1. kafli

Á ofanverðum dögum Hákonar Aðalsteinsfóstra bjó sá maður norður á Hálogalandi í eyju þeirri er Ylfi hét er nefndur er Þorvaldur og var kallaður skiljandi. Hann átti þá konu er Þorgerður hét og var Hallfreðardóttir. Galti hét bróðir hennar. Hann var ríkur maður og bjó í Sogni. Þorvaldur skiljandi átti tvo sonu. Hét annar Óttar. Annar hét Þorkell silfri og var hann eigi skilgetinn.

Ingjaldur hét maður er þar bjó í eyjunni Ylfi. Ávaldi hét son hans. Ingjaldur var vin Þorvalds og var Óttar að fóstri með Ingjaldi. Voru þeir Óttar og Ávaldi mjög jafn gamlir og gerðust þeir brátt fóstbræður.

Maður er nefndur Sokki. Hann var hinn mesti víkingur og illgerðamaður og fór víða með rán og hernað. Sokki kom á einu sumri til eyjarinnar Ylfi. Hann gekk upp um nótt á eyna með lið sitt og kom til bæjar Þorvalds á óvart svo að allir menn voru fyrir í svefni.

Hann sagði þá til sinna manna: "Hér mun bera vel fjárföng í hendur er auðigur maður býr fyrir en vörn mun verða engi ef vér förum ráðum að. Nú skulum vér sækja bæinn bæði með eldi og vopnum. Skulum vér taka fé allt að herfangi en brenna hús og menn alla. Sumir vorir menn skulu fara til Ingjalds og gera þar slíkt hið sama."

Engi hans manna latti þessa. Báru þeir síðan eld að húsum.

Þorvaldur gekk til dura og spurði hver fyrir eldinum réði. Sokki sagði til sín.

Þorvaldur mælti: "Hvað er til saka, því að eg veit eigi að vér höfum þér mein gert?"

Sokki svarar: "Ekki förum vér víkingarnir að sökum þar sem vér viljum hafa fé manna og fjör."

Sóttu víkingar bæinn bæði með vopnum og eldi. Brann Þorvaldur þar inni með fimmtánda mann en fáir komust brott. Víkingar tóku fé allt það er þeir máttu nytjum á koma.

Þeir menn er Sokki hafði sent til Ingjalds lögðu þar eld í hús. Hann gekk til dura og beiddi mönnum útgöngu. En þess var engi kostur af víkingum. Þá hvarf Ingjaldur að sveinunum Óttari og Ávalda.

Hann mælti til þeirra: "Það er nú vænst að liðnar séu mínar lífstundir. En gjarna vildi eg koma ykkur úr eldinum að þið mættuð njóta lengri forlaga. Nú mun eg skjóta ykkur út um laundyr er á eru bænum. Leitið þið síðan til skógar með reyknum og væru ykkur efni til seld að hefna þessa ef ykkur verður nokkurrar framkvæmdar auðið."

Þeir svöruðu: "Vera mundi viljinn til en eigi er það vænlegt að svo búnu."

Ingjaldur leiddi þá til launduranna og komust þeir þar í brott svo að víkingar urðu ekki varir við fyrir gný og eldsgangi og það er þeir voru eigi feigir. Þeir leituðu annan veg á eyna. Komu þeir litlu síðar til eins bónda og báðu hann flytja sig sem skjótast inn til meginlands. Bóndi kenndi sveinana og gerði sem þeir beiddu. En er þeir komu inn á land sögðust þeir vera fátækir sveinar. Þeir komu þar fram er var við land síldarferja nokkur komin norðan úr Vogum og ætlaði að fara suður í land. Þeir komu sér þar í þjónustu og fengu sér far suður með landi. En er þeir komu suður á Sognsæ sögðu sveinarnir að þeir vildu þar inn í fjörðinn og kváðust þar eiga frændur.

Stýrimaður svarar: "Það skal nú sem þið viljið. Munuð þið eigi hér verr komnir en þar sem vér tókum ykkur. Hafið þið oss vel þjónað og segir mér svo hugur um að þið munið verða af stundu meira háttar menn en nú má líklegt þykja."

Voru þeir síðan fluttir til lands. Síð dags komu þeir til Galta móðurbróður Óttars og settust utarlega í hálm. Bóndi gekk til þeirra og spurði hverjir þeir væru. Óttar sagði satt til sín.

Galti mælti: "Þá mun ykkur koma hér eigi ósannleg og gangið til sætis."

Þeir voru þar í góðu yfirlæti sjö vetur eða átta og gerðust menn þroskulegir. Í þann tíma var orusta á Fitjum er Hákon Aðalsteinsfóstri féll. Tók þá ríki í Noregi Gunnhildur og synir hennar. Sokki víkingur var vin þeirra mikill sem mörg önnur illmenni.

Eitt vor mælti Galti til þeirra Óttars: "Svo virði eg Óttar frændi sem þú sért fyrir ykkur fóstbræðrum og vænti eg að þú verðir framkvæmdarmaður. En nú er sú öld í Noregi að eg treysti eigi að halda ykkur hér heima með mér því að þeim mönnum er í stórsökum eru við oss af drápi feðra ykkarra mun þykja að ykkur uppreistar von ef þeir vita að þið eruð á lífi. En á þessum vetrum sem þið hafið hér dvalist með mér hefi eg selt jarðir ykkrar og tekið við lausafé. Ætla eg ykkur helst að sigla kaupferð til Englands og vita hversu það vilji takast."

Óttar kvaðst hans ráðum vilja hlíta. Fóru þeir til Englands um sumarið og fengu góða kaupstefnu. Þrjú ár eða fjögur voru þeir í siglingum til Englands og áttu þá auð fjár. Þá fóru þeir til Orkneyja og höfðu þar sem annars staðar þar er þeir komu góða sæmd af ríkum mönnum.


2. kafli

Einn tíma mælti Óttar við Ávalda: "Það leikur mér í skapi að kaupa Íslandsfar og ráðast þangað því að það hefi eg spurt að menn hafa þar frelsi og góðar náðir. Það láta sér nú og sóma margir góðir drengir að staðfestast þar en þó vildi eg að við færum fyrst til Noregs og vita að við næðum Sokka víkingi. Þætti mér best að losna þaðan eigi fyrr fullkomlega en við hefðum nokkuð hefnt feðra okkarra."

Ávaldi bað hann ráða. Síðan keyptu þeir sér skip gott, Íslandsfar, sigldu þá austur til Noregs og héldu inn í Sogn. En er þeir fundu Galta sögðu þeir honum alla sína ætlan og ráðagerð.

Galti mælti: "Það ber nú vel til. Sokki víkingur og bróðir hans er Sóti heitir liggja nú einskipa héðan skammt í brott og sofa þeir á landi um nætur í einu lofti. En eg skal fá ykkur til fylgdar mann þann er Steinn heitir. Hann er kunningi víkinganna og munu þeir hann ekki varast."

Fóru þeir Óttar þá til skips síns og lögðu út um akkeri. Þá var kominn á vindur byrvænlegur. Síðan fóru þeir til lands þrír saman á einum báti litlum, Óttar, Ávaldi og Steinn. Þeir lentu í leyni skammt frá bæ þeim er þeir Sokki sváfu um nóttum. Þeir gengu upp frá ströndu. En er þeir komu nær bænum þá gekk Steinn til fundar við víkinga og fékk sér til erindis slíkt er honum sýndist. Kom hann sér þegar á tal við Sokka og drakk með þeim um kveldið. En er þeir gengu að sofa er mikið var af nótt þá gerði Steinn vísbending þeim Óttari. Víkingarnir voru sjö saman. Komu þeir í loftið og tóku að afklæðast. Brann þar ljós og var bjart inni en úti var niðamyrkur sem mest. Þá Óttar og Ávalda bar að skjótt svo að þeir gengu þá neðan á riðið er víkingar þeir er síðast gengu voru komnir í ofanvert. Snöruðu þeir inn í loftið. Lagði Óttar sverði til Sokka neðan undir brynjuna og svo upp í kviðinn að það varð þegar hans bani. Ávaldi hjó til Sóta með sverði í því er hann steypti af sér brynjunni og sneið af honum báða þjóhnappana. Síðan hljópu þeir út og ofan fyrir riðið og Steinn með þeim, létu þá myrkrið gæta sín. Fóru þeir til bátsins og svo út til kaupskipsins. Byr var á blásandi. Undu þeir segl upp þegar er lýsti og létu ganga út á haf og þóttu þeir hafa heldur skörulega ráðið til hefnda.

En er Gunnhildur konungamóðir spurði þessi tíðindi mælti hún: "Það er illa orðið er eg leiddi ekki þá menn augum er vini vora hafa drepið og skammað. En eg veit eigi hverjir gert hafa og verður þó nú svo að standa."

Þeim Óttari byrjaði vel. Komu þeir skipi sínu fyrir norðan land í Blönduósi. Áður voru þar numin lönd. Óttar keypti land í Grímstungu í Vatnsdal að þeim manni er Einar hét og gaf við kaupskipið. Setti Óttar þar bú saman. Ávaldi var hinn fyrsta vetur með Óttari. Hann var kallaður Ávaldi skegg. En um vorið keypti hann land að Hnjúki í Vatnsdal og fékk þeirrar konu er Hildur hét. Hún var dóttir Eyvindar sörkvis. Þeirra dóttir hét Kolfinna. Hún var væn kona og ofláti mikill.

Ólafur hét maður er bjó að Haukagili. Ólafur var maður auðigur og vinsæll. Kona hans hét Þórhalla dóttir Ævars hins gamla úr Langadal. Dóttir þeirra Ólafs og Þórhöllu hét Ásdís. Hennar bað Óttar í Grímstungu og fékk með miklum peningum. Þau gátu son er hét Hallfreður. Hann var kallaður eftir móðurföður Óttars. Annar son Óttars hét Galti. Valgerður hét dóttir þeirra Óttars og Ásdísar. Hún var kvenna fríðust sýnum þeirra er þá voru í Vatnsdal.

Ólafur að Haukagili fóstraði Hallfreð dótturson sinn. Var hann þar vel haldinn. Hallfreður var snemmendis mikill og styrkur að afli, karlmannlegur að allri skapan, nokkuð skolbrúnn og nefljótur en þó vel farið andlitssköpunum, jarpur á hár og fór vel hárið. Hann þótti heldur margbreytinn þegar hann var nokkuð þroskaður. Skáld var hann þegar á unga aldri og allníðskár. Ekki var hann mjög vinsæll.

Þá var Hallfreður nær tvítugur er hann lagði hug á Kolfinnu dóttur Ávalda skeggs. Ávalda var lítið um að Hallfreður glepti dóttur hans en hann vildi gifta honum Kolfinnu. Hallfreður vildi eigi kvongast.

