er. En ef þú vilt fara þá farðu við svo marga menn að þú eigir
allt undir þér."
"Það
þykir mér eigi frami," segir Þorkell, "að draga fjölmenni að
einum manni. En það vildi eg að þú léðir mér sverðið Sköfnung
og vænti eg þá eg muni bera af einum einhleypingi þótt hann sé
vel að sér búinn."
"Nú
muntu ráða," segir Eiður, "en eigi kemur mér á óvart þó að þú
iðrist eitthvert sinn þessa einræðis þíns. En með því að þú
þykist þetta fyrir mínar sakir gera þá skal eigi þess varna er
þú beiðir því að eg ætla þetta sverð vera vel niður komið þó
að þú berir það. En sú er náttúra sverðsins að eigi skal sól
skína á hjöltin og eigi skal því bregða svo að konur séu hjá.
Ef maður fær sár af sverðinu þá má það sár eigi græða nema
lyfsteinn sá sé riðinn er þar fylgir."
Þorkell
kveðst þessa skyldu vandlega gæta og tekur við sverðinu. Eiður
kveðst ætla að Grímur ætti bæli norður á heiðum við Fiskivötn.
Síðan
ríður Þorkell norður á heiðina þá leið er Eiður hafði vísað
honum. Og er hann sótti á heiðina sér hann við vatn eitt
mikinn skála og sækir hann þangað til. En er hann kemur til
skálans sér hann hvar maður situr við vatnið við einn lækjarós
og dró fiska. Hann hafði feld á höfði. Þorkell stígur af baki
og bindur hestinn undir skálanum. Síðan gengur hann fram að
vatninu þar sem maðurinn sat. Grímur sá skuggann mannsins og
spratt upp skjótt því að skuggann bar í vatnið. Þorkell var þá
kominn að honum og höggur til hans og kemur á höndina fyrir
ofan úlflið og var það ekki mikið sár. Grímur rann þegar á
Þorkel og takast þeir fangbrögðum. Þar kenndi brátt aflsmunar
og féll Þorkell en Grímur á hann ofan.
"Hver
er maður þessi?" segir Grímur.
Þorkell
kvað hann það engu skipta.
Grímur
mælti: "Nú hefir öðruvís orðið en þú mundir ætla því að nú er
þitt líf í mínu valdi."
Þorkell
kveðst eigi mundu sér griða biðja.
Grímur
segir: "Vaxa mín óhöpp þó að eg drepi þig því að mér líst vel
á þig og gæfusamlega. Mun þér og annarra forlaga auðið verða
en þú látist af okkrum fundi og vil eg þér líf gefa en þú
launa sem þú vilt."
Standa
þeir nú upp og ganga nú heim til skálans. Þorkell sér að Grím
mæðir blóðrás og tekur steininn Sköfnungs og ríður honum í
sárið og bindur höndina og tók þegar allan þrota og sviða úr
sárinu. Þar eru þeir um nóttina. En um morguninn býst Þorkell
brott og spyr hvort Grímur vill fara með honum. Hann kveðst
það að vísu vilja. Þorkell snýr þegar vestur og kemur ekki á
fund Eiðs, léttir eigi fyrr en hann kemur í Sælingsdalstungu.
Eiður fréttir þetta og þótti hafa farið að getu sinni og unir
nú illa við og verður þó svo búið að vera.
Þórhallur
Eiðsson átti tvo sonu, Skeggja og Eið. Skeggi átti Guðrúnu
Þorkelsdóttur, Brandssonar, Þorgrímssonar, Kjallakssonar hins
gamla. Þeirra börn voru þau Úlfur og Halldór, Þorleikur og
Þórarna. Úlfur átti Helgu dóttur Eyjólfs Snorrasonar goða.
Þessi voru börn þeirra: Snorri og Eyjólfur, Sigurður og
Sumarliði, Þórður og Einar, Hallbera og Kolþerna er Loftur
átti Þorgrímsson en Hallberu átti Þormóður Lýtingsson. Þeirra
son var Lýtingur.