Þá bjó á Mársstöðum Már son Jörundar háls. Hann var vinur Ávalda skeggs. Ávaldi fór að finna Má og sagði honum hvern ójafnað Hallfreður gerði honum.

Már svarar: "Hér eru skjót úrræði til. Eg skal fá mann til að biðja Kolfinnu dóttur þinnar. Maður heitir Grís og er Sæmingsson. Hann býr út í Langadal fyrir Geitaskarði. Hann er vinur minn. Grís er maður auðigur og vinsæll. Hann hefir farið vel, verið allt út í Miklagarð og fengið þar mikla sæmd af stólkonunginum."

Fór þá Ávaldi heim en Már sendi orð Grís vin sínum. Kom hann á Mársstaði.

En er þeir Már tóku tal saman þá mælti Már: "Ráð ætla eg að gera fyrir þér að þú skalt biðja Kolfinnu dóttur Ávalda skeggs. Er sá kostur bestur, kona fríð en fé skortir eigi."

Grís játar þessu og ríða þeir Már til Ávalda við sjöunda mann. Ávaldi fagnaði þeim vel. Gengu þeir allir inn með bónda en settu úti spjót sín. Grís átti gullrekið spjót. Þeir tóku tal sitt og flutti Már bónorðið fyrir hönd Gríss. Ávaldi tók því vel, kvaðst þar vilja hlíta ráðum Más "og ef konunum líst svo sem mér þá mun honum eigi frá vísað."

Lauk svo þeim málum að Kolfinna var föstnuð Grísi.

En meðan þeir sátu inni að þessum málum kom Hallfreður á bæinn við annan mann. En er þeir sáu spjótin úti mælti Hallfreður til síns förunauts: "Komnir munu hér vera menn nokkurir um langan veg. Gæt þú hesta okkarra en eg mun ganga til dyngju Kolfinnu."

En er þau fundust spurði hann hvað komið væri "en eigi mun þurfa að spyrja að," segir hann, "maður mun kominn að biðja þín. En ekki trúi eg að það verði vel svo búið."

Kolfinna svarar: "Lát þú þá fyrir sjá er ráða eigu."

"Það ráð skal eigi hafa," segir hann, "þó að þér þyki biðill þinn nú þegar betri en eg."

Gengu þau Hallfreður þá út og setti hann Kolfinnu í kné sér hjá dyngjuvegginum. Í því komu menn út. Grís var augdapur.

Hann mælti: "Hverjir eru þessir menn er svo talast við blíðlega?"

Ávaldi svarar: "Þar er Hallfreður Óttarsson og Kolfinna dóttir mín."

Grís mælti: "Er þessu vant?"

"Oft ber svo að," segir Ávaldi, "en þú átt nú af að ráða þessi vandræði er hún er þín festarkona."

Grís mælti: "Svo virði eg að þetta sé gert til glettni við mig."

Þá mælti Hallfreður: "Vita skaltu það Grís að þú skalt hafa minn fjandskap fullkominn ef þú ætlar þér þenna ráðahag."

Már svarar: "Engis virði eg orð þín hér um því að þau munu engis metin um þetta og mun Ávaldi ráða eiga dóttur sinni."

Þá kvað Hallfreður vísu:

Svo nökkvi verðr sökkvis

sannargs troga margra

ægilegs fyrir augum

allheiðins mér reiði

sem ólítill úti

alls mest við för gesta,

stæri eg brag, fyrir búri

búrhundur gamall stúri.

"Og hirði eg ekki, Blót-Már, hvað þú leggur til."

Már mælti: "Það skal þér grimmu gjalda ef þú flimtir mig."

Hallfreður svarar: "Eg mun ráða orðum mínum."

Reið hann þá í brott og förunautur hans. Már sagði að eigi mátti svo búið standa og bað þá ríða eftir Hallfreði. Þeir gerðu svo. Fékk Ávaldi þeim tvo menn og voru þeir þá saman níu.

Hallfreður átti heima að Haukagili. Ólaf fóstra hans grunaði um ferðir þeirra Márs og Gríss. Sendi hann þegar til Óttars og lét segja honum allan málavöxt að Hallfreður mundi þurfa manna við. Óttar brá við þegar er honum komu orð. Bjó hann sig og alla þá menn er hann fékk. En er hann kom til Haukagils þá var Ólafur vopnaður og kominn á hest og allir húskarlar hans.


3. kafli

Nú er að segja frá Hallfreði. Þeir ríða tveir undan en níu eftir.

En er hvorir sáu aðra þá mælti Hallfreður: "Eftirför er okkur veitt og skulum við aldrei lengur láta eltast."

Þeir voru þá komnir hjá holti nokkuru. Mælti Hallfreður að þeir skyldu þar við búast. Þeir Grís komu skjótt og sóttu að þeim en þeir vörðust vel og drengilega. En þó kom að því sem mælt er að ekki má við margnum. Lauk svo að þeir voru báðir handteknir og bundnir.

Var það mjög jafnskjótt að þeir Grís voru á bak komnir og hann mælti: "Menn ríða hér að oss og munu vera eigi færri saman en þrír tigir. Má vera að sigurinn verði ekki langær."

Riðu þeir þá mikinn undan og leituðu sér vígis. Þeir námu staðar við götuskarðið er þeir komu yfir Vatnsdalsá. Óttar kom að ánni með þrjá tigu manna. Grís heilsaði Óttari og spurði hvað hann vildi við mannfjölda svo mikinn.

Óttar svarar: "Hvar er Hallfreður frændi minn?"

Grís mælti: "Bundinn er hann en eigi drepinn og liggur hann undir holti því er vér komum saman."

Óttar mælti: "Óvirðulega hafið þér við hann búið þó að sakar væru nokkurar eða viltu Grís unna mér eindæmis um þetta mál?"

Grís svarar: "Reyndur ertu að drengskap og vil eg þessu játa."

Festu þeir þetta sín í millum og skildust sáttir. Sneri Óttar þá aftur við sína menn. Hann fann þá Hallfreð og leysti þá.

Óttar mælti: "Eigi er ferð þessi frændi orðin virðuleg."

Hallfreður sannaði það og spurði ef þeir Grís hefðu fundist. Óttar kvað svo vera og sagði hvað að sættum varð með þeim.

Hallfreður mælti: "Eigi hirði eg faðir hversu þú gerir um þetta mál ef Grís fær eigi Kolfinnu."

"Því skaltu eigi ráða," segir Óttar, "hann skal eiga konuna því að hann trúði mér til gerðarinnar. En þú skalt fara utan frændi og leita þér þar meiri sæmdar og heilla."

Hallfreður svarar: "Vant er þó að vita hverjir mér eru trúir ef feðurnir bregðast. Mun nú og svo fara að hvorgi okkar mun hafa vel. Skaltu eigi einn ráða hér um því að það skal fyrst að hendi bera þegar eg finn Grís að eg skal bjóða honum hólmgöngu."

Síðan skilja þeir feðgar tal sitt. Ríður Óttar heim í Grímstungu en Hallfreður til Haukagils með Ólafi.

Fám dögum síðar sendir Ólafur orð Óttari mági sínum að hann skuli bregða ráðahag með þeim Grís og Kolfinnu, segir ellegar vera vandræða vant við skaplyndi Hallfreðar. En þeim Ólafi og Hallfreði koma þau orð að hann vill þeim um ekki vera bágráður ef hann má um mæla. Var þeim það og sagt með að Óttar var sjúkur mjög og bað Hallfreð sem skjótast koma til sín því að Óttar vill skipa til um fjárfar sitt áður hann láti af berast. Hallfreður fór þegar að finna föður sinn er hann spurði vanmátt hans. En er hann kom í Grímstungu var Óttar sóttlaus og lét þegar taka Hallfreð höndum og setja í fjötur.

Þá mælti Óttar: "Nú eru tveir kostir til Hallfreður, að sitja hér í fjötri eða láta mig einn öllu ráða fyrir þína hönd."

Hallfreður svarar: "Eigi hefir þú þó í tveim höndum við mig um fjandskapinn. Nú muntu heldur ráða hljóta en eg sitji hér í fjötrum og pínu."

Voru þá látnir fjötrar af Hallfreði.

Grís gekk að eiga Kolfinnu og fór hún til bús með honum og varð hún honum lítt unnandi.

Ólafur að Haukagili fýsti Hallfreð frænda sinn og fóstra að fara utan. Hét hann að fá honum fé svo að hann væri vel sæmdur að fara með öðrum mönnum. Óttar faðir hans talaði og slíkt hið sama. Hann lauk og upp gerð um mál þeirra Gríss að Grís skyldi gjalda hálft hundrað silfurs, Hallfreður skyldi fara utan.

Hann vildi ekki hafa fé það og mælti til þeirra föður síns og Ólafs: "Sé eg ástráð ykkur við mig. Nú er það líkast að þið ráðið þessu að sinni er þið leggið svo mikið kapp á að eg fari utan. En svo segir mér hugur um að löng verði vandkvæði vor Gríss."

Fór Hallfreður þá til skips í Hvítá og utan um sumarið.


4. kafli

Í þann tíma bjó að Hofi í Vatnsdal Þorsteinn Ingimundarson. Hann var höfðingi mikill, vitur maður, góðgjarn og vinsæll. Ingólfur hét son hans en annar Guðbrandur. Ingólfur var vænstur maður í þeim sveitum. Um hann var þetta kveðið:

Allar vildu meyjar

með Ingólfi ganga

þær er vaxnar voru,

vesöl kvaðst hún æ til lítil.

Svo vil eg og, kvað kerling,

með Ingólfi ganga

meðan mér tvær um tolla

tenn í efra gómi.

Ingólfur vandi komur sínar í Grímstungur og átti tal við Valgerði Óttarsdóttur systur Hallfreðar. Óttar vandaði um við Ingólf og bað hann létta af komum. Ingólfur svaraði glettilega, kvað svo skipaðan Vatnsdal að byggðum að hann mundi sjálfráður ferða sinna og gerist ekki að. Þá fór Óttar á fund Þorsteins og bað hann leggja til við son sinn að hann gerði mönnum eigi skapraunir. Þorsteinn svaraði vel og kvað svo vera skyldu.

Litlu síðar kom Þorsteinn að máli við Ingólf og bað hann létta af tali við Valgerði dóttur Óttars bónda.

Ingólfur svarar: "Það skal eg víst gera fyrir þín orð faðir."

Lét hann þá fyrst í stað af komum í Grímstungur. En hann tók þá að yrkja mansöngsdrápu um Valgerði. Óttar reiddist því mjög. Fór hann þá enn að hitta Þorstein og sagði sér í þessu leitað mikillar ósæmdar.

"Nú vil eg," segir hann, "að þú leyfir mér að stefna Ingólfi því að eg nenni eigi að kyrrt sé og spurt munuð þér það hafa að eg hefi eigi setið mönnum skammir og skapraunir."

Þorsteinn svarar: "Eigi mun eg banna þér að stefna Ingólfi syni mínum því að þú talar það eigi fjarri réttu, en meðallagi er þér það ráðlegt við skaplyndi frænda vorra."

Jökull Ingimundarson var staddur við þessa ræðu, bróðir Þorsteins. Hann brást við reiður og mælti til Óttars: "Heyr á endemi," segir hann, "að þú munir fara málum á hendur oss frændum hér í sveit og skal þér það skjótt að illu verða."

Síðan bauð Þorsteinn að gera um mál þeirra á Húnavatnsþingi og því játaði Óttar við bæn og ráð vina sinna.

Þá mælti Þorsteinn: "Skjót er gerð mín hversu sem yður líkar. Eg geri til handa Óttari fyrir drápumálið hálft hundrað silfurs. En Óttar skal selja jarðir sínar og ráðast í brottu héðan úr sveit."

Óttari þótti sér boðinn í þessu hinn mesti ójafnaður. En Þorsteinn sagðist hafa eigi síður séð fyrir hans kosti í slíku við skaplyndi hvorratveggju. Óttar fór þá suður um heiði og bjó í Norðurárdal þar sem heitir á Óttarsstöðum.

Þá hafði Hallfreður son hans áður um sumarið farið utan í Hvítá. Greiddist hans ferð vel og kom við Noreg. Þá réð Noregi Hákon jarl Sigurðarson. Hallfreður sótti brátt á fund jarls og kvaddi hann. Jarl tók því vel og spurði hver hann væri.

Hallfreður nefndi sig og sagðist vera íslenskur maður "en erindi mitt er það herra," segir hann, "að eg hefi ort kvæði um yður og vildi eg fá hljóð að flytja."

Jarl svarar: "Líklegur ertu til að vera maður höfðingjadjarfur og skal hlýða kvæði þínu."

Hallfreður flutti kvæðið skörulega og var það drápa. Jarl þakkaði honum og gaf honum klæði góð og mikla öxi silfurrekna og bauð honum með sér að vera um veturinn. Það þá Hallfreður.

En um sumarið eftir fór hann út til Íslands og kom fyrir sunnan land. Þá hafði faðir hans farið norðan um vorið. Var Hallfreður með honum um veturinn. Var Hallfreður þá í siglingum nokkur sumur og kom aldrei fyrir norðan land. Gerðist hann þá auðigur og átti kaupskipið.

Á einu sumri er Hallfreður kom af Íslandi lá hann við Agðanes. En er hann hitti menn að máli var honum sagt að höfðingjaskipti var orðið í Noregi. Var Hákon jarl dauður en til ríkis kominn Ólafur konungur Tryggvason. Það var og sagt með að Ólafur konungur bauð öllum mönnum kristni. Þetta þótti Hallfreði allt saman mikil tíðindi. Urðu skipverjar allir á það sáttir að þeir skyldu heita á guðin til þess að þeim gæfi byr að sigla brottu af Noregi nokkur til heiðinna landa. Svo var heitið stofnað að þeir skyldu gefa fé og þriggja sálda öl Frey ef þeim gæfi til Svíþjóðar en Þór eða Óðni ef þá bæri aftur til Íslands. Þeim gaf eigi á brottu, urðu þá um síðir að sigla inn á fjörðinn. Lögðu þeir þá til hafnar og náðu eigi sjálfu læginu því að þar lágu fyrir langskip mörg. Um nóttina gerði á storm veðurs af hafi en þeir lágu á svæðinu. Höfðu þeir þá strengjaraun mikla og akkera. Þá var enn nóttin skamma stund myrk.

En þegar er lýsti af degi mælti einn af langskipamönnum: "Þessir menn á kaupskipinu eru komnir háskasamlega því að þeir liggja þar er mest stendur á veðrið og dugum vel til að hjálpa þeim."

Gengu þá þrír tigir manna á eitt skip og reru til þeirra. Einn þeirra sat og stýrði. Sá var í úlpu grænni og mikill vexti. Þeir komu að kaupskipinu.

Þá mælti sá er stýrði til kaupmanna: "Þér eruð staddir ekki vel því að stormur er á en hér fyrir óhreint og skerjótt og skulum vér greiða ferð yðra."

Hallfreður mælti: "Hvað heitir þú?"

Hann svarar: "Eg heiti nú Akkerisfrakki."

En í því er þeir töluðust þetta við þá brast einn akkerisstrengurinn og gekk í sundur. Úlpumaðurinn fleygði sér þegar útbyrðis og gat gripið strenginn í niðurdrættinum og bar upp í skip.

Þá er strengurinn brast kvað Hallfreður þetta:

Færum festar vorar,

ferr særoka að knerri.

Svörð tekr heldr að herða.

Hvar er Akkerisfrakki?

Úlpumaðurinn var þá upp kominn í skip sitt og svaraði svo:

Enn í úlpu grænni

eg fékk dreng til strengja

þann er hnakkmiðum hnykkir.

Hér er Akkerisfrakki.

"Ef þú vilt það vita," sagði hann.

Voru þá dregin upp grunnfæri þeirra. Reru þessir fyrir kaupskipinu og fluttu þá í gott lægi. En eigi vissu kaupmenn hver þessi var úlpumaðurinn. Var þeim þá sagt litlu síðar að þar hafði verið Ólafur konungur.

Var konungur þá kominn að norðan er hann hafði ætlað norður á Hálogaland sem áður er getið. Lagði konungur þá skipum sínum til Niðaróss. Dvaldist hann þar en var stundum á Hlöðum með hirðsveitir sínar. Hallfreður hélt og skipi sínu til Niðaróss.


5. kafli

Ólafur konungur gekk einn dag um stræti en nokkurir menn gengu í móti honum. Sá fagnaði konungi er fyrstur gekk. Konungur spurði þann mann að nafni. Hann nefndist Hallfreður.

Konungur mælti: "Ert þú skáldið?"

Hann svarar: "Kann eg að yrkja."

Konungur mælti: "Þú munt vilja trúa á sannan guð en kasta forneskju og illum átrúnaði. Þú ert maður skörulegur og einarðlegur og er þér einsætt að þjóna eigi lengur fjanda."

Hallfreður svarar: "Vel getur þú um talað konungur en eigi mun eg láta kauplaust skírast."

Konungur mælti: "Hvað er til mælt?"

"Það," sagði Hallfreður, "að þú konungur sjálfur veitir mér guðsifjar. Af engum manni öðrum vil eg það embætti þiggja."

Konungur sagði að hann vill það til vinna. Var þá Hallfreður skírður og allir hans skipverjar. Hélt Ólafur konungur Hallfreði undir skírn. Þess getur Hallfreður í einni drápu er hann orti um Ólaf konung:

Hlaut eg þann er æðstr var einna,

eg sanna það, manna

undir niðbyrði Norðra

norðr guðföður orðinn.

Síðan er Hallfreður var skírður fékk konungur hann í hendur móðurbræðrum sínum, Karlshöfði og Jósteini, að þeir skyldu kenna honum credo og pater noster. Tóku þá og trú Brandur hinn örvi og þeir bræður, synir Breiðár-Skeggja og allir aðrir Íslendingar þeir sem þar voru í bænum.


6. kafli

Hallfreður skáld Óttarsson var með Ólafi konungi. Hann gekk einn dag fyrir konung og bað hann hlýða kvæði því er hann hafði ort um Ólaf konung. Konungur kvaðst eigi hlýða vilja kvæði hans.

Þá mælti Hallfreður: "Þú munt því ráða herra. En týna mun eg þá þeim fræðum er þú hefir látið kenna mér ef þú vilt eigi hlýða kvæðinu því að ekki eru þau fræði skáldlegri en kvæðið."

Konungur mælti: "Vandræðaskáld ert þú við að eiga og skal hlýða kvæði þínu."

Hallfreður flutti kvæðið skörulega. Var það drápa.

En er lokið var mælti konungur: "Þetta er gott kvæði og vel ort. Viltu nú gerast minn maður og vera með mér?"

Hallfreður svarar: "Eg var fyrr hirðmaður Hákonar jarls. Nú mun eg ekki gerast þér handgenginn og engum öðrum höfðingja nema þú heitir mér því að mig hendi enga þá hluti er þú segir mig þér afhendan eða rekir mig frá þér."

Konungur svarar: "Þannig er bragð á þér að þú mundir fás svífast og láta þér margt sóma. Ganga og þær sögur heldur frá lyndi þínu að mér þykir eigi örvænt að þú farir nokkurum þeim hlutum fram er eg vil fyrir engan mun við sæma."

Hallfreður svarar: "Þar fæ eg skjótt ráð til, drep þú mig þá."

Konungur mælti: "Víst ert þú vandræðaskáld en minn maður skaltu þó vera."

"Enn er samt um viðurnefnið," sagði Hallfreður, "hvað gefur þú mér að nafnfesti ef eg skal vandræðaskáld heita?"

Konungur svarar: "Sé eg að þetta vilt þú kenningarnafn eiga og þigg hér af mér sverð heldur frítt. En vandi mikill mun þér á þykja því að engi skal umgerðin fylgja og varðveit svo þrjár nætur og þrjá daga að engum manni verði mein að."

Þá kvað Hallfreður:

Veit eg að vísu skreyti

víðlendr konungr sendi

nökktan brand af nökkvi.

Nú á eg Sýrar mey dýra.

Verða hjölt fyrir herði,

höfum gramr kera framdan,

skölkving um þá eg,

skrautleg, konungsnauti.

Vel gat Hallfreður varðveitt sverðið.

Hallfreður lastaði ekki guðin þó að aðrir menn hallmæltu þeim, kvað ekki þurfa að ámæla þeim þó að menn vildu eigi trúa á þau.

Hann kvað þetta einn tíma svo að konungur heyrði:

Fyrr var hitt er harra

Hliðskjálfar gat eg sjálfan,

skipt er á gumna giftu,

geðskjótan vel blóta.

Konungur mælti: "Þetta er allilla kveðið og er yfirbóta vert."

Hallfreður kvað:

Öll hefir ætt við hylli

Óðins skipað ljóðum,

allgilda man eg, aldar,

iðju vorra niðja.

En trauðr, því að vel Viðris

vald hugnaðist skaldi,

legg eg á frumver Friggjar

fjón því að Kristi þjónum.

Konungur mælti: "Helsti mikinn hug leggur þú á að lofa goðin og er það illa virðanda fyrir þér."

Þá kvað Hallfreður enn:

Höfnum, hölda reifir,

hrafnblóts goða nafni,

þess er ól við lof lýða

lóm, í heiðnum dómi.