Eiður
Þórhallsson var faðir Þórhalls. Hann átti Hallbjörgu
Hafþórsdóttur. Þessi voru börn þeirra: Steinn og Eiður,
Þorgeir og Oddný. Hana átti Árni son Víga-Gunnars. Þeirra
dóttir var Geirlaug. Hana átti Högni auðgi í Bæ. Þeirra dóttir
var Snjólaug er átti Þórður prestur Böðvarsson. Þeirra son var
Böðvar í Bæ og Þorleifur í Görðum og Markús á Melum. Hans son
var Mela-Snorri. Hann átti Helgu Ketilsdóttur prests,
Þorlákssonar, Ketilssonar, Þorsteinssonar. Þeirra son var
Þorsteinn böllóttur er var ábóti að Helgafelli.
7. kafli
Skeggi
lifði litla stund síðan eftir viðskipti þeirra Þórðar og var
þó gamall maður og þótti vera mikill höfðingi og hinn mesti
garpur og fullhugi.
Þórður
hreða bjó á Miklabæ í Óslandshlíð til elli og var hinn mesti
garpur og jafnan ófyrirleitinn og hinn hagasti bæði á tré og
járn. Hann smíðaði skála að Hrafnagili, þann er enn stendur í
dag, og mörg stór hús önnur á Íslandi þau er eftir eru vel
standandi.
Hann
gifti Guðrúnu Klyppsdóttur hersis bróðurdóttur sína Einari
Þveræing Eyjólfssyni og voru þessi börn þeirra: Járnskeggi,
Klyppur, Þorleifur og Áslákur, Halldóra, Hallfríður, Helga,
Jórunn, Valgerður og Vigdís.
Járnskeggi
átti Jórunni dóttur Hjalta Skeggjasonar.
Halldóru
Einarsdóttur átti Þórarinn sælingur. Hallfríði Einarsdóttur
átti Snorri goði. Þeirra son var Halldór, faðir Guðrúnar er
átti Kjartan Ásgeirsson. Þeirra son var Þorvaldur, faðir
Ingiríðar er átti Guðlaugur Þórðarson Auðunarsonar. Þeirra
dóttir var Vigdís er átti Oddur Þorvarðarson af Söndum úr
Dýrafirði. Þeirra son var Áli hinn auðgi, faðir herra Hrafns
og Herdísar, móður Bjarnar, föður Gissurar galla, föður
Hákonar, föður Jóns.
Helgu
Einarsdóttur átti Ljótur son Halls af Síðu. Þeirra dóttir var
Guðrún, móðir Hallberu, móður Þorgils Oddasonar.
Jórunni
Einarsdóttur átti Þorkell Geitisson. Þeirra dóttir var
Ragnheiður er átti Loftur Þórarinsson, Loftssonar hins gamla
af Eyrum. Þeirra dóttir var Þuríður er átti Þórður Klængsson,
Örnólfssonar, Þórólfssonar. En móðir Þórðar Klængssonar var
Hallgríma Þorbjarnardóttir, Eiríkssonar úr Guðdölum
örðigskeggja. Margrét var dóttir þeirra Þuríðar og Þórðar
Klængssonar. Hana átti Bárður hinn svarti úr Selárdal, faðir
Sveinbjarnar, föður Hrafns, föður Steinunnar, móður Herdísar,
móður Bjarnar, föður Gissurar galla, föður Hákonar, föður
Jóns.
Valgerði
Einarsdóttur átti Grímur Oddason Ásólfssonar. Þeirra dóttir
var Hallbera, móðir Markúss lögsögumanns, föður Valgerðar er
átti Þórður Skúlason, Egilssonar, Hriflusonar, Þorsteinssonar,
Egilssonar, Skalla-Grímssonar, Kveld-Úlfssonar. Böðvar var
sonur Þórðar og Valgerðar, faðir Guðnýjar er átti
Hvamm-Sturli. Þeirra son var herra Sighvatur, faðir Þórðar
kakala, föður Kolbeins, föður Þórðar, föður Árna, föður
Ingileifar.