Enn mælti konungur: "Ekki bætist um og er slíkt verra en eigi gert og kveð þú nú vísu til yfirbóta."

Hallfreður kvað:

Mér skyli Freyr og Freyja,

fjarð lét eg af dul Njarðar,

líknist gröm við Grímni,

gramr og Þór hinn rami.

Krist vil eg allrar ástar,

erumk leið sonar reiði,

vald á frægt und foldar

feðr, einn og guð kveðja.

Konungur svarar: "Slíkt er betra en eigi kveðið og yrk enn aðra vísu."

Hallfreður kvað:

Sás með Sygna ræsi

siðr að blót eru kviðjuð.

Verðum flest að forðast

fornhaldin sköp norna.

Láta allir ýtar

Óðins ætt fyrir róða.

Verð eg og neyddr frá Njarðar

niðjum Krist að biðja.


7. kafli

Óttar hét maður, upplenskur að ætt. Kálfur hét bróðir hans. Þeir voru hirðmenn Ólafs konungs. Voru þeir með konungi og mikils virðir af honum en ekki vinsælir við alþýðu. Þeir öfunduðu Hallfreð skáld. Þótti þeim hann hafa of mikinn gang af konungi. En Hallfreður vildi ekki vægja fyrir þeim.

Var það eitt kveld við drykk að sló í mikla deilu með þeim. Var konungur við staddur og bar hann heldur í hag Óttari ræðuna því að hann sá að honum mundi eigi endast að þræta við Hallfreð. Og er konungur var braut genginn tóku þeir að endurnýja sína deilu. Og um síðir sló í kappmæli með þeim. Sagði Hallfreður að Óttar mundi sér lítt einhlítur ef þeir ættust illt við. Lauk svo því tali að Hallfreður hljóp upp og hjó til Óttars með öxinni Hákonarnaut jarls og veitti honum banasár. Kálfur greip Hallfreð höndum og menn með honum. Settu þeir fjötur á fætur honum og bundu hendur hans. Voru það lög að þann mann skyldi drepa er vægi mann í konungs herbergi.

Síðan fóru þeir Kálfur til konungs og sögðu honum vígið Óttars, sögðu þá mega sjá hvað manna Hallfreður var "mun hann svo ætla að bleðja hirðina," sagði Kálfur, "og er eigi víst hvort hann hlífir höfðinu ef hann kemst í færi um."

Rægði Kálfur og þeir félagar Hallfreð á alla vega sem mest þar til er konungur bað þá drepa hann um daginn eftir. Kálfur var við það glaður. Varðveittu þeir Hallfreð í járnum um nóttina en leiddu hann út um morguninn og ætluðu að drepa.

Þá mælti Hallfreður: "Er sá dauður er eg vann á?"

Þeir sögðu svo vera.

Hallfreður svarar: "Þá mun yður það maklegt þykja að eg deyi en hvar er Ólafur konungur?"

"Hvað mun þig það varða?" sagði Kálfur. "Dæmt hefir hann þig nú til dauða."

Hallfreður mælti: "Ef nokkurir menn eru hér nær staddir, þeir er eg hafi vel til gert, þá launi þeir mér það nú svo að þeir láti leiða mig þar nær sem konungurinn er. Vil eg þakka honum hirðvist."

Þá kom það fram sem mælt er að hver á sér vin með óvinum. Voru þeir menn þar er við könnuðust að Hallfreður hafði til góðs við gert og leiddu hann þaðan skammt frá því er Ólafur konungur var úti staddur og hirðbiskup hans, Sigurður.

En er Hallfreður kom nærri þeim mælti hann til konungs: "Minnist þér nú þess herra að þér hafið mér því heitið að segja mig yður aldrei afhendan og verðið eigi heitrofi við mig, ella mun nú skemmri verða vor samvist en eg vildi að væri. Sá er annar hlutur til að telja að þú ert guðfaðir minn."

Biskup mælti: "Fyrir guðs sakir herra, látið manninn njóta slíkra hluta svo stórra og góðra."

Ólafur konungur svarar: "Svo skal vera herra biskup sem þér beiðið" og bað þá leysa hann skjótt og svo var gert. Líkaði Kálfi þetta allþungt. Hallfreður var enn með hirðinni og var konungur þó færri til hans en áður en þó bætti hann þetta víg fyrir Hallfreð.

Það var einn dag er Hallfreður stóð fyrir konungi að hann féll til fóta honum. Sá konungur að hann felldi tár og spurði hvað honum þætti svo mikið.

Hallfreður mælti: "Nær fellur mér reiðin yður herra og henni vildi eg gjarna af mér koma."

Konungur svarar: "Svo skal vera. Þú skalt fara sendiför mína og skulum við vera sáttir ef þú kemur ferðinni fram. Eða hvort átt þú sverðið það er eg gaf þér?"

"Á eg víst herra," segir hann, "og hefir það ekki í umgerð komið en þó hefir engum manni mein að því orðið."

Konungur mælti: "Það samir svo vel að vandræðaskáldið eigi vandræðagripinn eða muntu kunna að yrkja vísu svo að nefna sverð í hverju vísuorði?"

Hallfreður svarar: "Við mun eg leita ef þér viljið herra og allt vil eg til þess vinna að koma af mér yðvarri reiði."

Þá kvað Hallfreður:

Eitt er sverð það er sverða

sverðauðgan mig gerði.

Fyrir svip-Njörðum sverða

sverðótt mun nú verða.

Munat vansverðað verða,

verðr em eg þriggja sverða,

jarðarmens ef yrði

umgerð að því sverði.

Konungur þakkaði honum vísuna og sagði honum mikla íþrótt í skáldskap sínum og gaf honum þá umgerð að sverðinu, mjög vandaða, og mælti: "Nú skulum við vera sáttir og þó að þig hendi víti að þú komir eigi til borðs eða kirkju sem aðrir menn eða annað slíkt þá skal þér upp gefa framar en flestum öðrum."

Hallfreður þakkaði konungi mjúklega sinn blíðskap.


8. kafli

Einn dag litlu síðar bar svo til að konungur spurði hvar Hallfreður skáld væri.

Kálfur svarar: "Hann mun nú hafa vanda sinn og blóta á laun. Er það til marks að hann hefir í pungi sínum líkneski Þórs af tönn gert og ert þú konungur of mjög dulinn að honum og færð hann eigi sannreyndan."

Konungur lét Hallfreð þegar kalla til sín og er hann kom mælti konungur: "Ertu Hallfreður sannur að því sem þér er kennt að þú hafir líkneski Þórs í pungi þínum og blótir?"

Hallfreður svarar: "Eigi er eg þessa valdur herra. Er hér skjót raun til. Skal nú í stað rannsaka pung minn. Hefi eg nú ekki undanbragð mátt hafa þó að eg vildi því að mig varði eigi þessa áburðar."

Var hann þá rannsakaður og fannst engi sá hlutur í vitum hans að til þess væri líklegur sem Kálfur hafði sagt á hann.

Þá mælti Hallfreður til Kálfs: "Þetta er sannlega dauðaróg. Skal þér og þetta að hörðu verða ef eg nái svo til þín sem eg vildi. Þú hefir og enn fyrr tekið mig með valdi og varst þá búinn að veita mér bana. Var þá nokkur sök til en nú engi nema lygi þín og róg."

Konungur mælti: "Eigi er ykkur saman vært. Nú skal Kálfur fara til búa sinna. Mun hann ekki þá rægja þig eða aðra menn við mig. En þú Hallfreður," sagði konungur, "skalt fara sendiför mína á Upplönd til þess manns er heitir Þorleifur hinn spaki. Þessi Þorleifur er dótturson Þorleifs Hörða-Kárasonar. Þorleifur vill eigi við kristni taka. Nú skaltu drepa hann eða blinda. Skal eg leggja til ferðar þessar með þér mína gift og hamingju. Haf þú og með þér svo marga menn sem þér líkar. En sent hefi eg fyrrum menn til Þorleifs og hafa þeir engu á leið komið við hann því er eg vildi."

Hallfreður svarar: "Eigi sýnist mér ferð þessi rífleg. En gjarna vil eg fara hvert er þér viljið senda mig. Vil eg að Jósteinn móðurbróðir yðvar fari með mér og bekkjunautar mínir, þeir sem eg kýs, svo að vér séum saman fjórir menn og tuttugu."

Síðan var búin ferð þeirra. Riðu þeir þar til er þeir komu í skóg einn skammt frá bæ Þorleifs. Þar stigu þeir af hestum sínum í rjóðri nokkuru.

Þá mælti Hallfreður: "Nú skal eg ganga til bæjar en þér bíðið mín hér til hins þriðja dags ef þess þarf við en þér farið brottu leið yðra ef eg kem eigi aftur um það."

Jósteinn bauð að fara með honum en Hallfreður vildi það eigi. Hallfreður tók sér stafkarlsgervi og lét breyta sem mest ásjónu sinni. Hann lét leggja lit í augu sér en sneri um hvörmunum og lét ríða leiri og kolum í andlit sér. Hann gerði sér mikið skegg og lét það líma við höku sér og kjálka. Var hann þá með öllu ókennilegur og gamallegur. Síðan lagði hann á bak sér tötrabagga langvaxinn og var þar í sverðið konungsnautur. Gekk Hallfreður svo búinn heim á bæinn snemma dags.

Þorleifur var því vanur, sem mjög var fornmennis háttur, að sitja löngum úti á haugi einum eigi langt frá bænum og svo bar nú að móti er Hallfreður kom. Hallfreður gekk að hauginum. Fór hann heldur seint og stumraði mjög. Hafði karl þröngd mikla og hrækti mjög í skeggið, rengdi til augun þó að óskyggn væri ef hann sæi nokkuð manna úti. En er hann kom að hauginum heilsaði Þorleifur honum og spurði hvað manna hann væri.

Hann svarar: "Eg er einn gamall maður, fátækur sem sjá má, hrumur af vosi og nú mest af kuldum er eg hefi rekist úti á skógum í allan vetur. Varð eg fyrir mönnum Ólafs konungs snemma á hausti norður í Þrándheimi. Var eg færður konungi og vildi hann brjóta mig til kristni. En eg hljópst í brottu leynilega og drap eg áður einn konungsmann. Nú hefir mig angrað síðan hungur og frost er eg hefi farið huldu höfði en eg mundi enn brátt hressast ef mér væri við hjúkað. Hefi eg því hingað leitað að mér er sagt að þú sért góður drengur og mörgum hjálparmaður þeim er þín þurfa. Vil eg biðja að þú veitir mér ásjá nokkura."

Þorleifur svarar: "Eigi veit eg hvað af því verður. En þó muntu hafa farið víða og vera maður fróður ef þú ert gamall. Hefir þú og tungubragð ekki ómjúklegt."

Tók hann þá að spyrja hann margs, bæði um landaskipan og örnefni. Karl leysti úr því öllu fróðlega er hann spurði.

Þorleifur mælti: "Var nokkuð sá maður með Ólafi konungi er Hallfreður hét? Hann dreymir mig oft en þó er það ómerkilegt. En koma munu hér konungsmenn brátt."

Karl svarar: "Heyrt hefi eg getið hans Hallfreðar og sjaldan að góðu. Hafði eg þess og fullar raunir að hann var þar því að hann var einn af þeim mönnum er mig færðu konungi."

Í þessu stumraði karl upp á hauginn til hans.

Þorleifur mælti: "Eigi veit eg hvað manna þú ert eða hvað þú segir en eigi verður þú mér alllítill fyrir augum."

Ætlaði hann þá upp að standa en Hallfreður þreif til hans og keyrði undir sig því að hann var miklu sterkari. Þeir ultu ofan fyrir hauginn og varð Hallfreður efri. Hann setti þegar hæl á auga Þorleifs og hleypti út úr höfðinu.

Þá mælti Þorleifur: "Nú kemur það fram sem mér hefir lengi ótti og áhyggja verið að þér Hallfreður. En eigi ertu nú einn að, því að konungsgæfan fylgir þér. Eg þykist vita að það mun konungs boðskapur vera að þú blindir mig eða drepir. En nú vil eg biðja að þú gefir mér annað augað en eg gef þér í móti hníf og belti og er hvorttveggja gersemi en koma þér síðan að liði ef svo ber til því að vera kann að einn tíma þurfir þú fulltings manna."

Hallfreður svarar: "Það geri eg fyrir engan mun að þiggja af þér gjafar eða góðgripi til þess að brjóta konungs boðskap hér um. Heldur mun eg það með öllu á mig taka að gefa þér kauplaust annað augað."

Þorleifur þakkaði honum augagjöfina og skildu að því. Fór Hallfreður til sinna manna í skóginn og varð þar fagnafundur með þeim. En Þorleifur gekk heim til bæjar síns og sagði engum manni áverkann fyrr en Hallfreður var allur í brottu.

Þeir Hallfreður riðu leið sína og komu þar um farinn veg sem Kálfur átti bú. Hann var úti á akri að sá korni sínu.

Þá mælti Hallfreður: "Nú ber vel til og skal drepa Kálf illmenni."

Jósteinn svarar: "Gerum það eigi að blanda svo ógiftu við auðnu."

Hallfreður svarar: "Eigi skiptir þá að höguðu til. Góður drengur er meiddur en vér látum mannskræfu þessa lifa og eigi nenni eg því að marka hann eigi að minnsta kosti."

Hljóp Hallfreður þá af baki og greip Kálf höndum og stakk úr honum annað augað. Kálfur þoldi illa meiðslin og bar sig lítt.

Hallfreður mælti: "Nú sýnir þú enn á þér greyskapinn. Var og þess von að mikið mundi skilja hreysti og drengskap með ykkur Þorleifi spaka."

Riðu þeir Hallfreður þá leið sína þar til er þeir fundu konung. Konungur fagnaði þeim og spurði tíðinda. Hallfreður sagði að hann hefði blindað Þorleif.

Konungur mælti: "Þá hefir þú vel sýst og sýn mér augu hans."

Hallfreður tók augað Kálfs og sýndi honum.

Konungur mælti: "Hvar fékkst þú slíkt auga? Muntu nú hafa fleira gert en eg bauð þér því að ekki hefir Þorleifur átt þetta auga."

Hallfreður sýndi honum þá annað auga.

Konungur mælti: "Þetta er auga Þorleifs og seg nú satt hvað þú hefir gert."

Hallfreður sagði þá að hann hafði blindað Þorleif öðru auganu en stungið annað úr Kálfi.

Konungur svarar: "Þá hefir þú enn eigi betur en hálfgert mitt erindi og muntu nú vilja fara í annað sinn og færa mér augað Þorleifs það er eftir er."

"Það vil eg eigi," segir Hallfreður, "að ræna Þorleif því auganu sem eg gaf honum áður. En fara mun eg til Kálfs ef þér viljið og blinda hann með öllu eða drepa því að eg hefi enn eigi meir en hálflaunað honum það er hann stangaði mig með spjótsoddi og rak mig til bana bundinn sem þjóf. Er það sannast í að eg gerði því ekki meira að honum að mér þykir til engis vera að eiga við mannlæru þá."

Konungur kvað þá svo standa skyldu. Var Hallfreður þá með konungi í góðri sæmd.


9. kafli

Einn dag um vorið er Hallfreður vandræðaskáld var fyrir konungi mælti hann: "Leyfi vildi eg þiggja af yður herra að sigla í sumar kaupferð suður til Haleyrar."

Konungur mælti: "Eigi skal það banna þér. En svo segir mér hugur um að eigi munir þú ófúsari aftur koma til mín en nú ferð þú í brott og mart mun áður líða yfir hagi þína."

Hallfreður svarar: "Til þess verður nú að hætta."

Eftir það bjóst Hallfreður og sigldi til Danmerkur sem hann hafði ætlað. Hann hafði spurn af Sigvalda jarli að hann var höfðingi mikill. Hallfreður kom á fund hans og sagðist hafa ort um hann kvæði. Jarl spurði hver hann væri. Hallfreður sagði nafn sitt.

Jarl mælti: "Ert þú skáld Ólafs konungs Tryggvasonar?"

"Svo er," sagði Hallfreður, "og vildi eg nú hljóð fá að flytja kvæðið."

Jarl svarar: "Hví mun oss það eigi sæmilegt er Ólafur konungur lætur sér vel líka?"

Hallfreður færði kvæðið. Það var flokkur. Jarl þakkaði honum og gaf honum gullhring þann er vó hálfa mörk og bauð honum með sér að vera.

Hallfreður svarar: "Hafið þökk fyrir boðið herra. En eg á erindi til Svíþjóðar og verð eg þó fyrst að venda aftur til Noregs þá er eg verð liðugur."

Jarl bað hann gera sem hann vildi.

Að áliðnu sumri sigldi Hallfreður sunnan til Víkurinnar og fékk storm veðurs. Brutu þeir skipið austan fjarðar og týndu fé öllu. Fór Hallfreður þaðan til Konungahellu og dvaldist þar um hríð.

Svo bar til einn dag er Hallfreður gekk út að maður kom í mót honum. Kvaddi hvor annan og spurði Hallfreður hver þessi maður væri.

Hann svarar: "Eg heiti Auðgísl, gauskur maður. Á eg á Gautlandi bú og konu en þó er eg nú að kominn vestan af Englandi. Skortir mig eigi auð. Eða ertu Hallfreður vandræðaskáld?"

Hann kvað svo vera.

Auðgísl mælti: "Eg hefi spurt að þú hefir verið í skipsbroti og ert nú orðinn mjög svo öreigi og féþurfi. Nú mun eg slá kaupi við þig að þú far með mér austur á Gautland til veturvistar. En eg skal gefa þér tíu merkur silfurs til fylgdar því að mér er sagt að þín fylgd sé vel kaupandi en vegurinn er kallaður ekki hreinn og setjast af því margir aftur þeir er fara vildu."

Hallfreður svarar að hann vill þenna kost. Eftir það bjuggust þeir og höfðu klyfjaða fimm hesta og einn lausan. Fóru síðan austur á markir tveir saman.

Og einn dag sáu þeir að maður fór í móti þeim. Sá var mikill og styrklegur. Þeir spurðu hver hann væri.

Hann svarar: "Eg heiti Önundur. Eg er sænskur að ætt og nú austan að kominn. Eða hvert ætlið þið að fara?"

Þeir sögðu honum.

Önundur mælti: "Vandfært er mjög er austur sækir á skóginn, þeim er ókunnigt er. Geta þess og sumir menn að ekki farist vel þeim mönnum vegurinn er með fé fara. En þó varð eg við engan háska var og er það eigi mark því að mér eru hér allar leiðir kunnar og veik eg hjá alls staðar þar er spellvirkjabælin eru vön að vera. Nú mun eg ráðast til ferðar með ykkur ef þið viljið gefa mér leigu nokkura."

Auðgísl svarar: "Lítið er mér um það. Veit eg eigi hver þegn þú ert."

Hallfreður var heldur eggjandi að þeir tækju við honum og það varð. Skyldi hann hafa tólf aura silfurs í leigu. Hallfreður var þá sem þroskamestur. Hann var bæði mikill maður vexti og afrendur að afli, hraustur og skjótur til áræðis. Auðgísl var við aldur og ekki styrkur maður. Þeir fóru nú leið sína og voru þrír saman. Önundur fór fyrir um daginn og komu að sæluhúsi nokkuru um kveldið.

Þá mælti Hallfreður: "Nú munum vér eiga þrenn verk fyrir höndum og skaltu Önundur viða heim til eldibranda oss, þú hefir öxi mikla í hendi, en Auðgísl skal gera eld en eg mun taka vatn."

Önundur svarar: "Það mun best að viða heim ótæpilega til hússins því að hér kunna oft menn að koma og þurfa eldivið."

Hallfreður kvað það vel mælt.

Auðgísl mælti: "Heldur vil eg sækja vatnið en þú gerir eldinn."

"Látum svo þá," sagði Hallfreður.

Þeir fóru nú, Auðgísl að sækja vatn en Önundur eftir viðinum en Hallfreður sló eld og tendraðist eigi skjótt. Þótti honum og þeir og verða heldur seinir til hússins. Hallfreður hafði leyst af sér beltið og kastað á háls sér. Var þar við tygilhnífur mikill sem þá var mönnum títt að hafa og lá hnífurinn aftur á bak Hallfreði er hann lagðist niður að kveikja eldinn. Þá kom Önundur inn með viðinn og kastaði honum skjótt niður en hann snaraði að Hallfreði sem harðast með reidda öxina og hjó til hans tveim höndum um þvert bakið. Kom öxin í hnífinn og skeindist Hallfreður lítt tveim megin á hrygglundunum er öxarhyrnurnar námu. En í því er hann heyrði að öxin reið að honum fékk hann það fangaráð að hann greip hið neðra til fótanna Önundi.

Hét Hallfreður þá á guð og mælti: "Dugi þú nú Hvíta-Kristur að eigi stígi sjá mann fjandi yfir mig ef þú ert svo máttugur sem Ólafur konungur lánardrottinn minn segir."

Og með guðs miskunn og gift Ólafs konungs er jafnan stóð yfir honum þá gat hann rést upp með Önund og rak hann niður fall svo mikið að hann lá í óviti og hraut öxin úr hendi honum. Hallfreður brá litlu saxi er hann var gyrður með undir klæðunum. Vitkaðist þá Önundur. Hallfreður spurði hvort hann hefði drepið Auðgísl. Hann kvað svo vera. Hallfreður lagði saxinu í gegnum hann, dró hann síðan út og byrgði húsið. Ætlaði Hallfreður þá að taka á sig náðir en þess gerðist varla kostur því að Önundur braust á hurðina fast en Hallfreður stóð við innan. Gekk því allt til dags.

Um morguninn fann Hallfreður Auðgísl drepinn við brunninn. Tók hann af honum hníf og belti og hafði með sér. Það voru góðir gripir. Síðan gróf hann Auðgísl. Sá Hallfreður þá að Önundur mundi verið hafa spellvirki og drepið menn til fjár sér. Var hús það mjög svo fullt af fé og alls konar varningi.

Þá kvað Hallfreður vísu:

Ól eg, þar er aldrei véla

auðgildanda vildag,

hyrjar njót á hvítu

hrafnvíns fé mínu.

Vann eg til góðs fyrir grenni

gunnmárs, sem eg kunni,

en fúrskerðir færði

fjörtál að mér hjörva.

Síðan fór Hallfreður austur á fjallið og varð eigi greiðfært því að hann kunni illa leiðir. Og að kveldi eins dags heyrði hann viðarhögg fram á skóginn fyrir sig. Reið hann þangað eftir. Því næst fann hann rjóður í skóginum og var þar maður fyrir og felldi við. Þessi maður var mikill og þreklegur, rauðskeggjaður, skolbrúnn og heldur illmannlegur. Sá heilsaði honum og spurði hver hann væri. Hallfreður sagði til sín og spurði í móti hver hann væri.

"Eg heiti Björn," segir hann. "Bý eg hér fyrir austan skóginn. Far þú til gistingar með mér. Eg á húsakynni góð og má eg vel varðveita að varningi þínum."

Hallfreður þá boð hans og fór með honum því að Hallfreði var þar ókunnigt um byggðir. En nokkuð þótti honum bóndi grunsamlegur. Sýndust Hallfreði fékrókar í augum hans. Björn var allbeinn við hann um kveldið. Var þar margt manna. Og er til rekkna var farið lá bóndi og húsfreyja í lokhvílu einni. Þar voru tvær rekkjur. Var Hallfreði skipað í aðra. En er þau höfðu niður lagist þá var skotið aftur lokhvíluhurðinni og sett á hespa fyrir framan. Hallfreður grunaði Björn því meir. Hann hafði ekki farið af klæðunum. Stóð hann upp við fótaþilið og brá sverðinu konungsnaut. Í því bili lagði Björn í rúmið en Hallfreður hjó hann þegar banahögg. Húsfreyja hljóp upp æpandi. Hét hún á heimamenn, bað þá duga til og höndla þenna glæpamann er drepið hafði bónda hennar saklausan. Stóðu menn þegar upp. Var þá kveikt ljós og lokið upp hvílugólfinu. Hallfreður bjóst til varnar en húsfreyja bar klæði á vopn hans. Var hann þá handtekinn og fjötraður.

Síðan sendi húsfreyja orð þeim manni er hét Ubbi og var kallaður Blót-Ubbi. Vildi hún taka ráð af honum hvað gera skyldi við þenna hinn útlenda mann er drepið hafði bónda hennar. En hann lagði það til að hann væri færður á þing og þar dæmt um mál hans af öllum samt byggðarmönnum. Bróðir Ubba hét Þórar. Hann var auðigur maður og réð mestu í því héraði. Dóttir Þórars hét Ingibjörg. Hún var vitur kona og hinn mesti kvenskörungur. Þá konu hafði Auðgísl átta.

Nú var fundur stefndur. Kom Þórar þar og Blót-Ubbi. Þar kom og Ingibjörg dóttir Þórars. Var þá talað um mál þessi. Kom það helst ásamt með þeim að glæpamaður þessi hinn útlendi mundi hafður vera til blóta.

Þá mælti Ingibjörg: "Mun eigi ráð að hafa mál og tíðindasögn af manni þessum er um langan veg er að kominn áður hann sé til dauða dæmdur fullkomlega?"

Þórar svarar: "Það mun enn lýsast sem jafnan að þú ert vitrari en þeir aðrir sem hér eru saman komnir. Gakk þú nú til hans og vit hvað manna hann er eða hvað hann kann segja."

Hún gekk til þar sem Hallfreður sat bundinn harðlega og spurði hver hann væri. Hallfreður nefndi sig og sagðist vera íslenskur maður.

"Ert þú Hallfreður vandræðaskáld?" sagði hún.

Hann sagði svo vera.

Ingibjörg mælti: "Hvað dró þig til, kristinn mann og hirðmann Ólafs konungs, að rekast austur hingað í heiðni vora einn saman?"

Hann hóf þá upp sögu alla og sagði henni um ferðir sínar frá því er hann sigldi um sumarið til Danmerkur og allt þar til er hann tók gisting að Bjarnar.

"Nú fóru skipti okkur Bjarnar," segir Hallfreður, "svo sem vita má að eg drap Björn og þó eigi fyrr en hann veitti mér sviklegt tilræði. En ef þú ert, sem eg ætla, sú Ingibjörg er Auðgísl sagði mér að væri húsfreyja hans þá hefi eg hér nú ekki annað til míns vitnisburðar, að saga mín er sönn, en hníf og belti er eg tók af Auðgísli dauðum því að alla aðra peninga þá er eg fór með tók Björn í sína varðveislu um kveldið er eg kom til hans. Og kom Auðgísli fyrir lítið að hafa mig dýrt leigt til ferðar með sér ef eg skyldi eigi hefna dráps hans en fjörráða við mig."

Sýndi hann henni þá gripina.

Hallfreður kvað þá vísu:

Svo hef eg hermila harma,

hnig-Baldr, í gný skjalda,

baugs erum svipt að sveigi,

sárlinns, rekið minna

að lofhnugginn liggja

lét eg sunnr í dyn Gunnar,

ek um hefndi svo okkar,

Auðgísl bana dauðan.

Ingibjörg kvaðst gerla kenna þessa gripi, að Auðgísl hafði átt. Spurði hún vandlega að hversu farið hafði með þeim Önundi.

Hallfreður kvað:

Ek brá elda stökkvi

ölna skeiðs af reiði,

lagði eg hendr að hundi,

hundgeðjuðum undir.

Stendr eigi sá sendir

síðan Hlakkar skíða,

bál rauð eg Yggjar éla,

éls við þjóð á vélum.

Ingibjörg mælti: "Sjá mun vera sönn saga því að Björn hefir lengi um grun búið. Skaltu nú fyrst fara heim með mér en síðan skal eg reyna sannsögli þína."

Nú fór Hallfreður með henni og var hann þrekaður mjög af harðri knúskan og böndum. En Ingibjörg lét skjótt næra hann. Ingibjörg og Þórar faðir hennar fóru til bæjar þess er Björn hafði átt. Voru þar allir peningar þeir er Hallfreður hafði með farið og Auðgísl hafði átt. Tók Ingibjörg það fé allt til sín því að þau Auðgísl áttu ekki barn. Síðan sendu þau menn á fjallið og reyndist það allt sannindi sem Hallfreður hafði sagt. Var þá flutt fé það allt til byggða er Önundur hafði saman dregið. Var það þá samþykkt af öllu byggðarfólki og dæmt eftir lögum þeirra að Hallfreður ætti fé það allt er hann hafði svo drengilega til unnið. Var það allt mikill auður.

Hallfreður var með Ingibjörgu vel haldinn og héldu landsmenn brátt mikið tal af honum. Ingibjörg var bæði vitur kona og væn að sjá. Var hvort þeirra Hallfreðar öðru vel hugþokkað. Leið eigi langur tími áður Hallfreður vakti bónorð sitt við hana og bauðst henni til bónda.

Hún svarar: "Margt er í því vænlegt en þó eigi séð fyrir allri gegningu þar um. Þú ert maður skírður og hér útlendur en hér eru blót mikil og munu menn ekki þora að þú haldir þann sið sem þú hefir áður játað en í annan stað eigi víst að þér dugi vel ef þú fellir niður þann átrúnað, en líklegur ertu til góðrar forustu. Nú far þú á fund föður míns og leita við hann þessa mála."

Hallfreður gerði svo. Töluðu þeir þetta mál með sér og kom allt ásamt með þeim. Lauk því svo að Hallfreður fékk Ingibjargar og settist í bú með henni. Skorti þar eigi auð fjár. Dvaldist hann þar um hríð og undi vel ráði sínu.


10. kafli

Nú er þar til að taka er Hallfreður vandræðaskáld var austur á Gautlandi tvo vetur og hafði gengið að eiga heiðna konu. Hann fór á fund Ólafs Svíakonungs og flutti honum drápu er hann hafði ort um hann og þá af honum góðar gjafar.

Og hinn síðara veturinn er Hallfreður var á Gautlandi var það eina nótt að honum sýndist Ólafur konungur í svefni, reiðulegur, og mælti til hans: "Illa gerir þú er þú kastar mjög svo kristni þinni. Nú er þér ráðlegra að fara á minn fund með lið þitt og endurbæta trú þína."

Hallfreður andvarpaði mjög er hann vaknaði. Ingibjörg spurði hvað hann hefði dreymt.

Hallfreður sagði hvað fyrir hann hafði borið "eða hversu mun þér um það gefið, hvort muntu vilja fara með mér á fund Ólafs konungs? Á eg þér mikið gott að launa. Nú mætti eg svo helst umbuna þér þinn góða að leiða þig til sannrar trúar og sáluhjálpar."

Hún svarar: "Slíks var eigi lítil von að þig mundi þangað heimta. Og fyrir því að eg skil að sá er betri en hinn er vér höfum áður haldið þá vil eg fyrir víst fara með þér."

Þau áttu son vænlegan er hét Auðgísl. Hann var veturgamall. En hún var þá og með barni. Um vorið bjuggust þau austan og fór Auðgísl með þeim.

Þau léttu sinni ferð eigi fyrr en þau komu norður í Þrándheim um haustið á fund Ólafs konungs. Konungur tók vel við Hallfreði og ásakaði hann þó nokkuð um það er hann hafði svo lengi verið með heiðnum mönnum og fengið heiðinnar konu. Fékk konungur prest að setja honum skriftir og gekk Hallfreður glaðlega undir allt það er honum var boðið. Litlu síðar fæddi Ingibjörg kona hans sveinbarn. Þeim sveini gaf Hallfreður nafn sitt og var hann kallaður Hallfreður. Eftir það var Ingibjörg skírð og synir þeirra Hallfreðar báðir.

Síðan mælti konungur til Hallfreðar: "Enn skaltu bæta framar við guð er þú hefir mjög svo gengið af trú þinni. Vil eg nú að þú yrkir uppreistardrápu og bætir svo sál þína en hafir eigi til ills eins íþrótt þá er guð hefir gefið þér."

Hallfreður sagði sig það gjarna vilja og allt annað það er hann mætti gera eftir vilja Ólafs konungs. Var hann með konungi um veturinn í góðri virðing: Tók hann þá að yrkja Uppreistardrápu og er það hið besta kvæði. Þann vetur andaðist Ingibjörg kona hans og þótti Hallfreði það hinn mesti skaði.


11. kafli

Litlu síðar um vorið en Ólafur konungur hafði sent Leif Eiríksson til Grænlands gekk Hallfreður vandræðaskáld fyrir konung einn dag og bað sér orlofs að fara út til Íslands um sumarið.

Konungur svarar: "Það skal vera sem þú vilt. Hefi eg þig reyndan að góðum dreng. En að því skaplyndi sem þú hefir þá þykir mér eigi lítil von að enn komi þær stundir að þú vildir heldur vera með mér en á Íslandi eða í öðrum stöðum. En því að óvíst er um fundi okkra héðan af ef við skiljum nú þá skaltu þiggja af mér pellsskikkju, hjálm og hring er stendur sex aura. Þessa gripi skaltu eiga að minjum að þú hefir mér þjónað og lóga þeim eigi því að þeir skulu fara til kirkju með líki þínu en fara í kistu með þér ef þú andast í hafi."

Síðan bjó Hallfreður skip sitt til Íslands. Hann sendi Auðgísl son sinn austur í Svíaveldi og fæddist hann þar upp með Þórari móðurföður sínum en Hallfreði syni sínum fékk hann fóstur gott þar í Þrándheimi. En er Hallfreður var búinn gekk hann fyrir konung og kvaddi hann. Var það þá auðsætt á Hallfreði að honum þótti mikið fyrir að skiljast að sinni við Ólaf konung.

Síðan lét Hallfreður í haf og kom skipi sínu í Skagafjörð í Kolbeinsárós eftir alþingi. Báru þeir þar farm af skipinu og settu upp. Síðan fékk Hallfreður mann til að varðveita varnað sinn og selja um veturinn en hann reið frá skipi við tólfta mann vestur til sveita og ætlaði suður um heiði sem hann gerði. Þeir riðu allir í litklæðum.

En er þeir fóru vestur frá Skagafirði þá sneru þeir til selja Gríss frá Skarði. Það var í milli Skagafjarðar og Langadals upp af Laxárdal. Þar var Kolfinna Ávaldadóttir húsfreyja Gríss fyrir í selinu og nokkurar konur með henni. Þar voru og nær fleiri sel Langdæla og konur í. Smalamaður Gríss sá ferð þeirra og sagði Kolfinnu að tólf menn riðu að selinu, allir í litklæðum.

Hún svarar: "Þeir munu eigi kunna veginn."

"Eigi veit eg það," segir hann, "en ekki ríða þeir ókunnlega."

Kolfinna gekk út er þeir komu. Hún heilsaði Hallfreði og spurði tíðinda.

Hallfreður svarar: "Tíðindi eru fá en í tómi munu sögð því að vér viljum hér vera í nótt."

Hún kvaðst mundu gefa þeim mat.

Stigu þeir af hestum sínum og höfðu þar blíðan beina. Lá Hallfreður hjá Kolfinnu um nóttina og hver förunauta hans fékk sér konu því að selin voru saman mörg.

En er Hallfreður stóð upp um morguninn kvað hann nokkurar vísur, þær er eigi er þörf á að rita, bæði með mansöng til Kolfinnu og ósæmdarorðum við Grís.

Þá mælti Kolfinna: "Það er undarlegt er þú, vaskur maður, vilt svo illa kveða. Hefir þú helsti mikla ósæmd gert Grísi þó að þú smáir hann ekki með ófögrum verka því að hann mun ekki kveða um þig. Hann er maður góðgjarn og óáleitinn ef honum eru eigi stórar skapraunir gervar. Hefir þú svo að eins þína sök til búið við hann, bæði nú og fyrr, að þér væri heldur heyrilegt að bæta yfir við hann en að flimta hann því að hann mun reynast hraustur karlmaður ef hann á eftir sínum hlut að sjá ef honum er sæmd boðin."

Hallfreður kvað:

Lítt hirði eg, lautar

lundr hefir hætt til sprunda

viggs, þótt verði eg höggvinn,

varrar, í höndum svarra

ef eg næði Sif slæðu

sofa karms meðal arma.

Máttkat eg láss við ljósa

lind ofræktar bindast.

Smalamaður hafði hleypt á brottu frá selinu um nóttina og sagði Grísi hvað um var. Og er hann vissi þetta kallaði hann til sín menn og reið heiman um morguninn við fimmtánda mann.

Þeir Hallfreður bjuggust frá seljunum um morguninn. Og þá er Hallfreður hljóp á bak brosti hann.

Kolfinna mælti: "Hví brosir þú nú?"

Hallfreður kvað:

Veitkat eg hitt hvað verða

ver glóðar skal Móða,

rennumst ást til Ilmar

unnar dags, á munni

ef fjölgegnir fregna

fagnendr jötuns sagna,

fló eg af gyltar grísi

geitbelg, hvað mig teitir.

Hallfreður vildi gefa Kolfinnu skikkjuna konungsnaut en hún vildi eigi hafa. Og áður þeir riðu brott kvað Hallfreður:

Heim koma hirði-Naumur,

hams er góðr á fljóðum,

sævar báls úr seljum

sléttfjallaðar allar.

Nú sel eg af þótt ýfist

ölbekkjar Syn nokkuð,

hverr taki seggr við svarra

sínum, ábyrgð mína.

Nú kom Grís til seljanna með sína menn og voru þeir Hallfreður þá í brottu. Kolfinnu var skapþungt. Það sá Grís og kvað:

Nú þykkir mér nokkur,

námskorð, vera orðin,

lít eg hve sumr mun sæta,

sveimr, meðan eg var heiman.

Hér hafa gestir gerva,

gengr út kona þrútin,

þerrir sjálegr svarri,

slaug fjandslega, augu.

Maður hét Einar Þórisson Þrándarsonar er í för var með Grísi. Hann var systrungur Gríss.

En er Grís kom til seljanna en Hallfreður var brottu þá sagði Grís mönnum sínum að hann vildi ríða eftir þeim Hallfreði.

Kolfinna bað hann eigi eftir ríða "því að það er ósýnna," segir hún, "að þinn kostur batni við að þið Hallfreður finnist."

Grís réð og riðu þeir fram hjá Auðólfsstöðum. Og er þeir komu að Blöndu þá voru þeir Hallfreður komnir á miðja ána. Þá skaut Grís spjóti til Hallfreðar en hann tók spjótið á lofti er að honum fló og sendi aftur til Gríss en Einar Þórisson brá við öxi sinni og hæfði hann eigi á spjótið. Fló það fyrir brjóst Einari og hafði hann þegar bana.

Þá mælti Grís: "Rennur þú nú Hallfreður?"

Hann svarar: "Eg skal eigi lengra undan ríða en af ánni ef þú vilt eftir sækja."

Grís reið eigi á ána. Áttust þeir þá orð við um ána þvera. Lögðu menn hvorratveggju þá til að þeir mundu sættast svo að Hallfreður bætti Grísi þenna ósóma allan saman. Hallfreður spurði hvers Grís beiddist.

Grís mælti: "Mér er sagt að þú eigir gullhringa tvo góða er annan gaf þér Ólafur konungur en annan Sigvaldi jarl. Nú mundi eg því una ef eg hefði hringana báða."

Hallfreður svarar: "Fyrr mun annað að berast."

Skildu þeir við svo búið ósáttir.

Hallfreður reið suður á Óttarsstaði til Galta bróður síns því að faðir hans var þá andaður. Var Hallfreður þar um veturinn.


12. kafli

Nú skal þar til taka sem fyrr var frá horfið að Hallfreður vandræðaskáld sigldi út til Íslands um sumarið áður en bardaginn varð á Orminum. Kom Hallfreður út fyrir norðan land og reið suður um heiði sem áður er sagt. Gerðist þá enn að nýju missætti með þeim Hallfreði og Grísi Sæmingssyni bæði um mál Kolfinnu og um víg Einars Þórissonar.

Í þann tíma bjó Þorkell krafla Þorgrímsson að Hofi í Vatnsdal. Hann átti Vigdísi dóttur Ólafs frá Haukagili. Þorkell var þá mestur höfðingi um þær sveitir. Þá bjó að Móbergi í Langadal Húnröður Véfreðarson og var Grís hans þingmaður.

Hallfreður vandræðaskáld var um veturinn með Galta bróður sínum og orti þá Gríssvísur. Það er hálfníð. En er Grís spurði það þá fór hann til fundar við Húnröð.

Og er þeir fundust mælti Grís: "Þess erindis er eg hér kominn að eg vildi að þú legðir til ráð með mér hverju eg skal því fram fara við Hallfreð að vel sami en eg fái þó eigi lengur svívirðing eina af honum því að hann herðir að eins fjandskapinn við mig."

Húnröður svarar: "Það legg eg til ráðs að þú búir mál á hendur Hallfreði til Húnavatnsþings, önnur en um Kolfinnu."

Grís hafði þessi ráð. Reið hann suður til Hreðuvatns um vorið og stefndi Hallfreði til Húnavatnsþings um víg Einars frænda síns og um kveðskap. Síðan reið Grís norður aftur.

En um vorið eftir riðu þeir bræður sunnan með þrjá tigu manna og sótti Hallfreður traust að Þorkeli kröflu mági sínum. Þorkell kvaðst mundu veita honum að málum ef nokkur sæmd væri Grísi boðin.

Hallfreður svarar: "Svo vil eg vera láta því að eg sé að eg er offari í við Grís."

En er menn voru komnir til Húnavatnsþings þá hjó Brandur Ávaldason, bróðir Kolfinnu, Galta Óttarsson banahögg er hann gekk út úr búð Þorkels. Hallfreður leitaði eftir Brandi bróðurbana sínum og varð honum undan skotið. Þá bauð Hallfreður Grísi hólmgöngu þar á þinginu.

En á næstu nótt var það áður þeir skyldu berjast um daginn eftir, þá er Hallfreður svaf í búð sinni, að hann dreymdi að hann þóttist sjá Ólaf konung Tryggvason. Hallfreður þóttist verða feginn og þó hræddur.

Honum þótti konungur svo mæla til sín: "Sefur þú Hallfreður en þó mun svo vera sem þú vakir. Þú ætlar ógott ráð fyrir þér að berjast við Grís að svo illum málaefnum sem þú hefir. En hann hefir þess guð beðið að sá ykkar skuli sigrast á öðrum er réttara hefir að mæla. Nú haf þú ráð mitt að þú tak með þökkum að eigi verði hólmgangan og bæt heldur fé það er þú ert sakaður við hann og hirð eigi þó að þér sé hallmælt að þú hræðist. En á morgun er þú ert klæddur gakk þú út á holt það er hér er skammt frá þingstöðinni þar sem götur mætast. Muntu þá sjá menn ríða. Haf þú tal við þá og kann vera að þá þyki þér annað meira vert en hólmgangan við Grís."

Hallfreður vaknar og hugsar hvað fyrir hann hafði borið. Hann sagði drauminn einum búðarmanni sínum.

Sá svaraði: "Hræðist þú nú grísinn og væri þér betra að hafa fyrr sæst við hann þá er hann mælti vel til en nú mun virt af óvinum þínum að þú þorir eigi að berjast."

Hallfreður mælti: "Virði það nú hver sem vill. Hafa skal eg ráð Ólafs konungs. Þau munu mér enn best gefast sem fyrr. Kann vera að nú komi það fram er hann mælti áður við skildum næst að mér þyki brátt betra að hafa verið með honum en hér á Íslandi."

Um morguninn gekk Hallfreður út á holtsgötu nokkura og sá menn ríða í litklæðum. Hann gekk til þeirra manna og spurði þá tíðinda. En þeir sögðu fall Ólafs konungs Tryggvasonar. Hallfreði brá mjög við þessa sögn. Gekk hann þegar aftur á þingið og sagði tíðindin, lagðist síðan niður í rúm sitt með miklum harmi hugar. Þá mæltu menn Gríss að Hallfreður yrði lítill af þessu máli.

Grís svarar: "Það er ekki á þá leið. Minna sóma hafði eg af Miklagarðskonungi en Hallfreður af Ólafi konungi og þóttu mér þau tíðindi mest er eg frétti fall stólkonungsins. Og veit sá einn er missir síns lánardrottins hversu heit verða kann höfðingjaástin. Nú þykir mér gott er eg skal eigi berjast við konungsgæfuna sem Hallfreði mun jafnan fylgja. Nú var það talað í fyrstu að Þorkell mundi gera um mál okkur og það vil eg enn halda."

Hallfreður játti því.

Þorkell mælti: "Það er gerð mín að fyrir víg Galta komi víg Einars Þórissonar og þar með heimsókn við Kolfinnu fyrir mannamun. En fyrir óþokkavísur þær er Hallfreður hefir kveðið um Grís skal Hallfreður gefa honum einnhvern góðan grip."

Þá kvað Hallfreður vísu:

Auðs hef eg illrar tíðar

alldrengila fengið,

mig hefir gjöllu gulli

gramr og jarl of framdan,

ef glapskuldir gjalda,

gjálfrteigs og hef eg eigi

mörk, fyrir minnstan verka

matvísum skal eg Grísi.

Þorkell bað hann hætta verkanum "og legg nú fram," segir hann, "grip nokkurn við Grís þó að eigi sé af konungsnautum."

Hallfreður lét til hringinn Sigvaldanaut og skildu þeir að því.

Reið Hallfreður fyrst af þinginu suður um heiði og dvaldist að búi sínu um hríð við litla gleði. Síðan fékk hann búið í hendur Valgerði systur sinni en hann reið norður til Skagafjarðar og bjó skip sitt í Kolbeinsárósi. Fór hann það sama sumar utan og varð síðbúinn. Kom hann við Orkneyjar og fór þegar austur til Noregs. Hann kom um veturnáttaskeið utan að Sogni. Þá spurði hann af nýju þau tíðindi er áður höfðu gerst hið fyrra sumarið. Orti hann þá þegar drápu um Ólaf konung.

Svo þótti Hallfreði mikill skaði að um Ólaf konung að hann undi engu og ætlaði þá að halda skipi sínu suður til Danmerkur eða austur til Svíþjóðar. Þeir lágu í einum leynivogi og gerðu lítt vart við sig en þó spurði Hallfreður að Eiríkur jarl Hákonarson var þaðan eigi langt á land upp. Gerði hann sér þá það í hug að hann mundi drepa jarlinn þó að hann væri þegar drepinn.

Og næstu nótt eftir þessa hugsan dreymdi Hallfreð að Ólafur konungur kæmi að honum og mælti við hann: "Þetta er ónýtt ráð er þú ætlast nú fyrir Hallfreður, að drepa Eirík jarl. Yrk þú heldur um hann drápu."

Eftir um morguninn gekk Hallfreður einn frá skipi á land upp þar til er hann kom á þann bæ er Eiríkur jarl var fyrir. Hann gekk þegar að stofu þeirri er jarl var inni og drakk. Hallfreður var skjótt kenndur af mönnum og þegar handtekinn og færður jarli. Jarlinn sagði að hann skyldi drepa fyrir meiðing Þorleifs hins spaka vinar síns og bað hann fjötra sem skjótast og leiða út. En er fjöturinn var borinn að Hallfreði greip hann til og kippti fjötrinum úr höndum þeim mönnum er á hann vildu leggja. Hallfreður hóf upp fjöturinn og laust í höfuð einum þeirra svo að sá hafði þegar bana. Jarlinn bað þá drepa hann sem skjótast svo að eigi gerði hann fleira illt. Þá stóð upp maður gamall er áður hafði setið á bekkinn. Kenndi Hallfreður að þar var Þorleifur hinn spaki. Hann gekk fyrir jarl og bað hann gefa Hallfreði grið.

Jarl svarar: "Það er hóti ómaklegast að þú biðjir honum lífs og griða eða manst þú það eigi er hann meiddi þig og stakk úr þér augað?"

Þorleifur mælti: "Hallfreður átti þá kost að gera við mig hvað er hann vildi en hann gaf mér lífið og þar með annað augað í móti boðskap Ólafs konungs og lagði sig svo í hættu fyrir mig. Nú vil eg herra að Hallfreður hafi líf fyrir mín orð."

Jarl bað svo vera sem hann vildi.

Þorleifur tók þá Hallfreð á sitt vald og mælti: "Vilt þú nú Hallfreður að eg dæmi með ykkur Eiríki jarli?"

"Það vil eg gjarna," segir Hallfreður.

"Þá skaltu yrkja kvæði um jarl," sagði Þorleifur, "og haf búið á þriggja nátta fresti."

Hallfreður kvað svo vera skyldu. Og er þrjár nætur voru liðnar þá færði Hallfreður Eiríki jarli kvæðið og er þetta upphaf:

Bær ert hróðr að heyra,

hjaldrör, um þig görvan.

Jarl launaði honum vel kvæðið "en ekki vil eg þig með mér hafa," segir jarl, "fyrir sakir Ólafs konungs."

Þorleifur bauð honum þá til sín. Það þá Hallfreður. Var hann þann vetur með Þorleifi við lítið yndi en þó veitti Þorleifur honum vel og reyndist honum hinn besti drengur.

Um sumarið eftir bjó Hallfreður skip sitt og fór út til Íslands. Var hann þá í förum um hríð og varð aldrei glaður, svo þótti honum mikið fráfall Ólafs konungs, og hvorki nam hann yndi á Íslandi né í Noregi. Hann fór austur til Svíþjóðar að vitja Auðgils sonar síns og fjár þess er hann átti þar að varðveita því að þá var andaður Þórar mágur hans.

Þá var Hallfreður fertugur að aldri þá er hann fór að sækja fé sitt til Íslands og ætlaði þá að staðfestast í Svíaveldi. Þá var í för með honum bróðir hans er hét Þorvaldur og Hallfreður son hans. Þeir höfðu útivist harða fyrir stormum og áföllum. Hallfreður jós að sínum hluta og var þó sjúkur mjög. Og eitt sinn er hann gekk frá austri þá settist hann á beitiásinn og í því laust áfall hann niður í skipið og beitiásinn á hann ofan.

Þá mælti Þorvaldur: "Er þér bróðir meint við orðið?"

Hallfreður kvað:

Hnauð við hjarta síðu

hreggblásinn mér ási.

Mjög hefir uðr að öðru

aflað báru skafli.

Marr skotar mínum knerri.

Mjök er eg votr af nökkvi.

Munat úrþvegin eira

aldan sínu skaldi.

Þorvaldur þóttist sjá sótt hans og leiddi hann aftur á skipið og bjó um hann og spurði hversu honum segði hugur um sóttarfar sitt.

Hann kvað:

Rind brá hvítri hendi

hördúks um brá mjúka,

fljóð gat fremdar æði,

fjölerrin, sér þerra

ef dauðan mig meiðar

morðveggs skulu leggja,

áðr var eg ungu fljóði,

út um borð, að sútum.

Þá mælti Hallfreður við Hallfreð son sinn: "Þér vil eg gefa frændi sverðið konungsnaut en aðra gripi þá er Ólafur konungur gaf mér skal leggja í kistu með mér ef eg andast hér á skipinu."

Þá kvað hann vísu þessa:

Eg mundi nú andast,

ungr var eg harðr í tungu,

senn ef sálu minni

sorglaust vissi eg borgið

Veit eg að vætki of sýtig,

valdi guð hvar aldri,

dauðr verðr hver, nema hræðumst

helvíti, skal slíta.

Á þeim sama degi andaðist Hallfreður og var lagður í kistu og gripir hans með honum, konungsnautar, sem hann hafði fyrir mælt, skikkja, hringur og hjálmur. Síðan var kistunni skotið fyrir borð.

Kistan kom á land í Eyjunni helgu í Suðureyjum og fundu þjónustusveinar ábóta þess er þar réð fyrir. Þeir brutu kistuna og stálu fénu en sökktu líki Hallfreðar í fen eitt.

En ábótann dreymdi á næstu nótt að Ólafur konungur Tryggvason kom að honum og var reiðulegur og mælti: "Þú átt illa þjónustusveina. Þeir hafa brotið skip skálds míns og stolið fé hans en bundið stein við háls honum og drekkt í fen. Nú hafið sannar sögur af þeim ella mun yður henda hver undur."

Síðan hvarf konungur frá honum en ábóti vaknaði og lét taka sveinana en þeir gengu þegar við er á þá var borið og var þeim þá sú sök upp gefin. Lík Hallfreðar fannst og var grafið virðulega að kirkju. Kaleikur var ger af hringinum en altaraklæði af guðvefjarskikkjunni en kertastikur úr hjálminum.

Þeir Þorvaldur tóku Ísland um haustið og voru á Óttarsstöðum um veturinn. Síðan fór Þorvaldur utan en Hallfreður setti bú saman og bjó á Óttarsstöðum. Var hann og kallaður vandræðaskáld sem faðir hans. Hann varð göfugur maður og mikilmenni og eru menn frá honum komnir.